HYDROTERAPIA
Hydroterapia, czyli wodolecznictwo jest to dział lecznictwa fizykalnego, w którym wykorzystuje się działanie wody na ustrój.
Działanie wody jest tym większe im większe jest odchylenie wody od temperatury obojętnego punktu cieplnego skóry, który dla środowiska wodnego wynosi od 34 do 360C.
W zależności od temperatury wyróżniamy wodę:
- zimną od 80C do 200C
- chłodną od 210C do 270C
- letnią od 280C do 330C
- ciepłą od 340C do 370C
- gorącą od 380C do 420C
Zasady dawkowania zabiegów wodoleczniczych
Bodźcowe działanie zabiegu wodoleczniczego jest tym większe:
- im bardziej temperatura wody różni się od temperatury obojętnej skóry,
- im większy jest obszar ciała poddany zabiegowi,
- im większy jest poziom wody w kąpieli,
- im większe jest ciśnienie wody przy polewaniu,
- im więcej dodatkowych bodźców włączono do zabiegu.
Podział zabiegów wodoleczniczych.
Podstawą leczniczego działania wody jest czynnik termiczny, ciśnienie hydrostatyczne i ciśnienie hydrodynamiczne.
I. Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody
1. Kąpiele częściowe i całkowite
2. Kąpiele kinezyterapeutyczne
3. Kąpiele perełkowe
4. Kąpiele tlenowe
5. Kąpiele aromatyczne
II. Zabiegi z użyciem wody bieżącej pod określonym ciśnieniem.
1. Polewania
2. Natryski stałe i ruchome
3. Masaż podwodny
4. Masaż wirowy
III. Zabiegi za pośrednictwem tkaniny.
1. Zmywania
2. Nacierania
3. Zawijania
4. Okłady
5. Kompresy
IV. Zabiegi bez ciśnienia wody
1. Sauna.
Kąpielą nazywamy postępowanie w którym całe ciało lub jego część pozostaje przez określony czas w wodzie o odpowiedniej temperaturze.
Kąpiele całkowite chłodne i zimne.
Kąpie zimna - od 8 sekund do 1 minuty
Kąpiel chłodna - od 5minut do 15minut
W czasie tych kąpieli chory powinien wykonywać energiczne ruchy i rozcierać ciało w celu przyspieszenia odczynu naczyniowego.
Wskazania:
- choroby przemiany materii
- otyłość
- cukrzyca
Przeciwwskazania:
- choroby serca
- choroby nerek
- niedokrwistość
- nerwice
- nerwobóle
Kąpiel letnia - od 10minut do 20minut
Wskazania:
- niskie ciśnienie tętnicze krwi
- dychawica oskrzelowa
- rozedma płuc
- duża pobudliwość nerwowa
Kąpiel o temperaturze obojętnej od 350C do 370C
Może trwać nawet 1 godzinę.
Działa uspokajająco i nasennie.
Wskazania:
-nerwice ogólne
-nerwobóle
-bezsenność
-bóle głowy
-niedokrwistość
Kąpiele gorące - od 10minut do 20minut
Zabieg zaczyna się od 370C i stopniowo zwiększamy temperaturę.
W najwyższej temperaturze pacjent przebywa około 3 minuty, po czym kąpiel kończy się obniżeniem temperatury do 300C.
Działanie:
- uspokajające
- przeciwbólowe
- powoduje rozluźnienie mięśni
- powoduje spadek ciśnienia krwi
- powoduje podniesienie temperatury ciała
- powoduje silne pocenie
Wskazania:
- choroby nerek
- zapalenie pęcherza moczowego
- nieżyty dróg oddechowych
- przeziębienie
- przewlekłe choroby ginekologiczne
- nerwobóle
- zapalenia nerwów
- otyłość
Przeciwwskazania:
- choroby serca
- choroby naczyń krwionośnych
- osłabienie organizmu
- bóle głowy
- skłonność do krwawień
- skazy krwotoczne
- podeszły wiek
- gruźlica
Kąpiel kinezyterapeutyczna - od 340C do 370C (dla dzieci +20C )
W kąpielach tych wykorzystuje się działanie odciążające i oporowe.
Opór możemy dawkować poprzez szybkość ruchu, wielkość powierzchni ćwiczonego odcinka i głębokość zanurzenia.
Wskazania:
- schorzenia narządu ruchu
- choroby układu nerwowego z zaburzeniami czynności ruchowych
- wady postawy
Przeciwwskazania:
- niewydolność krążenia
- czynna gruźlica płuc
- gruźlica stawów
- zakaźne choroby skóry
Kąpiel wirowa zwana masażem wirowym.
Temperatura - od 320C do 400C.
Czas - 15minut
W zabiegu wykorzystuje się wpływ cieplny wody oraz oddziaływanie mechaniczne związane z ruchem wirowym. Kąpiel powoduje rozluźnienie tkanek, zwiększenie napięcia mięśniowego, poprawę ukrwienia i złagodzenie bólu.
Wskazania:
- przewlekłe stany zapalne
- stany pourazowe
- przewlekłe zapalenie stawów
- przykurcze
- stany po zdjęciu opatrunku gipsowego.
Kąpiele nasiadowe
Obejmują dolną część ciała, do wysokości pępka i górną część ud z wyłączeniem dolnej części kończyn dolnych.
Wyróżniamy:
1. Kąpiele nasiadowe zimne.
Przez 3 minuty.
- wywołują znaczne przekrwienie narządów jamy brzusznej i miednicy,
- pobudzają czynność motoryczną jelit.
2. Kąpiele nasiadowe chłodne i ciepłe.
- stosowane w hemoroidach,
- w zaparciach,
- w stanach zapalnych narządów rodnych.
3. Kąpiele nasiadowe ciepłe i gorące.
- stosowane w zapaleniu pęcherza moczowego,
- w bolesnym oddawaniu moczu,
- w przewlekłych chorobach ginekologicznych.
Półkąpiele
Stanowią mniej obciążającą ustrój formę kąpieli, woda sięga do wysokości pępka, ciśnienie hydrostatyczne wody jest znacznie mniejsze niż w kąpieli całkowitej.
Wskazania:
- nerwice
- psychonerwice
- otyłość
- przewlekłe stany zapalne narządów rodnych i układu moczowego.
Kąpiele perełkowe i tlenowe.
Są to kąpiele w zwykłej wodzie do której doprowadza się ciśnienie tlenu z butli lub powietrze. Pęcherzyki gazu masują delikatnie skórę, wywierają słabo pobudzający wpływ na receptory, działają tonizująco na układ nerwowy oraz nasennie.
Kąpiel taka stosowana jest przy nadciśnieniu i w stanach rekonwalescencji.
Kąpiele aromatyczne.
Są to kąpiele całkowite lub częściowe w zwykłej wodzie zawierającej wyciągi z ziół leczniczych.
NATRYSKI
W tym zabiegu wykorzystujemy ciśnienie i temperaturę wody.
Ze względu na ciśnienie wyróżniamy natryski:
- o niskim ciśnieniu do 1,5 atm.
- o średnim ciśnieniu od 1,5atm. do 2 atm.
- o wysokim ciśnieniu od 2atm. do 4 atm.
Natryski dzielimy na stałe i ruchome.
Do natrysków stałych zaliczamy:
1. Natrysk spadowy (deszczowy)
Woda kierowana jest od góry pod kątem 450C omijając głowę. Działanie bodźcowe natrysku jest tym większe im mniejsze są otwory przez które wypływa woda i im większe jest ciśnienie wypływającej wody.
Natryski spadowe o łagodnym wypływie i o najmniejszej sile bodźcowej nazywamy deszczowymi.
Natryski spadowe o dużej sile spadania, bodźcowe wynikiem przechodzenia wody przez sito o małych otworach nazywa się kolczastymi.
Im bardziej temperatura natrysku różni się od temperatury obojętnej ciała tym większe jest działanie termiczne zabiegu.
Zimne i chłodne natryski o temperaturze od 100C do 200C trwają od kilku sekund do jednej minuty, działają hartująco, pobudzają procesy przemiany materii i podwyższają ciśnienie krwi.
Natomiast ciepłe natryski o temperaturze od 320C do 370C trwające od 3minut do 5 minut zaleca się w nerwicach, bezsenności i w nerwobólach.
2. Natrysk wstępujący (nasiadowy)
Stosowany jest w ginekologii.
3. Natrysk boczny (płaszczowy)
Woda tryska z boków do wysokości szyji.
4. Natryski ruchome.
Wykonywane są przy użyciu węża płaszczowego z katedrą i ciśnienia wody.
5. Natryski biczowy (skupiony)
Strumień pod ciśnieniem od 1,5atm. do 3atm. za pomocą węża gumowego kierowany jest na ciało pacjenta. Przekrój nasadki ok.1cm. Strumień wody może być okresowo przerywany co powoduje działanie zbliżone do uderzeń bicza. Wykonuje się zwykle wodą chłodną. Pacjent stoi zwykle w odległości 3-4 metry od katedry natryskowej. Ważny jest kierunek prowadzenia wody po ciele.
6. Natrysk szkocki (bicze szkockie)
Jest on odmianą natrysku biczowego. Stosuje się wodę o temperaturze zmiennej. Wodę gorącą od 380C do 420C w czasie od 0,5 do 1 minuty na przemian z wodą zimną o temperaturze od 10 do 150C przez kilka sekund. Zabieg kończymy po 3 minutach zawsze wodą zimną.
7. Natrysk nitkowaty.
Jest odmianą natrysku biczowego. Stosuje się tu specjalną nasadkę o bardzo małej średnicy i wodę pod ciśnieniem 3-4atm. Daje on mocniejsze bodźcowe oddziaływanie.
8. Natrysk wachlarzowy.
Dzięki specjalnej nasadce strumień wody ma kształt wachlarza. Oddziaływanie jest słabsze.
9. Natrysk podwodny zwany masażem podwodnym.
Wykonuje się w wannach lub basenach kinezyterapeutycznych. Temperatura w wannie wynosi od 350C do 380C, urządzenie składa się z pompy pobierającej wodę z wanny, sprężarki oraz systemu grzewczego zapewniającego właściwa temperaturę, gdyż musi być ona nieco wyższa od temperatury wody z wanny.
Ciśnienie wody wynosi od 1,5atm do 4atm. Osoba poddana natryskowi leży w wannie, głowa musi mieć podparcie.
Odległość dyszy od powierzchni ciała od 10cm do 30cm. Im mniejsza odległość tym większe bodźcowe oddziaływanie masażu. Najmniejsza odległość tolerowana przez organizm to 3cm.
Oddziaływanie jest zależne od średnicy końcówki:
- końcówka okrągła - silne oddziaływanie jeśli prowadzimy ją pod kątem prostym do powierzchni ciała.
- końcówka płaska - silniejsze oddziaływanie jeśli prowadzimy ją pod kątem do powierzchni ciała.
Podczas zabiegu powinno się kontrolować ciśnienie i temperaturę wody oraz stan napięcia mięśni. Z zabiegu należy wyłączyć okolice wrażliwe, okolice piersi u kobiet, narządy płciowe, brzuch, żylaki, wyrośla kostne.
Zastosowanie:
- choroby narządu ruchu
- nerwobóle
- zaniki mięśniowe z nieczynności
Wskazania do stosowania natrysków:
- nerwice
- stany wyczerpania psychicznego
- nerwobóle
- gościec stawowy
- przewlekłe schorzenia dróg oddechowych
- zaburzenia ukrwienia obwodowego
Przeciwwskazania:
-niewydolność krążenia
-choroba nadciśnieniowa
-choroba wieńcowa
-stany padaczkowe
-zaawansowana nerwica serca
-ostre stany choroby
Zasady obowiązujące przy kwalifikowaniu chorych do zabiegów wodoleczniczych i przy ich wykonywaniu.
W planie leczenia należy uwzględnić stopniowe zwiększanie siły zabiegu. Zaczyna się od małych zabiegów i stopniowo przechodzi do większych. Małe i słabsze zabiegi powinno się wykonywać rano i wieczorem, duże przed południem a średnie po południu.
Należy uwzględnić biologiczne rytmy mechanizmów termoregulacji. W godzinach od 3:00 do 15:00 występuje faza rozgrzewania organizmu, a w godzinach od 15:00 do 3:00 występuje faza ochładzania organizmu. Każdy bodziec a więc i reakcja organizmu jest silniejsza jeśli stosuje się go niezgodnie z rytmem czyli rano zimne zabiegi a po południu ciepłe i gorące.
Prawidłowo dobrany i wykonany zabieg wodoleczniczy wywołuje odczyn naczyniowy. Miedzy dwoma równej wielkości zabiegami powinna być 48 godzinna przerwa.
Zimnych zabiegów wodoleczniczych nie wolno wykonywać u zziębniętego pacjenta, ponieważ istniejący w tym przypadku niedobór ciepła zostałby pogłębiony przez zimny zabieg. Oziębione części ciała nie mogą być poddane bezpośrednio działaniu gorącej wody, ponieważ może ona pogłębić istniejący już skurcz naczyń krwionośnych. Ogrzewanie zziębniętych części ciała należy wykonywać stopniowo. Osoba wykonująca zabieg wodoleczniczy powinna obserwować twarz pacjenta zwracając uwagę na barwę warg i policzków.
Bladość pojawiająca się przy wykonywaniu ciepłych zabiegów może wskazywać na zbyt silny spadek ciśnienia krwi. Bladość skóry lub silny jej odczyn podczas zimnych zabiegów jest wyrazem nieprawidłowej reakcji naczynioruchowej. W każdym z tych przypadków zabieg należy przerwać.
Jeśli skóra po zimnym zabiegu nie ulega zaczerwienieniu i ogrzaniu, czemu powinno towarzyszyć uczucie ciepła, to należy wywołać fizjologiczny odczyn naczyniowy poprzez rozcieranie ciała. Można podać gorący napój lub wykorzystać kąpiel o wzrastającej temperaturze.
Brak prawidłowego odruchu naczyniowego po zimnym zabiegu może być wynikiem zastosowania zbyt silnego bodźca (zbyt niska temperatura lub zbyt długi czas zabiegu).Przed zabiegami należy ocenić stan gospodarki cieplnej organizmu pacjenta.
Błędem jest zastosowanie zabiegu obniżającego ciśnienie krwi u osoby z niskim ciśnieniem lub stosowanie takiego zabiegu u osoby chorej na nadciśnienie i używające leki obniżające ciśnienie krwi bez wystarczającej kontroli ciśnienia.
W czasie zabiegu należy również kontrolować tętno. Tętno ok. 100 uderzeń na minute stanowi przeciwwskazanie do cieplnych zabiegów wodoleczniczych.
Każdorazowo po zastosowaniu ciepłego i wodoleczniczego zabiegu cieplnego należy zastosować krótkotrwały zabieg zimny, by doprowadzić do stabilizacji ciśnienia krwi i wstrzymać utratę ciepła przez organizm. Nie powinno się wykonywać zabiegu na czczo i bezpośrednio po jedzeniu.