Duński system edukacyjny
Dania to kraj, którego system oświatowy uważa się za wysoko rozwinięty i bardzo efektywny. Można uznać, że jest on jednym z najlepszych w Europie. Duński system oświatowy jest jednolity i zarządzany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, którego zadaniem jest ustalanie głównych założeń programowych, kierowanie szkoleniem kadry pedagogicznej, a także kształcenie ustawiczne. Władze lokalne natomiast kontrolują szkoły. Przedszkola podlegają w dużej mierze pod Ministerstwo Spraw Socjalnych. Poczynając od żłobka, edukacja w Danii jest bezpłatna. Uczniowie mają zapewnioną nie tylko darmową naukę, ale również podręczniki, lekcje języka obcego i transport do szkoły.
Kształcenie obowiązkowe
W Danii kształcenie jest obowiązkowe dla osób w wieku 7-16/17 lat. Obowiązkowa i bezpłatna jest tzw. folkeskole, czyli szkoła podstawowa i średnia I stopnia. W wielu wypadkach folkeskole prowadzi nieobowiązkową klasę zerową i klasę X. Rok szkolny zaczyna się w sierpniu i kończy w czerwcu. Szkoły są czynne 5 dni w tygodniu, lekcja trwa zazwyczaj 45 minut. We wszystkich klasach folkeskole lekcje prowadzą nauczyciele przedmiotowi.
Każdego Duńczyka obowiązuje 9-letni okres nauki. Zarówno na poziomie podstawowym, jak i ponadpodstawowym może on wybrać między gminną szkołą publiczną (folkeskoler), szkołą prywatną (frie grundskoler, efterskoler) lub też zdecydować się na indywidualną naukę w domu. Przeważnie Duńczycy uczą się w szkołach publicznych. Szkoły prywatne wybiera 12% uczniów, a 1% uczy się w domu. Średnio szkolna klasa w Danii liczy 19 osób.
System szkolnictwa:
Przedszkole - jest nieobowiązkowe, czteroletnie, przeznaczone dla dzieci w wieku od 3 do 7 roku życia. Dzieci 5-7 letnie są przygotowywane do podjęcia nauki w szkole podstawowej w najstarszych grupach w przedszkolu lub klasach wstępnych.
Szkoła podstawowa - folkeskole, trwa dziewięć lat, bezpłatna i jednolita. Folkeskole jest obowiązkowa i trwa 9 lat. Dzieci zaczynają ją w wieku 7 lat, mogą jednak rok wcześniej uczęszczać do odpowiednika naszej zerówki - tak samo jak u nas nieobowiązkowego. Istnieje również możliwość pozostania w Folkeskole rok dłużej - trwa ona wtedy 10 lat. W takim wypadku uczeń otrzymuje Folkeskolens 10 -klasse prøve - specjalne świadectwo ukończeniu dziesięciu klas. Jeśli wybrał wariant krótszy, musi zadowolić się Folkeskolens Afgangsprøve. Warto chyba zwrócić uwagę na ciekawe przedmioty, które odróżniają duńskie szkoły od naszych podstawówek. Uczniowie już na tym elementarnym poziomie edukacji poznają zasady zdrowego życia, dowiadują się o różnych możliwościach kształcenia wyższego, a co najciekawsze - zdobywają informacje o rynku pracy i jego zapotrzebowaniach. Każdy z uczniów obowiązany jest także zrobić prawo jazdy. Do klasy VII uczniowie oceniani są opisowo, a od klasy VIII w skali 1 do 13, z przedmiotów, które będą zdawać na egzaminie końcowym. Szkoła podstawowa kończy się nieobowiązkowym egzaminem, po którym dzieci mogą kontynuować naukę w klasie dziesiątej lub podjąć naukę w szkole średniej. W Danii nie ma obowiązku szkolnego, jako takiego, jest jednak obowiązek nauczania (tzn. rodzice mogą, w zgodzie z odpowiednimi przepisami Lov om folkeskolen nauczać dziecko sami). W Danii istnieje 9- letni obowiązek edukacji, ale nie ma obowiązku szkolnego. Daje to dzieciom możliwość nauki w tak zwanych Wolnych Szkołach. Połowa uczniów zaraz po jej ukończeniu uczęszcza do rocznej 10 klasy, która kończy się rozszerzonym egzaminem końcowym.
Szkoła średnia - po ukończeniu podstawówki, uczący się w Danii ma kilka możliwych dróg dalszego kształcenia do wyboru. Po pierwsze, może kształcić się w dwu- lub trzyletnim Gymnasium, które oferuje ogólną edukację i jest przede wszystkim przygotowaniem do studiów wyższych. Na zakończenie szkoły średniej uczniowie zobowiązani są zdać egzamin umożliwiający im kontynuację nauki na studiach wyższych. Innym rozwiązaniem są szkoły zawodowe - Erhvervsskole. Ich oferta jest dosyć duża i obejmuje szkoły techniczne (Tesnisk Skole), ekonomiczne (Handelsskole) oraz inne, które kształcą swoich uczniów w konkretnym zawodzie. Prawie połowę czasu przeznacza się w nich na praktyczne zdobywanie umiejętności. Nauka w szkołach zawodowych trwa przeważnie 3-4 lata. Ścieżka kształcenia zawodowego trwa 3 - 4 lata. Rozpoczyna się ona szkolnym kształceniem podstawowym, po czym następuję kształcenie główne w systemie dualnym. Dostęp do kształcenia podstawowego jest zagwarantowany. Można wybierać spośród 7 profili: technologia i komunikacja, budownictwo i instalacje, rzemiosło i technika, przemysł spożywczy, gastronomia, budowa maszyn, transport i logistyka, usługi, gospodarka/handel, profil biurowy oraz bankowość. Indywidualny plan kształcenia oraz doradztwo zawodowe są integralną częścią kształcenia podstawowego. Od 1993 prowadzi się 2-letnie podstawowe kształcenie zawodowe, dostosowane do konkretnych osób. Od 1995 roku istnieje 2-letnie Wolne Kształcenie Młodzieży, na które składają się przynajmniej trzy części, wybrane przez młodzież spośród znanych bądź nowych form kształcenia.
Szkolnictwo wyższe - Istnieją trzy typy szkół wyższych: akademie, gdzie oferowane są krótkie (2- do 3-letnie) kierunki, college, gdzie można kształcić się na 3- do 4-letnich kierunkach na poziomie licencjackim oraz uniwersytety, gdzie można zdobyć stopień licencjata, magistra oraz doktora. O przyjęcie na studia decydują oceny z egzaminu maturalnego. Obok matury do podjęcia studiów uprawniają również liczne inne świadectwa ukończenia kształcenia zawodowego. Duński system szkolnictwa wyższego składa się z sektora uniwersyteckiego i pozauniwersyteckiego.
Sektor uniwersytecki- obejmuje kilkanaście uniwersytetów. Pięć z nich oferuje kształcenie w wielu różnych dziedzinach, pozostałe są wyspecjalizowane - na każdym z nich możemy studiować inną dziedzinę wiedzy. Do wyboru mamy przede wszystkim uczelnie techniczne, pedagogiczne, medyczne, artystyczne i ekonomiczne. Sektor uniwersytecki oferuje studia na trzech poziomach - trzyletnie licencjackie (Bachelorgrad), pięcioletnie magisterskie (Magistergrad) i trzyletnie doktorskie (Doktorgrad). Programy studiów w tym sektorze kładą bardzo mocny nacisk na inicjatywy naukowe i badawcze samych studentów
Sektor pozauniwersytecki- obejmuje ponad 150 wyspecjalizowanych placówek oferujących różnorodne programy kształcenia zawodowego. Nauka w nich może trwać 2 lata (krótki cykl) albo 3-4 lata (średni lub długi cykl).
Państwowe szkolnictwo wyższe jest finansowane przez rząd i także przez niego zarządzane. Każda z placówek edukacyjnych ma wprawdzie sporą autonomię, ale musi także dostosowywać się do ogólnych przepisów i zarządzeń. Studiowanie w szkołach państwowych jest bezpłatne. Uczelnie prywatne nie mają takich ograniczeń, powinny jednak otrzymać rządową akredytację gwarantującą ich wysoki poziom.
Najnowszym z 5 duńskich uniwersytetów jest uniwersytet w Aalborgu, założony w 1974 roku. Uczelnia ta jest nie tylko nowa, ale również bardzo nowoczesna ze względu na sposób kształcenia: edukacja nastawiona jest tam na opracowywanie projektów i pracę nad praktycznymi problemami.
Sektor pozauniwersytecki skupia ponad 175 pozostałych szkół wyższych, które oferują studentom krótsze niż na uniwersytecie, ściśle ukierunkowane kursy przygotowujące do konkretnej pracy w zawodzie. Są to jednak szkoły mniejsze, liczące zazwyczaj 400-600 studentów.
Duńskie uczelnie podążają z duchem czasu. Od kiedy na rynku dużą rolę zaczął odgrywać przemysł biotechnologiczny i tzw. przemysł nowoczesnych technologii, na uczelniach pojawiły się kierunki przygotowujące studentów do podjęcia wyzwań w tych dziedzinach. W duńsko-szwedzkim regionie Oresund kwitnie nowoczesny przemysł, bazujący na zapleczu naukowym z pobliskich uniwersytetów i uczelni - The Royal Danish School of Pharmacy, Technical University of Denmark i inne.
Duńskie uniwersytety i szkoły wyższe są otwarte również dla studentów zagranicznych. Wielu polskich studentów ubiega się o stypendia naukowe, aby wyjechać na jeden lub dwa semestry nauki do Danii. Studia w Danii są bezpłatne, jednak stypendia pozwalają pokryć część kosztów utrzymania, które w Danii są dosyć wysokie i sięgają 2000 DKK miesięcznie.
Najpopularniejszymi z programów stypendialnych są Socrates-Erasmus i Leonardo da Vinci. Na duńskie uniwersytety przyciąga studentów polskich bardzo dobry poziom wyposażenia technicznego, wysoki poziom nauki oraz świetna znajomość języka angielskiego wśród wykładowców. Najczęściej wybieranymi miejscami studiów są Kopenhaga i Aarhus. Do tej drugiej miejscowości przyjeżdżają często np. studenci warszawskiej SGH, która podpisała z
Aarhus School of Business porozumienie o wymianie studenckiej. Studentom z zagranicy uczelnie oferują bezpłatne kursy języka duńskiego, które umożliwiają - w podstawowym zakresie - komunikację w tym języku. Polscy studenci wracający z Danii podkreślają, że na tamtejszych uczelniach wymagany jest duży nakład pracy indywidualnej. Częstą formą zajęć jest praca grupowa, zorientowana na rozwiązywanie praktycznych problemów, które potem można spotkać w życiu zawodowym.
Nad duńskim systemem edukacji czuwa Ministerstwo Edukacji Narodowej. Jednakże na mocy reformy przeprowadzonej w 1991 roku bezpośrednią kontrolę nad poszczególnymi szkołami sprawują władze lokalne. OECD oceniło duński system edukacyjny, jako jeden z najlepszych na świecie.
Literatura:
1. Pachociński R., Pedagogika porównawcza. Podręcznik akademicki. Wydawnictwo Akademickie „ Żak”, Warszawa 2007.
2. Prucha J., Pedagogika porównawcza. Podręcznik akademicki. Pod red. B. Śliwerskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
1