I. Wstęp.

II. Cel działalności warsztatów terapii zajęciowej.

1. Plan działalności Warsztatów Terapii Zajęciowej:

a) Terapia psychologiczna,

b) Rehabilitacja ruchowa,

2. Dokumentacja prowadzona w warsztacie.

3. Uczestnicy Warsztatów Terapii Zajęciowej.

4. Karta oceny sprawności fizycznej i psychicznej uczestnika warsztatu.

5. Program indywidualnej rehabilitacji i terapii uczestnika.

6. Trening ekonomiczny.

7. Metody pracy terapeutycznej:

1. Metoda pracy indywidualnej,

2. Metoda pracy grupowej,

8. Współpraca z rodzicami, opiekunami.

III. Zakończenie.

I. WSTEP

We współczesnym tak szeroko rozwiniętym świecie, gdzie większość rzeczy mamy na wyciągniecie ręki, wydawałoby się, że życie ludzkie jest łatwe, proste i nieskomplikowane. Jednak nie zawsze i nie wszystko dzieje się po naszej myśli, ale wbrew nam. Mimo licznych udogodnień cywilizacyjnych występują utrudnienia, które uniemożliwiają człowiekowi pełną samorealizację.

Osoba niepełnosprawna to osoba pełna swych praw, którym my ludzie pełnosprawni powinniśmy pomagać w każdym ich etapie życia ze względu na utrudnienia, które ich spotykają.

Jedną z podstawowych form pomocy i rehabilitacji kompleksowej ludzi upośledzonych umysłowo oraz osób niepełnosprawnych są Warsztaty Terapii Zajęciowej. Dzięki którym osoba niepełnosprawna może nabywać nowych umiejętności, ale najważniejsze jest, iż nie przebywa sama zamknięta w swoim świecie cierpień i problemów, lecz uczestniczy w życiu społecznym.

II. CEL DZIAŁALNOŚCI WARSZTATÓW TERAPII ZAJĘCIOWEJ:

Warsztaty Terapii Zajęciowej odgrywają bardzo ważną rolę i znaczenie w procesie rehabilitacji zarówno osób upośledzonych umysłowo, jak i dotkniętych innym rodzajem niepełnosprawności , gdyż przygotowują uczestników do, w miarę samodzielnego, funkcjonowania nie tylko w kręgu rodzinnym, ale i w społeczeństwie oraz przygotowują do podjęcia zatrudnienia. WTZ zapewniają udział w zajęciach terapeutycznych, które rozwijają zainteresowania, umiejętności wykonywania czynności życia codziennego takich jak: dbanie o higienę osobistą, utrzymanie porządku, przygotowanie posiłków oraz naukę lub rozwijanie umiejętności pełnienia różnych ról społecznych, a w ich ramach załatwianie różnych spraw.

PLAN DZIAŁALNOŚCI WARSZTATÓW TERAPII ZAJĘCIOWEJ

Podstawowym celem terapii zajęciowej prowadzonej przez warsztat jest maksymalna poprawa sprawności fizycznej oraz ogólnej wydolności organizmu i sprawności psychicznej uczestników. Zgodnie z ogólnymi założeniami funkcjonowania WTZ cel ten jest osiągany poprzez terapię psychologiczną, rehabilitację ruchową oraz pośrednio poprzez terapię pracą i sztuką. Ponadto program terapeutyczny jest indywidualnie dostosowany do potrzeb i możliwości uczestników warsztatu.

• Terapia psychologiczna:

1. wzmacnianie wiary we własne siły,

2. wzmacnianie poczucia własnej wartości i przydatności społecznej,

3) nauka umiejętności współżycia i współpracy w grupie i w środowisku poprzez kształtowanie pozytywnych cech osobowości, umiejętności nawiązywania kontaktów z rówieśnikami oraz łagodzenie konfliktów,

4. organizacja czasu wolnego,

5. zapewnienie poczucia bezpieczeństwa,

6. pomoc w aklimatyzacji do nowych warunków,

7. poznanie otoczenia i pracowników,

8. usprawnianie komunikacji z otoczeniem,

9. pomoc w przełamywaniu barier psychologicznych wynikających z choroby,

10) wyzwalanie właściwych postaw i emocji,

11) rozwój intelektualny i manualny,

12) rozwój zainteresowań i zdolności, poprzez wykonywanie różnych prac o walorach materialnych i użytkowych,

13) zaspokojenie potrzeb znaczenia i akceptacji,

• Rehabilitacja ruchowa:

Głównym celem zabiegów rehabilitacji ruchowej jest podnoszenie sprawności ruchowej osób niepełnosprawnych, w tym osób upośledzonych umysłowo oraz utrzymanie dobrej kondycji fizycznej. W oparciu o to założenie warsztaty terapii zajęciowej realizują następujące zadania:

1. ćwiczenia ogólnorozwojowe, które mają na celu podnoszenie ogólnej sprawności uczestników,

2. ćwiczenia rytmiczne przy muzyce, które przede wszystkim rozwijają poczucie rytmu, czas trwania ruchu i jego transmisję,

3. ćwiczenia korekcyjne kształtują nawyk prawidłowej postawy oraz koordynują powstałe wcześniej jej anomalie,

4. ćwiczenia manualne z użyciem odpowiednich przyrządów, poprawiających umiejętność posługiwania się kończynami górnymi,

5. ćwiczenia czynne wolne oraz samo wspomagane poprawiające zakres ruchów w stawach,

6. ćwiczenia relaksacyjno - koncentrujące,

7. zabiegi fizykoterapeutyczne wspomagające rehabilitację ruchową,

• W skład zespołu terapeutycznego Warsztatów Terapii Zajęciowej wchodzą:

• Terapeuta zajęciowy,

• Rehabilitant

• Pracownik socjalny,

• Psycholog,

• Kierowca.

Skład kadry jest optymalny dla liczby uczestników, ich stopnia i rodzaju niepełnosprawności oraz metod rehabilitacji.

• Uczestnicy Warsztatów Terapii Zajęciowej:

„Uczestnikami Warsztatów Terapii Zajęciowej mogą być osoby, które w swoim orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności posiadają wskazania do rehabilitacji w formie terapii zajęciowej”

Uczestnikami Warsztatów mogą być osoby, w każdym wieku, zarówno dzieci, jak i dorośli. Nie ma żadnych ograniczeń, co do stopnia, rodzaju kalectwa czy przyczyn jego powstania. Jedynym kryterium są dobre chęci samego zainteresowanego a przede wszystkim jego rodziny.

Osoby niepełnosprawne przyjmowane są do placówki na podstawie zgłoszenia ich przez opiekunów, służbę zdrowia lub instytucję zajmujące się osobami niepełnosprawnymi. Rehabilitacją objęci są upośledzeni umysłowo nie korzystający z żadnej placówki kształcenia specjalnego.

Każdy z uczestników ma teczkę osobową, która zawiera:

• skierowanie, kartę informacyjną,

• orzeczenie o inwalidztwie,

• krótki program postępowania rehabilitacyjnego,

• opisową ocenę załączonych ciekawych prac,

• informację dotyczące stanu zdrowia uczestnika,

• warunki materialne, mieszkaniowe i bytowe rodziny,

Uczestnicy wypełniają samodzielnie lub przy pomocy terapeuty tzw. książkę pracy, w której zawierają następujące informacje: imię i nazwisko, nazwę pracowni, zajęcia, w których uczestniczy, rodzaj wytworu, nad którym pracuje, opis wykonywanych czynności i własnoręczny podpis.

• Karta oceny sprawności fizycznej i psychicznej uczestnika warsztatu:

Karta ta w prosty sposób pozwala wskazać obszary życia i funkcjonowania osoby niepełnosprawnej, w których potrzeba jest pomoc. Po raz pierwszy karta jest wypełniana w dniu przybycia uczestnika do WTZ i jest ona wypełniana systematycznie, co pół roku.

Karta zawiera zagadnienia dotyczące:

• wykonywanych codziennych czynności związanych z samoobsługą,

• czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego a w tym sprawności fizycznej,

• sprawności psychicznej i umiejętności poruszania się poza domem, nabycie nowych umiejętności,

Karta ta:

• pozwala określić zapotrzebowanie na rehabilitację, formę terapii, zakres pomocy, niezbędnej przy wykonywaniu określonych prac terapeutycznych,

• pozwala na dokonanie oceny zmian, jakie nastąpiły w wyniku realizacji indywidualnego programu i terapii,

• może stanowić wspólny bank danych gromadzonych i wykorzystywanych przez zespól instruktorów terapii zajęciowej, psychologa, pracownika socjalnego,

Osobą, która wypełnia kartę w warsztacie jest pracownik socjalny. Wypełnianie to jest obiektywne i wiarygodne a polega na zaznaczeniu w odpowiednim polu czynności, którą wykonuje uczestnik warsztatu sam lub przy pomocy innych osób.

Karta ta stanowi podstawę do dokonania oceny sprawności fizycznej i psychicznej uczestnika warsztatu i wraz z informacjami zawartymi w środowiskowym wywiadzie rodzinnym, stanowi podstawę do opracowania indywidualnego programu rehabilitacji i terapii.

• Program indywidualnej rehabilitacji i terapii uczestnika:

Program powinien opierać się na dokładnym poznaniu uczestników ich predyspozycji i silnych stron, wobec których ma być zastosowany, jest diagnozą uczestnika.

Tworząc program indywidualnej rehabilitacji i terapii należy wziąć pod uwagę:

• aktywność własną i motywacje osoby dla której program jest tworzony,

• wiek uczestnika,

• stopień niepełnosprawności,

• stan psychiczny,

• samopoczucie uczestnika,

• wykształcenie i rodzaj przygotowania,

• samodzielność wykonywania danej czynności,

Program ten zawiera:

• szereg informacji niezbędnych do zrozumienia zachowania, postaw i nawyków,

• prognozę efektów rehabilitacyjnych,

• formy terapii oraz ich techniczne i organizacyjne dostosowanie do sprawności psychofizycznej uczestnika,

• przewidywany zakres terapii,

• plan długofalowych i doraźnych celów rehabilitacji,

• dobór metod umożliwiających osiągniecie tych celów,

• sprawności psychofizyczne niezbędne do podjęcia pracy ,

• formy rehabilitacji społecznej,

• formy współpracy z rodzicami lub opiekunami,

• osoby odpowiedzialne za realizację programu,

„Plan Programu:

I. Diagnoza

A. Uwarunkowania rodzinne:

1. Struktura rodziny:

a) opis i charakterystyka członków rodziny,

b) opis relacji emocjonalnych w rodzinie,

2. Historia rodziny:

a) ważne wydarzenia w rodzinie (fakty i procesy),

b) historia oddziaływań na dziecko w rodzinie,

B. Funkcjonowanie emocjonalne:

1. Podstawowe problemy emocjonalne:

a) dominujące potrzeby,

b) osiowe konflikty zahamowania,

c) nieadekwatne wyobrażenia (ambicje, oczekiwania, złudzenia)

2. Sposoby radzenia sobie z problemami (objawy i strategie obronne):

a) destruktywne,

b) konstruktywne,

C. Funkcjonowanie w rolach:

1. Funkcjonowanie w rolach społecznych:

a) w rodzinie,

b) w warsztacie,

c) w grupie rówieśniczej,

d) z partnerami,

2. Funkcjonowanie zadaniowe:

a) deficyty,

b) posiadane umiejętności,

D. Prognoza efektów:

1. Motywacja do zmian (wymiar, zakresy, stopień świadomości),

2. Stopień dojrzałości społecznej (odpowiedzialność, pracowitość, odwaga),

3. Potencjały i silne strony pomocne w zakresie rehabilitacji,

II. Specyficzny cel terapeutyczny,

III. Założenie programu,”

• Trening ekonomiczny:

Uczestnicy otrzymują kieszonkowe, które jest zależne od ich obecności na warsztatach. Otrzymywanie przez nich kwot pieniężnych wprowadza dodatkowy element samodzielności finansowej pod nazwą „trening ekonomiczny”. Obejmuje on wszystkie metody terapii zmierzającej do wyposażenia uczestnika w umiejętność gospodarowania pieniędzmi. Może przybierać różne formy; od wydatkowania do oszczędzania pieniędzy, poprzez poznawanie ich wartości i siły nabywczej.

„1. Uczestnik Warsztatu, który w ramach indywidualnego programu bierze udział w ekonomicznym treningu, może otrzymać do swojej dyspozycji środki finansowe w wysokości nieprzekraczającej 20% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

2. Wysokość środków finansowych oraz ich przeznaczenie indywidualnie dla każdego uczestnika ustala rada programowa Warsztatu zgodnie z indywidualnym programem, uwzględniając postanowienia regulaminu organizacyjnego warsztatu.”

Zakres prowadzonego treningu ekonomicznego uzależniony jest od:

1. stopnia znajomości nominałów pieniężnych,

2. kojarzenia wielkości posiadanych pieniędzy z ceną danego artykułu,

3. umiejętności dokonywania wyborów przy dysponowaniu budżetem

domowym,

4) stopnia samodzielnego poruszania się poza budynkiem,

Trening ekonomiczny jest prowadzony w sposób systematyczny jako odrębne zajęcie lub w ramach pracowni.

Wielu młodych ludzi po raz pierwszy otrzymuje własne pieniądze, traktując je jako samodzielnie zarobione.

Treningu ekonomiczny uczy nabywania umiejętności gospodarowania własnym budżetem oraz podejmowania decyzji dotyczących planowania zakupów.

• Metody pracy terapeutycznej:

• Metoda pracy indywidualnej:

Praca metodą indywidualnego przypadku jest działaniem polegającym na

otoczeniu troską, wsparciem i kierowaniem rozwoju poszczególnych uczestników WTZ. Jest to działanie bezpośrednie pomiędzy terapeutą zajęciowym a uczestnikiem Warsztatów. Sens tej metody tkwi w bezpośrednim, indywidualnym i osobistym kontakcie z uczestnikiem, doborze rozkładu zajęć do jego indywidualnej sprawności, umiejętności i zainteresowań.

Bardzo ważną funkcją tej metody jest dostarczenie uczestnikowi doświadczeń i motywacji, których dotychczas mu brakowało. Relacje interpersonalne w toku pracy metodą indywidualnego przypadku powinny być koncentrowane na możliwościach i potrzebach danej osoby.

„Podstawowymi wartościami tej metody pracy są:

1. dbałość o to, by każdy uczestnik warsztatu miał możliwość samorealizacji,

2. akceptacja uczestnika takim, jakim on jest, dostrzeganie równocześnie potencjalnych możliwości zmiany,

3. respektowanie godności i wartości każdej jednostki uczestniczącej w zajęciach warsztatu,

4. dbałość o to by warsztat jako całość stwarzał warunki niezbędne do realizacji zamierzonych działań, tj. stwarzał atmosferę zaufania i życzliwości.”

Metoda ta odgrywa bardzo ważną rolę, zwłaszcza w pierwszym okresie uczestnictwa w zajęciach warsztatu. Umożliwia każdemu uczestnikowi adaptację do nowych warunków, pozwala na przełamanie, często towarzyszącej bariery strachu i niepewności.

• Metoda pracy grupowej:

Metoda ta polega na kierowaniu grupą osób realizujących wspólne cele i zadania. Metoda ta pomaga jednostkom upośledzonym wzbogacać funkcjonowanie społeczne przez celowe doświadczenia grupowe i radzić sobie bardziej efektywnie z osobistymi, grupowymi lub społecznymi problemami.

„Główną zasadą metody pracy grupowej jest pomaganie uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Głównym źródłem pomocy dla każdego uczestnika warsztatu są inne osoby - terapeuta zajęciowy, pracownik socjalny, psycholog lub inny uczestnik.”

W Warsztacie Terapii Zajęciowej znajdują się następujące grupy:

• grupy zainteresowań, które funkcjonują na podstawie utworzonych pracowni terapeutycznych oraz grupy skupiające osoby o podobnych zainteresowaniach,

• grupy terapeutyczne skupiające uczestników warsztatu, o podobnych problemach zdrowotnych, rodzinnych,

• grupy przyjacielskie skupiające osoby lubiące przebywać ze sobą z uwagi na np. podobny charakter, podobną osobowość, zainteresowania,

• grupy aktywizujące, odnoszące się do uczestników warsztatów biorących udział w treningu ekonomicznym,

• grupy rodziców (opiekunów) uczestników warsztatów, której celem jest współpraca z warsztatami,

• grupy rekreacyjne, których celem jest organizowanie zajęć sportowych i rozrywkowych,

• grupy spotkaniowe które ułatwiają nawiązywanie bliższych stosunków interpersonalnych z innymi osobami.

Uczestnicy warsztatu mogą należeć do kilku grup, zaś liczebność grup jest uzależniona od rodzaju realizowanych zajęć. Grupy funkcjonujące na podstawie poszczególnych pracowni mają charakter grup sformalizowanych. Uczestnicy należący do określonych grup lepiej poznają swoje wzajemne potrzeby i zainteresowania.

• Współpraca z rodzicami, opiekunami:

Współpraca ta stanowi bardzo ważny element pracy terapeutycznej a jej częstotliwość zależy od stanu fizycznego i psychicznego rodziców oraz uczestnictwa osoby niepełnosprawnej w warsztacie.

W WTZ kontakty z rodzicami przebiegają na następujących płaszczyznach:

• informacyjnej - kiedy rodzice są informowani o zadaniach realizowanych przez warsztat, przysługujących uprawnieniach, postępach i osiągnięciach, występujących trudnościach,

• spotkań integracyjnych - rodzice, opiekunowie uczestniczą w spotkaniach okolicznościowych np. Boże Narodzenie, Wielkanoc. Dzięki tym spotkaniom rodzice, opiekunowie mają okazję do wymiany doświadczeń, nawiązania kontaktów,

• uczestnictwa w prowadzonej terapii i rehabilitacji - rodzice, opiekunowie w miarę możliwości uczestniczą w procesie terapeutycznym,

• wsparcia emocjonalnego polegającego na doradztwie, poradnictwie rodzinnym, profilaktyki zdrowotnej, tworzeniu grup samopomocowych rodziców, pomoc w rozwiązywaniu problemów, pomoc w integracji rodziny z otoczeniem, zmiana ewentualnych nieprawidłowych postaw wobec niepełnosprawności dziecka np. nadopiekuńczość, nieadekwatne wymagania.

III. ZAKONCZENIE

Warsztaty Terapii Zajęciowej są placówką, która odgrywa bardzo ważną rolę i znaczenie w życiu osoby upośledzonej umysłowo i jej rodziny. W warsztatach każdy uczestnik jest traktowany indywidualne i podmiotowo. W placówce tej osoba niepełnosprawna może doskonalić swoje umiejętności, ale i również nabywać i doskonalić nowe. Uważam, że placówka jest niekiedy jedynym oknem na świat osoby niepełnosprawnej, osoby, która do tej pory była skazana na samotne spędzanie czasu w domu, który był dla niej nie domem, lecz tak naprawdę uwięzieniem.

Warsztaty Terapii Zajęciowej są doskonałą placówką, która pomaga osobą niepełnosprawnym powrócić do pełnoprawności przy maksymalnym wykorzystaniu ich potencjału fizycznego i umysłowego. Warsztaty umożliwiają osobą dotkniętym trwałym kalectwem optymalnie przystosować się do warunków środowiska, w którym żyją i które ich otacza.

Uczestnictwo w terapii zajęciowej osób upośledzonych umysłowo, wpływa na zmiany w ich sposobie postępowania i zachowania się - osoby te stają się bardziej uspołecznione, otwarte, pewniejsze siebie.

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123 poz. 776 z późniejszymi zmianami). (przepisy wprowadzone nowelizacją z dnia 20 grudnia 2002 roku dotyczące działalności Warsztatów Terapii Zajęciowej),

2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Dziennik Ustaw, Numer 123. pozycja 776, Dziennik Ustaw, Numer 63, pozycja 587, z dnia 25 marca 2004 roku,

3. Opracowano na podstawie Wydawnictwa Towarzystwa Psychoprofilaktycznego pt.; „Założenia programowe, procedury, modele, standardy zawodowe”,

4. Kwartalik Instytutu Rozwoju Służb Społecznych: „Niepełnosprawność i rehabilitacja”, Nr 2, kwiecień - czerwiec 2005 rok,

5. G. Firlit, Metoda indywidualnego przypadku, Pedagogika społeczna, Wyd. Czelej, Warszawa 2008r.

6. J. Szmagalski, Metoda grupowa w pracy socjalnej, (w) T. Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna, Warszawa 2009r.

7. Kiwerski J., Rehabilitacja medycyna, Wyd. Lekarskie PZWL, Lublin 2007 r.

8. Rutkowska E., Rehabilitacja i pielęgnowanie osob niepełnosprawnych, Wyd. Czelej, Lublin 2010 r.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Dziennik Ustaw, Numer 123. pozycja 776, Dziennik Ustaw, Numer 63, pozycja 587, z dnia 25 marca 2004 roku

Opracowano na podstawie Wydawnictwa Towarzystwa Psychoprofilaktycznego pt.; „Założenia programowe, procedury, modele, standardy zawodowe”

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dn. 25 marca 2004 r. w sprawie Warsztatów Terapii Zajęciowej, Dziennik Ustaw, Numer 63 z 2004 r., pozycja 758, & 12, punkty; 1,2.

G. Firlit, Metoda indywidualnego przypadku, (w) T. Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna, warszawa 1993, s. 222

J. Szmagalski, Metoda grupowa w pracy socjalnej, (w) T. Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna, Warszawa 1993, s. 225

1

---