Wykład 12

Stres i zdrowie

Stres - fizjologiczna i psychologiczna reakcja organizmu na wydarzenia postrzegane jako zagrażające

Stres (H. Selye)

Badania na myszach

Stres to np. szoki elektryczne

Wyniki:

W odpowiedzi na stres pojawia się ogólny zespół adaptacyjny (general adaptation syndrom, GAS) - procesy fizjologiczne typu - walka lub ucieczka

• Wstępna faza - reakcja alarmowa - gotowość do działania - stan adrenalergiczny - wydziela się adrenalina, która inicjuje zmiany fizjologiczne: przyspieszenie rytmu serca, przyspieszenie metabolizmu, zwiększona reakcja układu immunologicznego

• Kolejna faza - stan oporu

• Ostatnia faza - stan wyczerpania - zbyt długi stan stresu powoduje wyczerpanie się zasobów organizmu mobilizowanych do radzenia sobie ze stresem

Stres pourazowy (PTSD) - Post-traumatic stres disorder

• Hiperaktywność

• Nadwrażliwość na stresory

• Bezsenność,

• Stan podirytowania,

• Wybuchy gniewu,

• Skłonność do nadmiernej reakcji alarmowej

• Izolowanie się od innych

Stresor

Wydarzenie, które jest postrzegane jako zagrażające, sytuacje stwarzające poczucie zagrożenia:

• Kataklizm - nieprzewidywalny, ogromna siła i zasięg,

• Stresory osobiste - utrata pracy, opuszczenie przez partnera, poważna choroba

• Codzienne uciążliwości - korki, narastająca przestępczość i brak poczucia bezpieczeństwa (deLongiss i in 1988), trudności ze znalezieniem miejsca w przedszkolu dla dziecka

Stresory osobiste

Wydarzenia stresujące:

• Efekt „złamanego serca” - Lynch 1977

• Śmierć partnera lub współmałżonka - okres dwóch lat od tego wydarzenia to okres wyjątkowo silnego stresu, który może prowadzić do pojawiania się chorób

• Długotrwały stres powoduje obniżenie się odporności na choroby zakaźne

(Długotrwały stres np. pobyt w obozie koncentracyjnym - depresja, samobójstwo - badania Wolffa)

Pomiar stresu

• Skala społecznego przystosowania - Social Readjustment Rating Scale (Holmes i Rahe 1976)

• Analiza wydarzeń z życia osób, które były hospitalizowane z powodu schorzeń fizycznych czy zaburzeń psychicznych

• Lista wydarzeń z przypisanymi im punktami - jednostka zmiany życiowej (life-change units). Śmierć współmałżonka to 100 punktów

Jak przewidywać?

• Na podstawie badań Holmes i Rahe stwierdzili że osoby, które w ciągu kilkunastu miesięcy uzyskały wynik 300 punktowy miały 50% szans na to, że w najbliższej przyszłości ujawnią się u nich konsekwencje zdrowotne (fizyczne lub/i psychiczne). Jeśli osoba „uzbierała” 400 punktów to miała 80% szans na zachorowanie

Holmes i Rahe

Stresorami są wydarzenia:

• Negatywne

• Pozytywne (ślub, zajście w ciążę, osiągnięcie znaczącego sukcesu zawodowego, święta Bożego Narodzenia czy Wielkanocy) - ślub to 50 punktów LCU

• Skala dotyczy raczej osób dorosłych nie studiujących - wydarzenia typu: przejście na emeryturę, kłopoty z zięciem lub synową, odejście dzieci z domu

• Skala nie jest właściwa dla studentów (stres związnany z sesją, przygotowaniem pracy magisterskiej itd.)

• Skala nie oddaje stresorów u dzieci (śmierć zwierzątka, śmierć dziadków)

Inne wersje skali

• Skala stresujących wydarzeń dla studentów

• Skala stresujących wydarzeń dla dzieci

• Zmiana definicji stresora - stresor to sytuacja lub wydarzenie, które wymaga ze strony jednostki przystosowania się i wprowadzenia istotnych zmian w swoim życiu

Kropla drąży skałę

Niekiedy nadmierny stres to efekt spiętrzenia się drobnych trudności, które kumulują się w niewielkim odcinku czasu (Raich, Parella i Filstead 1988)

• Reakcja na stres to interakcja środowiska i właściwości jednostki - dla niektórych stresem jest powiew wiatru a dla innych znacznie bardziej poważne wydarzenia

Osobowość typu A i B

Friedman i Rosenman - badania nad podatnością na zawał serca i choroby wieńcowe

Typ A

Perfekcjonista stale nastawiony na rywalizację, wiecznie czujny i gotowy do działania. Nie lubi wyjeżdżać na wakacje, pracoholik. Ma skrajne postawy wobec alkoholu - albo pije dużo, bo tylko to pozwala mu się rozluźnić albo w ogóle go nie pije, bo nie pozwala mu to funkcjonować na najwyższych obrotach. Nie dbają o dietę i odpowiednią porcję ruchu, bo szkoda im czasu na takie drobiazgi. Postrzegają siebie jako samotnych i pozbawionych wsparcia.

• Typ A samo zwiększa swój poziom pobudzenia, przywiązując przesadną wagę do pewnych wydarzeń życiowych i stawiając wobec siebie bardzo wysokie wymagania

• Bez uzasadnionej potrzeby uruchamia tryb alarmowy „walcz lub uciekaj” Williams 1989, co stopniowo „wypala” jego zasoby

Trauma

Hybels - Steer 1995 - wydarzenie traumatyczne/trauma to:

• Doświadczenie, w wyniku którego wiesz, że mogłeś zginąć

• Doświadczenie, które spowodowało, że zamarłeś w nagłym poczuciu bezradności i bezsilności

• Doświadczenie nagłe i wszechogarniające, w którym byłeś całkowicie uzależniony od czegoś

• Chwila ogromnego strachu

• Czas, w którym nie mogłeś jasno myśleć

• Więcej niż stres

• Szok, który wpływa na cały organizm

• Zdarzenie niosące przewidywalne i bardzo poważne następstwa

Reakcja na traumę

• Reakcja natychmiastowa (szok, dezorganizacja, zagubienie, niechciane myśli, bardzo silne emocje, często samoobwinianie - wina ocalałego)

• Okres pośredni (odtwarzanie scen z traumy, samooskarżanie się, przygnębienie, poczucie bezsilności, strach)

Rozwiązanie/reorganizacja (zmiana widzenia świata i siebie - niebezpieczny, niestabilny, nieprzywidywalny, niesprawiedliwy)

Radzenie sobie ze stresem

Sposoby niefektywne:

• Nadużywanie alkoholu

• Izolowanie się od ludzi

Sposoby efektywne:

• Wsparcie społeczne - obniża fizjologiczne wskaźniki stresu w stresującej sytuacji, zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na poważne choroby w efekcie kumulacji stresu

Wpływ grupy w walce ze stresem

• Otrzymywanie informacji o tych co czują i myślą inni (nie czujemy się dziwni i wyalienowani w naszych odczuciach)

• Okazja do zaobserwowania alternatywnych sposobów radzenia sobie ze stresem

• Wzmacnianie nadziei na poprawę sytuacji

• Zdobywanie poczucie powszechności

• Ćwiczenie zachowań alturistycznych

• Ćwiczenie umiejętności praktycznych

• Przejście katharsis

Sesja grupowa

• Ustanowienie reguł działania grupy dotyczących komunikacji grupowej, norma grupowych (wersja pisemna tak by można się było odwoływać do nich w trakcie spotkania)

• Odtworzenie sytuacji traumatycznej w subiektywnym doświadczeniu uczestników spotkania (angażowania wszystkich zmysłów)(co wtedy zobaczyłaś, co poczułaś, co usłyszałaś)

• Uruchomienie procesów poszukiwania wsparcia społecznego i zastopowanie procesów alienacji w reakcji na stres

Reakcja społeczności lokalnej

• Uspójnienie grupy społecznej

• Wzmocnienie więzi personalnych i społecznych

• Częstsze pojawianie się zachowań alturistycznych

• Wygaszenie konfliktów społecznych czy interpersonalnych

---