Cele i zadania MKCK oraz Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża

i Czerwonego Półksiężyca

Opracowanie: dr Marcin Marcinko

Używane oznaczenia oraz nazewnictwo odwołujące się do znaków czerwonego krzyża i półksiężyca doprowadziło do pojawienia się nieformalnej zbiorczej nazwy „Międzynarodowy Czerwony Krzyż”; oficjalny, tzw. Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, powstały zasadniczo 17 lutego 1863 r. składa się z następujących instytucji:

a). Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża;

b). krajowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca (w Polsce — PCK) — jest ich obecnie 181;

c). Międzynarodową Federację Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.

Najwyższy organ uchwałodawczy MCK — zgodnie ze statutem — Międzynarodowa Konferencja Czerwonego Krzyża; zbiera się ona z reguły co 4 lata, a uczestniczą w niej przedstawiciele krajowych stowarzyszeń oraz delegaci MKCK i Federacji.

Zadania uczestników Konferencji:

a). zapewnienie jedności w działaniu krajowych stowarzyszeń, MKCK i Federacji;

b). podejmowanie uchwał wytyczających kierunek działania organizacji czerwonokrzyskich.

Konferencja nie może zajmować się sprawami politycznymi.

W okresach między konferencjami określone funkcje pełni Stała Komisja MCK złożona z 9 członków (5 wybiera Konferencja, po 2 delegują MKCK i Federacja).

Podstawowe zasady, którymi kierują się w swej działalności organizacje czerwonokrzyskie (przyjęte podczas XX Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża w 1965 r.):

1). humanitaryzm — zapobiegać i łagodzić cierpienie, ochraniać życie i zdrowie, dążyć do tego, by była szanowana osobowość;

2). bezstronność — nie czynić żadnej różnicy ze względu na narodowość, rasę, religię, pozycję społeczną i przynależność polityczną

3). neutralność — powstrzymywać się od uczestnictwa w działaniach wojennych i sporach;

4). niezależność — Czerwony Krzyż służy pomocą władzom publicznym, ale jest od nich niezależny;

5). dobrowolność — Czerwony Krzyż jest instytucją pomocy udzielanej dobrowolnie i bezinteresownie;

6). Jedność — tylko jedno stowarzyszenie Czerwonego Krzyża w danym kraju, otwarte dla wszystkich;

7). uniwersalność — równość i wzajemna pomoc w stosunkach między stowarzyszeniami krajowymi Czerwonego Krzyża.

Uwaga — zasada neutralności — etymologia tego słowa wskazuje, że jest to pojęcie negatywne, oznaczające „żaden z dwóch”, więc nie ma wartości moralnej; Czerwony Krzyż zajmuje postawę neutralną w stosunku do stron wojujących, ale nie w stosunku do osób, które cierpią; cechą charakterystyczną Czerwonego Krzyża jest aktywne działanie, a nie bierność; w proklamacji Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża z 1955 r. Podano jako wyjaśnienie tej zasady — „by korzystać z zaufania wszystkich”.

Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża:

Geneza — utworzenie MKCK związane jest z nazwiskiem Szwajcara Henn Dunanta, który w swojej książce „Wspomnienia z Solferino”, wydanej w 1 862 r., przedstawił jako naoczny świadek sytuację rannych w krwawej bitwie między Austrią a Francją w 1859 r. (podczas wojny o zjednoczenie Włoch, armia cesarstwa Austrii i armia włoska wspomagana przez wojska francuskie, stoczyły całodniową bitwę, w której zostało zabitych, rannych lub zaginęło około 40 tys. żołnierzy. Wojskowa służba medyczna praktycznie wówczas nie istniała, na skutek czego cierpienia rannych żołnierzy były potworne. Wielu z nich umierało nie doczekawszy się pomocy).

Dnia 17 lutego 1863 r. pięciu członków Genewskiego Towarzystwa Użyteczności Publicznej, wśród których był również Dunant, wyznaczyło sobie dwa zadania:

a). działanie na rzecz tworzenia we wszystkich państwach cywilnych stowarzyszeń pomocy rannym żołnierzom;

b). doprowadzenie do przyjęcia wielostronnej umowy międzynarodowej zapewniającej neutralizację służb medycznych (personelu i środków transportu) na polu walki.

Mała komisja, działająca początkowo w ramach Genewskiego Towarzystwa Użyteczności Publicznej, została przekształcona w Międzynarodowy Komitet Pomocy Rannym Żołnierzom, zwany — ze względu na liczbę jego członków — Komitetem Pięciu, który w połowie lat 70. XIX wieku zmienił nazwę na Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

Nowo utworzony Komitet zwołał konferencję ekspertów rządowych z 16 państw i podjął starania, by w każdym kraju powstało stowarzyszenie mające na celu ochronę rannych i chorych w wyniku działań wojennych. W rezultacie zabiegów Dunanta w 1864 r. doszło do zwołania Międzynarodowej Konferencji Dyplomatycznej, której rezultatem było podpisanie Konwencji genewskiej o polepszeniu losu żołnierzy rannych w polu (zwanej Konwencją Czerwonego Krzyża).

Struktura i organizacja — Jest to organizacja szwajcarska, działająca formalnie na podstawie prawa wewnętrznego Szwajcarii, a jej członkami są wyłącznie obywatele szwajcarscy; liczba członków Komitetu waha się od 15 do 25, nowi członkowie (wyłącznie Szwajcarzy) dobierani są w drodze kooptacji. Komitet zatrudnia około 12 000 osób w centrali w Genewie oraz w delegaturach rozsianych po całym świecie (w 2003 r. prawie połowę wszystkich zatrudnionych stanowili jednak nie-Szwajcarzy). MKCK jest zatem stowarzyszeniem szwajcarskim, ale jego działalność ma charakter międzynarodowy — wiele z jego funkcji znajduje podstawę prawną w umowach międzynarodowych; siedzibą MKCK jest Genewa, a emblematem — czerwony krzyż na białym polu; dewizą MKCK jest inter arma caritas („miłość bliźniego wśród broni”).

Organy MKCK:

a). Zebranie członków Komitetu;

b). Rada Wykonawcza złożona z 7 członków;

c). Dyrekcja;

d). Sekretariat

Finanse — działalność Komitetu finansowana jest z trzech źródeł:

a). składek państw będących stronami konwencji genewskich;

b). składek stowarzyszeń krajowych Czerwonego Krzyża i czerwonego Półksiężyca;

c). różnego rodzaju darowizn i zapisów, otrzymywanych od osób i organizacji prywatnych.

Z punktu widzenia prawa międzynarodowego, MKCK przedstawia organizację szczególnego rodzaju — jej specyfika polega na tym, że będąc stowarzyszeniem podlegającym prawu szwajcarskiemu rozwija działalność przede wszystkim na forum międzynarodowym, przy czym działa w ramach kompetencji określonych umowami międzynarodowymi. Międzynarodowy charakter MKCK wynika nie ze struktury i składu osobowego tej organizacji, ale z charakteru podejmowanych akcji, które są międzynarodowe i są za takie powszechnie uznawane, czego wyrazem są kompetencje określone w umowach międzynarodowych. Stwierdza się, że MKCK jest „całkowicie narodowy, jeśli chodzi o skład, a międzynarodowy, jeśli chodzi o misję”. MKCK zawiera z poszczególnymi państwami porozumienia, które niekiedy pod względem formy i treści są zbliżone do umów międzypaństwowych. W niektórych porozumieniach państwa zgadzają się przyznać przedstawicielom MKCK immunitety zbliżone do immunitetów z jakich korzystają funkcjonariusze rządowych organizacji międzynarodowych, a więc nietykalność archiwów i dokumentów przechowywanych w siedzibie przedstawicielstwa, immunitet jurysdykcyjny w odniesieniu do czynności dokonywanych w ramach misji, zwolnienia od podatków, czy ułatwienia komunikacyjne. Wyjątkowość MKCK została doceniona na forum licznych organizacji międzyrządowych - w 1990 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyznało Komitetowi status obserwatora. Była to decyzja bez precedensu, gdyż do tego czasu status taki przysługiwał wyłącznie państwom nieczłonkowskim i organizacjom międzyrządowym, a także ruchom narodowowyzwoleńczym. Podobną pozycję MKCK posiada od 1992 r. także w Unii Afrykańskiej (wówczas - Organizacji Jedności Afrykańskiej), w Radzie Europy, OBWE i Organizacji Państw Amerykańskich. MKCK korzysta też ze statusu konsultacyjnego w organizacjach wyspecjalizowanych oraz agendach ONZ zajmujących się pomocą humanitarną i prawami człowieka.

Ważnym organem MKCK jest Centralna Agencja Poszukiwań. Początki Agencji sięgają roku 1870, kiedy to MKCK pośredniczył w wymianie informacji o jeńcach i podjął inicjatywę stworzenia agencji gromadzącej informacje o rannych żołnierzach. W konwencji o traktowaniu jeńców wojennych z 1929 r . stworzono formalne podstawy prawne dla działania Agencji. W czasie II wojny światowej Agencja prowadziła bardzo szeroką działalność przede wszystkim na rzecz jeńców. Zbierała również informacje o rannych i chorych, przekazując je możliwie szybko do kraju pochodzenia, a zwłaszcza do rodzin. Zwracała się do krajowych biur informacji o dodatkowe informacje, zapewniała wymianę korespondencji w przypadkach, gdy komunikacja pocztowa była przerwana, przekazywała przedmioty pozostałe po zmarłych, służą ogólnie jako pośrednik między rodziną a rannym lub chorym.

Po II wojnie III KG rozwinęła postanowienia konwencji z 1929 r., upoważniając MKCK do tworzenia Centralnego Biura Informacji o Jeńcach Wojennych. Co więcej, IV KG rozszerza kompetencje Komitetu w dziedzinie prowadzenia międzynarodowego rejestru osób podlegających ochronie, przewidując potrzebę stworzenia Centralnego Biura Informacji nie tylko o jeńcach, ale również o osobach cywilnych, zwłaszcza internowanych. Art. 140 IV KG dopuszcza bowiem możliwość rozszerzenia kompetencji Biura o wyżej wymienione zadania bez konieczności tworzenia dwóch odrębnych instytucji. Rozwiązanie to, jako najbardziej logiczne i ekonomiczne, jest stosowane w praktyce - MKCK prowadzi w Genewie Centralne Biuro Informacji, do którego strony konfliktu zbrojnego oraz delegaci MKCK przekazują wszelkie wiadomości o osobach chronionych na podstawie norm prawa humanitarnego. Istotne jest również, iż przepisy III i IV KG upoważniają MKCK do utrzymywania kontaktów z jeńcami wojennymi i osobami cywilnymi, zwłaszcza poprzez odwiedzanie miejsc ich internowania, zatrzymania lub pracy.

Wyznaczenie konkretnych delegatów Komitetu wymaga zgody państwa sprawującego kontrolę nad obszarem, na którym mają oni wykonywać swoje czynności. Delegatom Komitetu przysługują w trakcie wizyt takie same uprawnienia i przywileje, jak przedstawicielom tzw. mocarstw opiekuńczych, czyli państw neutralnych wobec danego konfliktu, którym strony w konflikcie powierzają ochronę swoich interesów w państwach nieprzyjacielskich i zadaniem których jest kontrola stosowania konwencji genewskich. Oznacza to prawo do swobodnego wyboru miejsc, jakie delegaci MKCK pragną odwiedzić, dostępu do wszystkich pomieszczeń i osób, a także do rozmów bez świadków z osobami chronionymi. Wizyty kończą się formalnym spotkaniem z władzami odpowiedzialnymi za sposób traktowania osób zatrzymanych, podczas którego delegaci Komitetu zgłaszają swoje uwagi i zalecenia dotyczące poprawy sytuacji jeńców i internowanych. Często władzom przekazywany jest raport pisemny zawierający odpowiednie zalecenia - ma on charakter poufny , jego celem jest bowiem wyłącznie poprawa sytuacji osób zatrzymanych, w najmniejszym stopniu Komitetowi nie zależy natomiast na nagłaśnianiu przypadków ewentualnych naruszeń prawa humanitarnego. Tworzenie atmosfery międzynarodowego skandalu wokół niektórych przypadków zatrzymań utrudniłoby bowiem w przyszłości dokonywanie takich wizyt, a tym samym odbiłoby się niekorzystnie na sytuacji ofiar konfliktów. Te same zasady dotyczą w praktyce odwiedzania osób aresztowanych lub odbywających karę pozbawienia wolności (zob. art. 76 ust. 6 i art. 126 IV KG ). Ponadto rola Komitetu jako struktury odpowiedzialnej za działalność Centralnego Biura Informacji, została podkreślona w art. 33 ust. 3 i art. 78 ust. 3 I PD w odniesieniu do zasad przekazywania informacji o osobach zaginionych oraz o dzieciach.

Zadania - W świetle zadań określonych w statucie, MKCK jest „ neutralną instytucją, której działalność humanitarna wykonywana jest w szczególności w czasie wojny międzynarodowej, wojny domowej lub wewnętrznych konfliktów, zmierza ona zawsze do zapewnienia ochrony i pomocy wojskowym i cywilnym ofiarom wojny i takich konfliktów oraz ich bezpośrednich skutków ” ; wśród zadań MKCK jego statut wymienia:

a). przestrzeganie podstawowych zasad Czerwonego Krzyża;

b). wykonywanie funkcji wyznaczonych przez konwencje genewskie, troska o ścisłe przestrzeganie tych konwencji i przyjmowanie skarg dotyczących pogwałcenia konwencji humanitarnych;

c). działanie w charakterze instytucji neutralne, zwłaszcza w czasie wojny międzynarodowej, wojny domowej i zamieszek wewnętrznych; troska w każdym czasie, by ofiary wymienionych konfliktów i ich następstw, zarówno spośród wojskowych, jak i osób cywilnych, były chronione i otrzymały pomoc, oraz występowanie w charakterze pośrednika między stronami w sprawach humanitarnych;

d). działalność zmierzająca do doskonalenia międzynarodowego prawa humanitarnego, do wzajemnego zrozumienia i rozpowszechniania konwencji genewskich, jak również przyczynianie się do ich dalszego rozwoju;

e). uczestniczenie w przygotowaniu personelu i materiału sanitarnego i współpraca w tym zakresie z organizacjami Czerwonego Krzyża, wojskową służbą zdrowia i innymi kompetentnymi władzami;

f). wykonywanie prac zleconych przez międzynarodowe konferencje Czerwonego Krzyża.

Do zadań MKCK należy ponadto podejmowanie inicjatyw humanitarnych w charakterze instytucji neutralnej i niezależnej oraz badanie wszelkich problemów z tego punktu widzenia. Szczególna pozycja MKCK w prawie międzynarodowym wynika przede wszystkim z faktu, że uprawnienia i obowiązki Komitetu, będącego formalnie prywatną instytucją szwajcarską, zostały wyraźnie określone w MPH - po raz pierwszy nastąpiło to w Konwencji o traktowaniu jeńców wojennych, przyjętej w Genewie w 1929 r.; znacznie więcej norm adresowanych do MKCK zawarto w konwencjach genewskich z 1949 r. o ochronie ofiar wojny oraz w protokołach dodatkowych do tych konwencji z 1977 r. Szczególne zadania dla MKCK przewidziane w konwencjach międzynarodowych:

a). prawo do osobistego kontaktowania się delegatów MKCK z przedstawicielami jeńców, tzn. mężami zaufania (art. 79 ust. 1 KG III), komitetami internowanych osób cywilnych (art. 102 ust. 1 KG IV) oraz osobami cywilnymi znajdującymi się na terytoriach stron w konflikcie lub terytoriach okupowanych (art. 30 ust. 1 KG IV);

b). prawo do ułatwień w korespondencji pocztowej i telegraficznej z mężami zaufania (art. 81 ust. 4 KG III) oraz z komitetami internowanych (art. 104 ust. 3 KG IV);

c). prawo do podejmowania bezpośrednich akcji pomocy na rzecz ludności cywilnej (art. 59 ust. 2 KG IV);

d). prawo do sprawowania kontroli nad rozdziałem przesyłek pomocy dla ofiar konfliktów zbrojnych (art. 73 ust. 3 KG III, art. 61 ust. 1 KG IV, art. 109 ust. 3 KG IV);

e). prawo do zapewniania transportu przesyłek pomocy, gdy same stron konfliktu nie mogą się tym zająć z powodu działań wojennych (art. 75 ust. 1 KG III i art. 111 ust. 1 KG IV);

f). prawo do otrzymywania informacji o ograniczaniu ilości przesyłek pomocy dla osób internowanych (art. 108 ust. 2 KG IV);

g). prawo do otrzymywania list oddziałów pracy tworzonych w miejscach internowania osób cywilnych (art. 96 KG IV) oraz w obozach jenieckich (art. 56 ust. 3 KG III);

h). oferowanie dobrych usług w celu utworzenia stref i miejscowości sanitarnych (art. 23 KG I) oraz stref i miejscowości bezpieczeństwa (art. 14 KG IV);

i). przyjmowanie petycji od osób podlegających ochronie (art. 30 KG IV).

W konwencjach genewskich przyznano MKCK prawo do podejmowania inicjatywy i proponowania stronom w konflikcie porozumień o treści humanitarnej, np. w sprawie stosowania przepisów konwencji w konflikcie nie mającym charakteru międzynarodowego. Prawo MKCK (i innych organizacji humanitarnych) do występowania z inicjatywą humanitarną zostało potwierdzone również w przypadku wewnętrznych konfliktów zbrojnych , zwanych potocznie wojnami domowymi. Artykuł 3, wspólny dla czterech KG, określający elementarne zasady ochrony ofiar „konfliktów zbrojnych nie mających charakteru międzynarodowego” zapewnia MKCK prawo proponowania swoich usług i wyraźnie chroni przed próbą wykorzystywania obecności Komitetu do celów politycznych („Bezstronna organizacja humanitarna, jak MKCK, będzie mogła ofiarować swoje usługi Stronom w konflikcie. [...] Zastosowanie powyższych postanowień nie będzie miało wpływu na sytuację prawną Stron w konflikcie”). Artykuł 3 jest jedynym przepisem prawa humanitarnego wymieniającym wyraźnie Komitet w kontekście niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych. MKCK pełni niekiedy funkcje określane jako quasi-konsularne - gdy z braku stosunków oficjalnych między stronami nie może być wykonywana opieka dyplomatyczna i konsularna. Umowy międzynarodowe bądź to wyraźnie przyznają określone uprawnienia MKCK, przy czym mogą to być konwencje dotyczące prawa wojennego (np. III KG w art. 128 określa uprawnienia delegatów MKCK) lub inne konwencje (np. światowa konwencja pocztowa zawarta w 1952 r. w Brukseli w art. 37 zwalnia od opłat pocztowych korespondencję od jeńców i do jeńców, jak również przesyłki do jeńców), bądź też uprawnienia te przyznawane są stowarzyszeniom humanitarnym w ogólności, a zatem korzystać z nich może nie tylko MKCK, lecz również inne organizacje humanitarne (np. Zakon Maltański, Zakon Św. Jana Jerozolimskiego) - w tym przypadku konwencje posługują się np. takim określeniem, jak „uznane stowarzyszenia krajów neutralnych”.

Lata obu wojen światowych stworzyły MKCK okazję do rozwinięcia szerszej działalności, wykraczającej poza kompetencje określone w umowach międzynarodowych - Komitet w szczególności podejmował inicjatywy w zakresie interwencji na rzecz osób internowanych, deportowanych, zakładników i więźniów politycznych (Konwencja ONZ z 1979 r. przeciwko braniu zakładników przewiduje w art. 6 ust. 5 możliwość korzystania przez państwa z usług MKCK w kontaktach z domniemanymi sprawcami przestępstw polegających na braniu zakładników), a ponadto udzielał pomocy ludności cywilnej w żywności i lekarstwach. MKCK utrzymywał stałe kontakty z wszystkimi niemal państwami wojującymi. Ważnym odcinkiem działalności MKCK, zwłaszcza w ostatnich latach, jest udzielanie pomocy ofiarom katastrof żywiołowych - działalność MKCK obejmuje zresztą w coraz większym zakresie pomoc w katastrofach żywiołowych, występuje nawet potrzeba specjalizacji w tej dziedzinie, m.in. rozwijania „medycyny katastrof „.

MKCK pełni ponadto wiele funkcji, wykonywanych z reguły przez rządowe organizacje międzynarodowe - wymienić tu należy funkcje:

a). projektodawcy umów międzynarodowych dotyczących MPH;

b).organizatora konferencji ekspertów rządowych i inicjatora konferencji dyplomatycznych dla rozpatrzenia projektów nowych konwencji MPH - z tym, że konferencje zwołuje rząd szwajcarski;

c). współorganizatora konferencji międzynarodowych i krajowych poświęconych różnym aspektom MPH.

Jakkolwiek MKCK nie może być uważany za organizację międzynarodową ze względu na swą strukturę i skład, to jednak odgrywa rolę takiej organizacji i z tego względu uzasadniona jest teza, że w określonym zakresie występuje on jako specyficzny podmiot prawa międzynarodowego. Zasługi MKCK zostały czterokrotnie dostrzeżone przez Komitet Pokojowej Nagrody Nobla - laureatem pierwszej w historii Pokojowej Nagrody Nobla został w 1901 r. Henri Dunant. Działalność humanitarna podczas obu wojen światowych sprawiła, że MKCK otrzymał Nagrodę w 1917 r. i w 1944 r. Stulecie Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w 1963 r. zostało uświetnione wspólną nagrodą dla MKCK i dla Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca Federacja ta, powstała w 1919 r . i do 1991 roku zwana Ligą, generalnie zajmuje się koordynacją działalności stowarzyszeń krajowych poza sytuacjami konfliktów zbrojnych (np. w zakresie ochrony zdrowia publicznego, promocji honorowego krwiodawstwa czy pomocy podczas klęsk żywiołowych). W szczególności Federacja działa jako stały organ porozumiewania się, koordynacji i badań między krajowymi stowarzyszeniami, mając za zadanie udzielanie im pomocy w zakresie organizacji i działalności zarówno w płaszczyźnie krajowej, jak i międzynarodowej. Dewizą Federacji jest per humanitatem ad pacem („przez humanitaryzm do pokoju ”). Struktura - Członkiem Federacji może być krajowe stowarzyszenie Czerwonego Krzyża, które odpowiada warunkom ustalonym przez Radę Wykonawczą.

Organami Federacji są:

a). Zgromadzenie Ogólne, złożone z przedstawicieli krajowych stowarzyszeń;

b). Rada Wykonawcza, złożona z prezesa Federacji wybranego przez Zgromadzenie Ogólne, 8 wiceprezesów i 17 przedstawicieli stowarzyszeń wybranych przez Zgromadzenie;

c). Sekretariat Generalny, wybierany przez Zgromadzenie na wniosek Rady Wykonawczej; Sekretariat liczy cztery wydziały: pomocy, medyczno-społeczny, pielęgniarski i młodzieży czerwonokrzyskiej;

d). Skarbnik Generalny.

Zadania - Według statutu Federacja stoi na straży integralności swych członków i broni ich interesów. Federacja, podobnie jak krajowe stowarzyszenia Czerwonego Krzyża, działa zarówno w okresie wojny, jak i w okresie pokoju . Jeśli w czasie wojny państwo okupujące ingeruje w działalność stowarzyszenia będącego członkiem Federacji, a wykonywaną zgodnie z zasadami Czerwonego Krzyża, albo jeśli władze okupacyjne opanowują lub usiłują opanować stowarzyszenie lub posługiwać się nim w celach niezgodnych z zasadami Czerwonego Krzyża, Rada Wykonawcza bada wówczas sprawę i podejmuje odpowiednie kroki, włącznie z odwołaniem się do światowej opinii publicznej. Federacja współdziała z MKCK w sprawach, w których zainteresowane są obie organizacje - wyrazem tej współpracy jest akredytowanie przedstawiciela Federacji w MKCK i vice versa. Federacja rozwija szeroką działalność w zakresie udzielania międzynarodowej pomocy ofiarom konfliktów zbrojnych oraz ofiarom katastrof żywiołowych. Gromadzi ona niezbędne informacje, analizuje sytuacje i zwraca się z apelami do stowarzyszeń krajowych o udzielanie pomocy oraz koordynuje świadczenie pomocy, obejmującej z reguły dostarczanie żywności, odzieży, lekarstw i personelu medycznego. Od chwili założenia Federacji uczestniczyła ona w kilkuset akcjach pomocy międzynarodowej.

Stowarzyszenia Krajowe Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca działają w swoich krajach zarówno w czasie pokoju, jak i podczas konfliktów zbrojnych. Zajmują się promowaniem zdrowia i oświaty sanitarnej, niosą pomoc ludziom chorym, starym i niepełnosprawnym łagodząc ich cierpienia. W wielu krajach prowadzą biura poszukiwań, organizują honorowe krwiodawstwo, zajmują się działalnością wśród młodzieży, upowszechniają ideały Ruchu Czerwonokrzyskiego, znajomość jego podstawowych zasad i prawa humanitarnego. Wspierają się wzajemnie, zwłaszcza podczas konfliktów zbrojnych i w wypadku klęsk żywiołowych.

Godło Czerwonego Krzyża pełni podwójną funkcję :

1. CHRONI ofiary wojny oraz tych, którzy niosą im pomoc. Prawo używania tego znaku - zarówno w czasie pokoju jak i w czasie konfliktu zbrojnego - przysługuje przede wszystkim służbom medycznym sił zbrojnych. Stanowią o tym przepisy konwencji genewskich z 1949 roku o ochronie ofiar wojny.

2. MA ZNACZENIE ROZPOZNAWCZE, gdyż wskazuje, że osoby i wyposażenie tak oznakowane są związane z Ruchem Czerwonego Krzyża. W niektórych krajach muzułmańskich zamiast czerwonego krzyża używany jest znak czerwonego półksiężyca, spełniający te same funkcje i również prawnie chroniony.

Używanie znaku czerwonego krzyża lub czerwonego półksiężyca:

- jako logo służby zdrowia,

- dla oznaczania szpitali, przychodni, gabinetów lekarskich czy aptek,

- dla oznaczania środków transportu, - w celach handlowych lub reklamowych

stanowi nadużycie, jest niedozwolone i podlega karze z mocy prawa.

Polski Czerwony Krzyż (PCK) jest jednym ze 175 uznanych stowarzyszeń krajowych Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca działających na całym świecie.

Powstał 27 kwietnia 1919 roku, kilka miesięcy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i od tego czasu działa nieprzerwanie niosąc pomoc ludziom potrzebującym.

Nawet w czasie okupacji hitlerowskiej pełnił swoje funkcje będąc jedyną organizacją działającą pod swą tradycyjną nazwą.

Członkiem PCK może zostać każdy, kto chce pomóc w realizacji zadań Stowarzyszenia. Działalność PCK można też wspomagać nie będąc jego członkiem poprzez dobrowolne uczestnictwo w organizowanych akcjach, doraźną pomoc w przypadkach katastrof i klęsk żywiołowych czy przekazując pieniądze na określone cele.

Do najważniejszych zadań realizowanych przez Polski Czerwony Krzyż należą:

- działalność opiekuńcza i pomoc potrzebującym,

- pomoc ofiarom klęsk i katastrof,

- propagowanie honorowego krwiodawstwa i pozyskiwanie krwiodawców,

- szerzenie oświaty zdrowotnej,

- szkolenie ludności w zakresie udzielania pierwszej pomocy,

- organizowanie działalności wśród dzieci, młodzieży szkolnej i akademickiej,

- prowadzenie Biura Informacji i Poszukiwań, które ewidencjonuje straty wojenne w ludziach

i zajmuje się poszukiwaniem zaginionych,

- upowszechnianie ideałów Czerwonego Krzyża, jego podstawowych zasad i

międzynarodowego prawa humanitarnego,

- współpraca zagraniczna i udział w międzynarodowych akcjach pomocy humanitarnej.

Materiały wykorzystane w opracowaniu:

- R. Bierzanek, Wojna a prawo międzynarodowe, Warszawa 1982.

- T. Leśko, Międzynarodowe ograniczenia w prowadzeniu konfliktów zbrojnych, Warszawa 1990.

- E. Mikos-Skuza, Status Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża w świetle norm prawa międzynarodowego [w:] M. Lubiszewski, T. Jasudowicz, R. Fordoński, Wybrane aktualne problemy międzynarodowego prawa humanitarnego, Olsztyn 2005.

2

---