Wstęp

Podstawę strategii afektywnych stanowią koncepcje takie jak terapia skoncentrowana na kliencie opracowana przez Carla Rogersa oraz teoria Gestalt. Głównym przedmiotem zainteresowania jest tu samoświadomość i doświadczenie uczuć.

W teorii Rogersa akcentuje się umiejętność aktywnego słuchania, komunikowanie empatii, szczerości, spójności, autentyczności i akceptacji klienta. Pomaga to stworzyć klimat bezpieczeństwa, w którym klient jest w stanie eksplorować swoje uczucia, myśli i zachowania. Teoria Rogersa kładzie nacisk na te zmienne środowiskowe, które pomagają klientowi rozwijać pozytywny obraz samego siebie i świata.

Terapie Gestalt koncentrują się głównie na świadomości a ich celem jest reintegracja uwagi i świadomości klienta, tak by mógł on przyjąć odpowiedzialność za swoje aktualne zachowanie. Terapia Gestalt rządzi się pewnymi regułami, niektóre z nich to :

• Używaj sformułowań „tu i teraz”, by skupić się na teraźniejszości i obecnych ludziach,

• Wyrażaj się wprost. Mów „ja” zamiast posługiwać się formą bezosobową,

• Nie pozwalaj na plotkowanie. Zamiast mówić o osobie nieobecnej, klient powinien zwracać się do niej wprost (służy temu odgrywanie ról),

• Nalegaj by klienci poczuwali się do swoich uczuć, myśli i działań, używając w wypowiedzi takich słów jak „mój”, „ja”,

• Kieruj klientami tak, by podejmowali działanie, zamiast o nim myśleć lub je sobie wyobrażać,

Oraz:

• Żyj teraz, zajmuj się teraźniejszością a nie przeszłością czy przyszłością,

• Żyj tu i zajmuj się tym, co jest teraz a nie tym czego nie ma,

• Zaprzestań wyobrażania sobie i doświadczaj rzeczywistości,

• Przestań myśleć bez potrzeby- smakuj, patrz i czuj,

• Wyrażaj zamiast manipulować, wyjaśniać, usprawiedliwiać czy oceniać,

• Poszerzaj swoją świadomość przyjmując przykrości i cierpienie na równi z przyjemnymi doznaniami,

• Akceptuj tylko te powinności, które wynikają z twoich własnych pragnień, nie ulegaj oczekiwaniom innych ludzi,

• Przyjmuj pełną odpowiedzialność za swoje działania, uczucia i myśli,

• Pogódź się z tym kim jesteś.

Ważne są pytania: „Czego teraz doświadczasz?”, „Gdzie teraz jesteś?”, „Czego teraz pragniesz?”, „Co teraz robisz?”.

Część właściwa

ĆWICZNIE 1

Opis ilustracji- zanotuj osiem rzeczy, które przychodzą Ci na myśl patrząc na obrazek.

Ćwiczenie to miało za zadanie uświadomienie sobie, że często opisy, które tworzymy są powiązane z pewną interpretacją. Niektóre rzeczy są często powtarzane, a niektóre szczegóły wskazywane są jednorazowo. Jest to przykład na to, że każdy ma własne sposoby postrzegania, które są podstawą indywidualnych doświadczeń, a to z kolei mówi o tym, jacy jesteśmy i jak radzimy sobie w obliczu trudności.

ĆWICZENIE 2

Należy wspomnieć o cyklu doświadczania w podejściu Gestalt gdyż, jest on kluczowy dla terapii afektywnej. Jest to cykl, który zachowuje osoba zdrowa (załącznik nr1.). Istotna jest więc znajomość zakłóceń tego cyklu, które powodują zniekształcony obraz rzeczywistości i brak możliwości zajęcia się tym co jest tu i teraz. Powoduje to właśnie ciągłe wracanie do planowania i niemożność zamknięcia się w figurę.

Dopasuj sposób zakłócenia cyklu do tego, co oznacza. (załącznik nr 2)

KIEDY STOSOWAC STRATEGIE AFEKTYWNE?

Strategie te są odpowiednie dla ludzi, którzy nie są stanie wyrażać własnych uczuć i utrzymywać bliskich, znaczących związków, którzy nie są świadomi własnego zachowania, którzy omawiają przyjęcie odpowiedzialności za swoje zachowanie.

Celem tej relacji jest rozwój „ja” klienta więc jeśli osoba, która ma trudności w nawiązywaniu kontaktów, zbuduje relację z pomagającym, doświadczenie to będzie miało trwały efekt. Podejście oparte na aktywnym słuchaniu jest również właściwe w terapii krótkoterminowej oraz w relacjach nieformalnych.

Ważne jest by przed pierwszym spotkaniem poznać samoświadomość naszego klienta. Można do tego celu wykorzystać kwestionariusz poszerzający samoświadomość. Jest to swego rodzaju arkusz informacyjny przydatny obu stronom, jednak kiedy klient został skierowany na terapię od innego specjalisty np. lekarza, nie ma potrzeby ponownego uzyskiwania informacji. (załącznik nr3)

ĆWICZENIE 3

Cykl doświadczania zaczyna się od doznania, czyli odczuwania wszelkich wrażeń cielesnych, popędów, potrzeb, wyobrażeń, myśli i percepcji środowiska. Jest to doznawanie pobudzenia. Poniższe ćwiczenie ma na celu pokazanie, w jakim stopniu jesteśmy świadomi bodźców jakie do nas docierają.

Powoli zilustruj swoje ciało za pomocą świadomości od stóp kończąc na szczycie głowy (każdy z uczestników grupy wykonuje samodzielnie ćwiczenie przez około jedną minutę, jeżeli ktoś ma ochotę się podzielić odczuciami, należy oddać mu głos).

Podczas tego ćwiczenia zwróć uwagę, na jakość odbioru Twoich wrażeń. Czy stwierdziłeś, że odczuwasz niektóre obszary ciała wyraźniej a inne mniej wyraźnie lub wcale? Czy czujesz także głębsze warstwy swojego ciała, cz sam naskórek i mięśnie? Czy odbierasz jakieś wrażenia z narządów wewnętrznych? Czy czujesz wyraźniej tylną czy przednią część ciała? Czy twoja świadomość ma tendencje do pomijania jakichś obszarów?

ĆWICZENIE 4

W nurt strategii afektywnych wpisuje się podejście i terapia Gestalt, w myśl której człowiek tworzy figury, czyli obiekty zainteresowania i tło. Mamy tendencję do tworzenia całości, nadając im konkretne znaczenie. Aby stworzyć całość należy ją domknąć, czyli innymi słowy, jeśli coś zaczniemy dążymy do tego, aby to sfinalizować.

Chciałabym, abyście się zastanowili czy jest coś w Waszym życiu, co wymaga dokończenia, dopracowania, co w jakimś stopniu Wam ciąży i przeszkadza. Proszę Was, abyście zapisali to na kartce.

Te krótkie przemyślenie miało na celu zastanowienie się nad pewnymi sprawami, nad którymi być może nie macie czasu się zastanowić lub na co dzień nie są one obiektem Waszych zainteresowań. Zadaniem było tutaj wzbudzenie Waszej refleksyjności.

ĆWICZENIE 5

Jest to również ćwiczenie na domknięcie niedomkniętych figur.

Nie patrząc, narysuj coś na kartce. Popatrzcie co narysowaliście i spróbujcie zidentyfikować, co Wam to przypomina. Kartkę możecie obejrzeć z każdej możliwej strony. Jeśli nie uda się Wam niczego zobaczyć na rysunku możecie dodać kilka linii w taki sposób, aby rysunek coś przedstawiał.

ĆWICZENIE 6

Eksperyment grupowy.

Grupa dzieli się w pary. Jedno z krzeseł z parze oznacza „jestem silny” drugie „jestem słaby”. Przeprowadźcie dyskusję na temat: ??? a następnie zamieńcie się miejscami. Jakie są wasze odczucia? W której roli czujecie się lepiej?

Ćwiczenie jest formą dialogu, który ma na celu próbę odegrania siebie w różnych aspektach i sprawdzenia własnych odczuć w danych sytuacjach

ĆWICZENIE 7

Eksperyment grupowy „mniejsze i większe cele”.

Wyobraź sobie, że za 10 lat napiszą o Tobie w gazecie. Co chciałbyś o sobie przeczytać? Kim chciałbyś być, gdzie chciałbyś się znajdować?

Ćwiczenie to miało na celu dodać poczucia własnej wartości i ukształtować entuzjastyczną postawę wobec życia. Każde podjęte działanie można określić jako mniejszy cel, który wspiera dążenie do większego celu. Na każdy dzień życia można patrzeć w ten sposób i sukcesywnie dokonywać zmian.

Podsumowanie

Strategie afektywne w pracy psycho i socjoterapeutycznej kładą nacisk na indywidualizm przeżywanych stanów. Ważne jest to co czuje dana osoba tu i teraz. Mają one na celu uświadomienie sobie tego, co dotąd nie było spostrzegane. Podkreślają, że każdy powinien być akceptowany takim, jakim jest mimo problemów, wad, odmiennego myślenia i poglądów. To pozwala na wykształcenie samoakceptacji, spójności osobowej, gdyż tylko w takiej sytuacji człowiek jest w stanie konstruktywnie rozwiązywać napotykane trudności i adekwatnie interpretować wydarzenia. Jest to podejście koncentrujące się na konkretnej osobie.

Zakończenie

Dzisiejsze zajęcia służyły budowaniu Waszej samoświadomości, indywidualności. Chciałyśmy pokazać, że skupienie się na konkretnej osobie i próba jej zrozumienia jest także drogą do lepszego zrozumienia siebie. Wówczas bardziej uświadamiamy sobie to, co czujemy, czego doświadczamy. Ćwiczenia zaproponowane przez nas miały na celu zwrócić uwagę na Wasze doznania oraz wspomóc zaprzyjaźnienie się z samym sobą i innymi ludźmi.

Załącznik nr 1

TEORIA GESTALT: człowiek jest w stanie skoncentrować na jednaj figurze, reszta jest tłem. Człowiek się realizuje gdy jest zdolny do tworzenia nowych figur przy czym mamy tendencję do domykania niedomkniętych figur- jeśli nie potrafimy czegos domknąć, nie możemy się skupić na „tu i teraz” i wracamy do nierozwiązanej kwestii.

CYKL DOŚWIADCZANIA, JAKO MODEL ZDROWEGO FUNKCJONOWANIA:

1. DOZNANIE

(jednostka odbiera bodziec pochodzący z zewnątrz lub z wewnątrz)

2. ROZPOZNANIE

(doznanie staje się figurą, jednostka ją nazywa, definiuje)

3. OCENA I PLANOWANIE

(jednostka mobilizuje energię i planuje jak zareagować na bodziec, co zrobić)

4. DZIAŁANIE

(realizacja założonego planu)

5. KONTAKT

(gdy jednostka zaangażuje się w jedną figurę wszystko inne staje się tłem)

6. ASYMILACJA I DOMKNIĘCIE

(jednostka upewnia się czy plan został zrealizowany. Jeżeli tak to odczuwa zadowolenie- zamyka się w figurę. Jeżeli nie- wraca do planowania)

7. WYCOFANIE

(jednostka odwraca uwagę od tego co zostało domknięte by zająć się czymś innym- figura staje się tłem)

SPOSOBY ZAKŁÓCENIA CYKLU:

1. DESYNTETYZACJA

(tłumienie zdolności do odczuwania świata- ignorowanie potrzeb lub nadwrażliwość na pewne bodźce)

2. DEFLEKSJA

(skierowanie energii w inną niż zwykle stronę, wskutek czego, bodźce z zewnątrz nie wywierają wpływu)

3. INTROJEKCJA

(przyjmowanie pochodzących z otoczenia reguł, przekazów, modeli)

4. PROJEKCJA

(wypieranie pewnego aspektu własnego „ja” i umieszczanie go w czymś/kimś na zewnątrz)

5. RETROFLEKSJA

(energia aktualnie kierowana na zewnątrz zostaje skierowana do wewnątrz)

6. EGOTYZM

(proces samoobserwacji i koncentracji na sobie)

7. KONFLUENCJA

(stopienie się z otoczeniem w taki sposób, że zostaje zatracone poczucie odrębności)

METODY TERAPUTYCZNE W PODEJŚCIU GESTALT:

1. METODA FENOMENOLOGICZNA

• Branie w nawias

• Opis

• Horyzontalność

2. PRACA W DIALOGU

• Obecność

• Włączenie

• Autentyczne komunikowanie się

3. BUDOWANIE EKSPERYMENTU

• Uwrażliwienie

• Odgrywanie ról

• Praca z pustym krzesłem

• Fantazja skierowana

• Twórcza ekspresja

• Praca ze snem

Załącznik nr 2

DESYNTETYZACJA

DEFLEKSJA

INTROJEKCJA

PROJEKCJA

RETROFLEKSJA

EGOTYZM

KONFLUENCJA

• proces samoobserwacji i koncentracji na sobie

• tłumienie zdolności do odczuwania świata- ignorowanie potrzeb lub nadwrażliwość na pewne bodźce

• stopienie się z otoczeniem w taki sposób, że zostaje zatracone poczucie odrębności

• energia aktualnie kierowana na zewnątrz zostaje skierowana do wewnątrz

• wypieranie pewnego aspektu własnego „ja” i umieszczanie go w czymś/kimś na zewnątrz

• skierowanie energii w inną niż zwykle stronę, wskutek czego, bodźce z zewnątrz nie wywierają wpływu

• przyjmowanie pochodzących z otoczenia reguł, przekazów, modeli

9

---