METODA DOBREGO STARTU

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA METODY.

1. Geneza Metody Dobrego Startu { MDS }.

Oryginalna metoda , opracowana w latach 40 we Francji, przez fizjoterapeutkę Thea Bugnet , nosi nazwę LE BON DEPART CZYLI „dobry odjazd, odlot, start”. Nazwa ta, miała wskazywać na możliwość jej stosowania w przygotowywaniu dzieci do nauki czytania i pisania. Poraz pierwszy została wykorzystana w 1941 roku w Cannes. Od tego momentu we Francji, Holandii, Szwajcarii stosuje się ją w przedszkolach, szkołach specjalnych, ośrodkach rehabilitacji. Zofia Bogdanowicz opracowując MDS z idei Le Bon Depart zaczerpnęła :

• ogólną ideę , czyli wielozmysłowe uczenie dziecka wykonywania ruchów zharmonizowanych w określonej przestrzeni i czasie oraz jednoczesne rozwijanie podstawowych funkcji spostrzegania i motoryki,

• kilka jej technik czyli wystukiwanie rytmu na wałeczkach z piaskiem, rysowanie figur geometrycznych na piasku i na papierze w rytm śpiewanej piosenki,

• kilka wzorów - figur geometrycznych.

2. Założenia i cele metody.

Założeniem MDS jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych : wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych { czucie ruchu}, motorycznych oraz współdziałania między tymi funkcjami czyli integracji percepcyjno - motorycznej. Są to funkcje które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania.

Usprawnianie w tym zakresie , jak również kształtowanie lateralizacji i orientacji w prawej i lewej stronie ciała, jest wskazane dla dzieci przygotowujących się do nauki czytania i pisania , natomiast niezbędne dla dzieci , u których występują opóźnienia rozwoju tych funkcji.

Doskonalenie integracji percepcyjno - motorycznej i kompetencji językowych ułatwia naukę czytania i pisania wszystkim dzieciom. Natomiast wyrównywanie dysharmonii rozwojowych w przypadku dzieci „ryzyka dysleksji” może skutecznie zapobiegać powstawaniu niepowodzeń szkolnych. W przypadku dzieci opóźnionych w rozwoju, udział w ćwiczeniach służy rehabilitacji zaburzeń rozwoju psychomotorycznego i pomaga im zmniejszyć trudności w opanowywaniu skomplikowanych umiejętności szkolnych.

Metoda MDS oddziałowuje również korzystnie na sferę pozaintelektualną { procesy emocjonalne i zachowania społeczne } oraz na rozwój mowy dziecka.

Metoda ta , ma nie tylko aspekt profilaktyczno - terapeutyczny , ale również diagnostyczny. Na podstawie obserwacji zachowania dziecka, analizy trudności występujących przy wykonywaniu ćwiczeń oraz popełnionych błędów , pozwala wnioskować o ich przyczynach, tzn. rodzaju i głębokości zaburzeń.

3. Modyfikacje Metody Dobrego Startu i ich zastosowanie.

Metoda Dobrego Startu wszechstronnie oddziałowuje na rozwój psychomotoryczny dziecka i ułatwia naukę czytania i pisania. Dlatego też może być wykorzystywana w pracy z dziećmi o prawidłowym rozwoju - w celu stymulowania go, jak i z dziećmi o zaburzonym rozwoju - w celu rehabilitacji zaburzeń rozwojowych.

Profesor Marta Bogdanowicz opracowała trzy formy MDS :

1. Piosenki do rysowania

Dla najmłodszych dzieci do wspierania rozwoju, a w szczególności dla dzieci od 4 rż. oraz dzieci starszych opóźnionych.

2. Piosenki i znaki

Dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w celu przygotowania do nauki czytania i pisania , a w szczególności : dla dzieci 6-7 letnich, w klasach „O” , dla dzieci „ryzyka dysleksji” , dla dzieci starszych w okresie poprzedzającym naukę czytania.

3. Piosenki i litery

Dla dzieci rozpoczynających naukę czytania i pisania w klasie „O” i „I” , oraz dla uczniów dyslektycznych , a w szczególności dla uczniów klas O i I w celu polisensorycznego uczenia się 22 liter , dla uczniów klasy I w celu polisensorycznego uczenia się specyficznie polskich liter , dla uczniów dyslektycznych , dla starszych uczniów którzy mają trudności w nauce czytania i pisania.

Modyfikacje MDS nawzajem się uzupełniają , stanowiąc kolejne etapy stymulacyjno - terapeutycznej początkowo na materiale nieliterowym , a następnie na materiale obejmującym litery drukowane i pisane.

„Piosenki do rysowania” to zestaw ćwiczeń dla najmłodszych i dzieci opóźnionych w rozwoju , otwierający cykl zajęć które można kontynuować w wieku przedszkolnym w trudniejszej formie , jako „Piosenki i znaki” .

W klasie „O” zaczynając pracę nad alfabetem , można pomóc dzieciom w opanowaniu zestawu 22 liter za pomocą „Piosenek na literki”.

W następnym roku do programu dydaktycznego klasy „I” można włączyć nauczanie liter polskich, odpowiadających polskim głoskom, czyli modyfikację MDS - „Od piosenki do literki”.

4. Struktura zajęć prowadzonych MDS

Wspólny dla wszystkich modyfikacji MDS model struktury zajęć stanowi podstawę do ich prowadzenia. Powinien on być jednak gruntownie zmieniany i dostosowany do potrzeb dzieci z którymi pracujemy. Będzie on inny gdy pracujemy indywidualnie z jednym dzieckiem i odmienny gdy prowadzimy zajęcia z grupą dzieci czy zespołem.

Stosowanie MDS wymaga elastyczności , twórczego myślenia i działania nie znosi rutyny i sztywnego działania , musi się zmieniać z uwagi na :

• specjalne potrzeby edukacyjne,

• możliwości i ograniczenia dzieci.

Struktura zajęć MDS :

1. Zajęcia wprowadzające.

2. Zajęcia właściwe :

• ćwiczenia ruchowe,

• ćwiczenia ruchowo - słuchowe,

• ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe.

3. Zajęcia końcowe.

ZAJĘCIA WPROWADZAJĄCE

Dzieci koncentrują uwagę na rozpoczynających się ćwiczeniach i usprawniają niektóre funkcje psychomotoryczne , głównie językowe , motorykę oraz orientację w schemacie ciała i przestrzeni.

1. Ćwiczenia koncentracji uwagi i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

Mogą mieć formę przywitania i zabawy ruchowej. Dzieci uczą się rozróżniać i nazywać części ciała {np. ramię , łokieć , brwi , rzęsy } odróżniać prawe i lewe części ciała { np. witamy się prawym kolanem - dwoje dzieci styka się prawymi kolanami, lewy łokieć - przez zetknięcie - „wita się” z prawym kolanem} . Ćwiczenia stwarzają okazję do utrwalenia orientacji w przestrzeni , odróżniania kierunków : góra - dół, nad - pod, obok, w , dookoła, strona lewa - prawa.

2. Nowa piosenka.

Dzieci uczą się nowej piosenki , która będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielką omawiana jest treść piosenki, wyjaśniane są trudne słowa. Jest to więc sposobność do rozwoju mowy dziecka.

3. Zabawa w zagadki.

Nauczycielka wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencji językowej na poziomie epijęzykowym - pytamy dzieci : czy dwa słowa różnią się między sobą, i na poziomie metajęzykowym - pytamy dzieci o wyjaśnienie różnic , co wymaga wykonania określonej pracy umysłowej na materiale językowym. W ćwiczeniach wykorzystywany jest materiał językowy : zdań, słów, sylab, struktur międzysylabowych { cząstek słów} , głosek { fonemów}.

KOMPETENCJE JĘZYKOWE

1. Kompetencje semantyczne

Dokonują się poprzez poszerzenie słownictwa dziecka oraz podnoszenie jego wrażliwości na znaczenie słów, różnicowanie znaczeń , kategoryzowanie pojęć itp.

2. Kompetencje syntaktyczne

Odbywa się to za pomocą takich zadań jak : wydzielenie zdań, słów, ustalanie poprawności budowy zdań, ze względu na reguły gramatyki , przekształcanie form gramatycznych.

3. Kompetencje fonologiczne

Kształcenie tych kompetencji obejmuje:

• ćwiczenia w różnicowaniu i rozpoznawaniu dźwięków mowy, , głosek{ słuch fonemowy}, np. dzieci odróżniają głoski podczas porównywania paranonimów, czyli par słów, różniących się tylko jedną głoską

• ćwiczenia w dokonywaniu analizy struktur śródsylabowych, analizy sylabowej i fonemowej , czyli wydzielania ze słów cząstek { na początku słowa - aliteracje, lub na końcu - rymy } sylab i głosek

• ćwiczenia w dokonywaniu syntezy struktur śródsylabowych , syntezy sylabowej i fonemowej , czyli łączenia izolowanych cząstek, sylab, głosek w słowa

• ćwiczenia w dokonywaniu operacji na strukturach śródsylabowych, sylabach, głoskach np. porównywanie par słów różniących się strukturą głoskową - liczbą , rodzajem, kolejnością głosek, przestawianie sylab, struktur śródsylabowych i głosek w parach słów, odszukiwanie słów ukrytych w dłuższych słowach.

Ćwiczenia te kształcą kompetencję językową , w aspekcie odbioru jak i budowania wypowiedzi.

Z powyższych ćwiczeń wybiera się te , które są odpowiednie dla poziomu rozwoju językowego dzieci, biorących udział w zajęciach uwzględniając również program dydaktyczny , realizowany w danej placówce.

ZAJĘCIA WŁAŚCIWE

Zawierają one trzy rodzaje ćwiczeń :

1. Ćwiczenia ruchowe

usprawniają motorykę dużą i małą , aktywizując analizator kinestetyczno - ruchowy. Jest to zabawa do piosenki, ćwicząca umiejętność równowagi, sprawność ruchową całego ciała , usprawniają ruchy rąk.

2. Ćwiczenia ruchowo - słuchowe

mają aspekt ruchowy i dźwiękowy { piosenka}. W ćwiczenia te są zaangażowane dwa analizatory : kinestetyczno - ruchowy, słuchowy. Dzieci wystukują rytm piosenki na wałeczkach z sypkim materiałem { kasza, piasek }, na bębenku, na woreczkach z grochem. Te ćwiczenia to ruchy pięści, dłoni, palców { po kolei i wszystkich}. Używamy tu takich pomocy jak : sznurki, gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, instrumenty muzyczne własnoręcznie wykonane lub oryginalne. Dzieci wykonują ćwiczenia najpierw wg wzoru, a potem proponują własne formy ćwiczeń.

4. Ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe

stanowią najbardziej złożoną formę ćwiczeń, ponieważ mają aspekt ruchowy, dźwiękowy { piosenka}, i wizualny { figura geometryczna, litera}. Angażują trzy analizatory : kinestetyczno - ruchowy, słuchowy, wzrokowy. Uczymy dzieci wykonywania wzorów w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki. Etapy tego ćwiczenia :

• demonstracja wzoru i sposobu wykonania ćwiczenia

omawiamy z dziećmi wzór - jakie ma elementy, ile ich jest , jak są położone w przestrzeni, do czego jest podobny { do jakich obiektów rzeczywistych},

• uczenia się polisensoryczne

dziecko uczy się wielozmysłowo tzn. polisensorycznie { przez dotyk, wzrok, słuch, ruch} podczas jednoczesnego jej rysowania i śpiewania piosenki. Najlepiej jest kiedy wzór , po którym dziecko wodzi palcem, wykonany jest z materiałów o różnej fakturze i barwie.

• reprodukowanie wzoru - ćwiczenia :

a } całą ręką - w powietrzu w obecności wzoru i z pamięci,

b } palcem - na stole, podłodze, na tackach z kaszą, piaskiem,

c } na papierze , tabliczkach, liniaturze - kredą, węglem, pędzlem, mazakiem, kredką , ołówkiem.

Podczas tego etapu ćwiczeń , dzieci uczą się jak śpiewając piosenkę , jednocześnie rysować wzory.

Np. śpiewając piosenkę o deszczyku , dzieci rysują kreseczki - kropelki deszczu - padające na parasol;

Można rysować kwadrat , śpiewając piosenkę „Mam chusteczkę haftowaną”; rysując „schody” śpiewamy „Słońce wschodzi coraz wyżej...”{gama}.

UWAGA !!!

1. Przebieg ćwiczeń uwzględnia stopień trudności ćwiczeń - odwzorowywanie od najłatwiejszych narzędzi { ruch ręką}, do skomplikowanych { długopis na liniaturze}.

2. Dziecko używając narzędzi uczy się prawidłowego sposobu trzymania ich. Częste zmienianie rodzaju narzędzia graficznego { palec, kreda, długopis} sprawia, że dziecko kształtuje świadome napięcie mięśniowe ręki. Korzystnie to wpływa na tempo , precyzję ruchów rąk, zwiększa odporność na zmęczenie.

3. Przestrzeganie kolejności i kierunków ruchu rąk, w przestrzeni , umożliwia dziecku przyswojenie prawidłowych nawyków ruchowych podczas czynności graficznych , jeszcze przed podjęciem nauki czytania.

4. Odtwarzanie wzoru odbywa się wielokrotnie , pop tym samym śladzie, gdy dzieci rysują go : w powietrzu, w kaszy, kredą, kredką woskową. Nie dbamy w tym momencie o precyzyjne wykonanie wzoru, ponieważ na tym etapie ćwiczeń ważne jest przyswojenie określonych nawyków ruchowych - właściwej kolejności i kierunku kreślenia.

5. „Pisanie” wzoru : kredką, ołówkiem, długopisem - dziecko zapisuje wzory kolejno obok siebie , zgodnie z rytmem śpiewanej piosenki. W ten sposób powstaje „szlaczek” figur geometrycznych - rysowany lub liter - pisany, przy jednoczesnym śpiewaniu - stanowią swoisty zapis piosenki. Początkowo może być dość swobodnie rysowany na kartce z bloku, jego rozmiary będą stopniowo ograniczane wymiarem liniatury. Formą ułatwienia jest rysowanie „po śladzie” lub z wykorzystaniem „konstrukcji” z kropek, wyznaczającej sposób prowadzenia linii.

Poszczególne techniki reprodukowania wzoru należy wprowadzać na zmianę podczas kolejnych ćwiczeń, zadań.

Po wykonaniu zadań, omawiamy z dziećmi ich pracę : czy są poprawnie wykonane, jakie błędy się w nich pojawiły. Kształci to uważną, kierowaną obserwację , spostrzegawczość , jak również nawyk samokontroli.

ZAJĘCIA KOŃCOWE

Na zakończenie przeprowadzamy krótkie ćwiczenia relaksacyjne np. „ptaszki” otrzepują piórka, „piłki” podskakują w takt piosenki, „płatki śniegu” wirują w różne strony na wietrze. Stosujemy zajęcia wyciszające i logopedyczne - oddechowe, usprawniające narządy mowy.

POMOCE DO ZAJĘĆ

1. Do zajęć wprowadzających :

• konkretne przedmioty związane z treścią piosenki,

• obrazek objaśniający treść piosenki.

2. Do ćwiczeń ruchowo - słuchowych:

• woreczki i wałeczki wypełnione ziarnem, kaszą, grochem,

• sznurki , gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, gazety,

• instrumenty muzyczne lub przedmioty , które mogą je zastąpić , np. plastykowe butelki, kubki i pokrywki z naciągniętą gumką recepturową.

3. Do ćwiczeń ruchowo - słuchowo - wzrokowych :

• wzór { figura lub litera} narysowany grubym mazakiem na kartce lub wykonany z materiału o wyrazistej fakturze { naszyty, wyklejony tasiemką lub sznurowadłem, dobrze wyczuwalny pod palcami},

• taca z kaszą manną,

• tabliczka { np. z gumy do zelowania butów, gumolitu}i kreda,

• arkusz papieru szarego , pakowego, kartka z bloku rysunkowego formatu A-4 oraz zeszyt czysty i zeszyt w linie powiększone i normalne,

• różne narzędzia : mazaki różnej grubości, kredki woskowe, ołówek, pędzle { do golenia i cieńsze}, długopis,

• karty do ćwiczeń { z publikacji „Od piosenki do literki” oraz stanowiące część „Piosenki do rysowania”.

„PIOSENKI DO RYSOWANIA”

Ze względu na zakres wieku, jest on przydatny:

1. Dla dzieci od czwartego roku życia o prawidłowym rozwoju.

2. Dla dzieci rozwijających się nie harmonijnie, tzn. dzieci ryzyka dysleksji.

3. Dla starszych dzieci z poważniejszymi zaburzeniami mowy.

Ze względu na cele zabaw - ćwiczeń , mogą być one stosowane do:

1. Wspomagania rozwoju psychoruchowego.

2. Przygotowania do nauki czytania i pisania.

3. Korygowania parcjalnych i fragmentarycznych opóźnień rozwoju funkcji percepcyjno - motorycznych { wzrokowych, słuchowych, ruchowych}, i integracji percepcyjno - motorycznej oraz lateralizacji i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

Ze względu na ilość dzieci , ćwiczenia mogą być realizowane:

1. Indywidualnie z dzieckiem.

2. Z grupą dzieci.

Materiał graficzny zawiera 25 prostych wzorów graficznych , uporządkowanych według stopnia narastania trudności :

1. Kropki i przecinki.

2. Linie : pionowe, poziome, faliste.

3. Linie pionowe i poziome o zróżnicowanej długości, odmiennie położone w przestrzeni, linie ukośne i łamane.

4. Linie krzyżujące się o coraz większym stopniu komplikacji , a po nich linie krzywe , tworzące figury geometryczne : spiralę, koło, elipsę, połączenia linii i koła.

5. Wielokąty : kwadrat, prostokąt, trójkąt.

Do każdego wzoru dobrano 2 - 3 piosenki. Cały zestaw zawiera 65 piosenek.

W związku z dominującą w czynnościach intelektualnych dzieci rolą myślenia spostrzeżeniowo - ruchowego, i konkretno - obrazowego, podczas zajęć wprowadzających należy odwoływać się do konkretów i stwarzać okazję do wielozmysłowych doznań : dzieci poznają i dotykają kotka, świeżych grzybów, rybek w akwarium, wąchać i jeść jabłko, otwierać i zamykać parasol itp. Na wzór naszyć można sznurek i szablon wycięty z papieru ściernego, albo dzieci mogą nakładać wałeczki z plasteliny. Wzór który ma charakter geometryczny, abstrakcyjny, można dziecku przybliżyć poprzez skojarzenie go z konkretem: linie poziome - droga, linie pionowe - drzewa, faliste - fale, spirala - ślimak, koło - piłka, kwadrat - chusteczka.

1

---