. W ujęciu pedagogicznym kompetencja jest rozumiana jako:

• zdolność do osobistej samorealizacji, podstawowy warunek wychowania;

• zakres wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności do wykonywania określonych zadań: zespół pełnomocnictw i uprawnień do działania, jest potencjalną umiejętnością ujawniającą się w chwili wykonywania określonego zadania.

Człowiek kompetentny to osoba uprawniona do działania i decydowania, mająca podstawy i kwalifikacje do wydawania opinii i sądów.

W 1997 roku Komitet Badań Pedagogicznych opracował projekt zestawu standardów kompetencji zawodowych nauczycieli, koniecznych do wypełniania funkcji dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Uwzględniono w nim standardy prakseologiczne, komunikacyjne, współdziałania, kreatywne i moralne.

Wiek XXI będzie stuleciem kompetencji. Przewiduje się, że wzrośnie zapotrzebowanie na ludzi o wszechstronnym rozwoju osobowości, o wysokich i wielorakich kwalifikacjach, otwartych na dokonujące się przemiany, na ludzi "myślących w biegu". Te stwierdzenia dotyczą również nauczycieli.

Model edukacji adaptacyjnej - nauczającej odchodzi do historii. W warunkach współczesnych, nawet najbardziej perfekcyjna wiedza i umiejętności oraz wysoka sprawność już nie będzie wystarczać człowiekowi Uczeń żyjący w świecie ciągłych przewartościowań, dynamicznego rozwoju technologii i jednocześnie dużego zagrożenia ekologicznego, nasilających się gwałtownie chorób cywilizacyjnych, chaosu w dziedzinie kryteriów piękna i systemów wartości musi być inaczej przygotowany do życia. Musi mieć jasną wizję ku czemu ma zmierzać, musi mieć świadomość na jakich wartościach ma oprzeć swoją egzystencję, musi wiedzieć jak ma żyć, jako istota rozumna, wolna, autonomiczna, odpowiedzialna za siebie i za każdy swój czyn.

To wszystko odnosi się również do nauczycieli. Odpowiadają oni za swoich uczniów, za ich wielostronny rozwój oraz za przebieg procesu nauczania i wychowania. Odpowiedzialni są przed uczniami i ich rodzicami, którzy oddali im to, co dla nich jest najcenniejsze. Jeśli są osobami w pełni odpowiedzialnymi, to nie mogą pominąć w procesie pedagogicznym nauczania wychowującego. Muszą starać się wykształcić człowieka zdrowego, wszechstronnie rozwiniętego i sprawnego, ale także człowieka twórczo myślącego, wrażliwego i otwartego na zmiany, doskonalącego swoją osobowość pod względem intelektualnym, afektywnym i psychomotorycznym, który potrafi samodzielnie uczyć się i usprawniać oraz korzystać z najnowszych technologii komunikowania się, człowieka umiejącego odróżnić dobro od zła i odpowiedzieć sobie na pytanie: jak żyć godnie i zgodnie z naturą.

W związku ze zmianami edukacyjnymi w ramach reformy oświaty, nieco inaczej zaczęto podchodzić do zagadnienia celów, treści i końcowych efektów kształcenia i wychowania. Osiągnięcia ucznia przybrały postać kompetencji, które stały się wyznacznikami efektywności pracy nauczyciela i ucznia. Przed nauczycielami stanęły nowe zadania. Zaistniała potrzeba wyposażenia ich w toku kształcenia i doskonalenia zawodowego w nowe kompetencje instrumentalne i kierunkowe.

Na jednym z posiedzeń Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN w 1997 r., poświęconym przygotowaniu nauczycieli do wypełniania przez nich funkcji kształcących, wychowawczych i opiekuńczych przyjęto projekt zestawu standardów kompetencji zawodowych nauczyciela. Są to kompetencje: prakseologicme, komunikacyjne, współdziałania, kreatywne, moralne i informatyczne.

W czym wyrażają się poszczególne kompetencje nauczyciela wychowania fizycznego i jak się przejawiają to pytanie, na które postaramy się odpowiedzieć.

l. Kompetencje prakseologiczne wyrażają się w diagnozowaniu, skutecznym programowaniu, planowaniu i organizowaniu działań pedagogicznych, kontrolowaniu i ocenianiu efektów w procesie edukacyjnym. Kompetencje te posiada nauczyciel, który potrafi:

- opracować ogólną koncepcję pracy z klasą szkolną i pojedynczymi uczniami oraz z ich rodzicami;

- umie rozpoznać wyjściowy stan sprawności fizycznej, umiejętności, wiedzy i postaw uczniów, potrafi odpowiednio zinterpretować wyniki testów i sprawdzianów:

- który w oparciu o wyniki rozpoznania potrafi zaprogramować swoją pracę (potrafi napisać autorski program lub dokonać wyboru odpowiedniego dla swojej szkoły programu, zaplanować pracę w poszczególnych klasach)

- potrafi zoperacjonalizować ogólne cele kształcenia i wychowania fizycznego i zaprogramować odpowiednie treści dla ich osiągnięcia;

- posłużyć się podstawowymi elementami warsztatu dydaktycznego - metodami, formami organizacyjnymi pracy uczniów i materialnymi środkami dydaktycznymi, dobierając je odpowiednio do celów, zadań i warunków kształcenia;

- uruchomić pozytywną motywację uczniów do ćwiczeń (realizacji zadań);

- posłużyć się różnymi metodami, formami, testami i środkami kontroli, analizy i oceny osiągnięć szkolnych ucznia;

- zinterpretować i ocenić osiągnięcia uczniów na tle ich indywidualnych możliwości;

- ustalić przyczyny niepowodzeń pedagogicznych i zaproponować sensowne sposoby ich usuwania:;

- rozpoznać typowe formy zaburzeń rozwojowych (nerwice, agresja, wady postawy, używanie środków odurzających) i skierować ucznia po odpowiednią formę pomocy;

- dokonać obiektywnej oceny skuteczności własnej pracy i zaproponować jej korektę; - zaplanować własną koncepcję doskonalenia zawodowego.

W związku z tym zachodzi konieczność wyposażenia studentów - przyszłych nauczycieli w odpowiednią wiedzę teoretyczną i praktyczną, szczególnie dotyczącą teorii programowania i umiejętność konstruowania programów edukacyjnych tak, jak to już od wielu lat robi się w innych krajach.

2. Kompetencje komunikacyjne nauczyciela wyrażają się poprawnością i skutecznością operowania językiem w sytuacjach edukacyjnych.

Te kompetencje posiada nauczyciel, który:

- dysponuje umiejętnością komunikowania się interpersonalnego oraz umiejętnością słuchania swoich wychowanków i empatycznego rozumienia intencji i treści ich wypowiedzi;

- potrafi myśleć dialogicznie i rozwijać te zdolności u swoich wychowanków;

- umie korzystać z różnych technik dyskursywnych oraz komunikacji niewerbalnej w porozumiewaniu się z uczniami;

- potrafi wyrażać uczucia i nauczyć innych tej sztuki;

- akceptować zróżnicowanie kodu językowego swoich uczniów i wykorzystywać je dla ich rozwoju;

- potrafi wzbudzać wrażliwość językową wychowanków pokazując wartości dziedzictwa kulturowego i funkcje języka jako narzędzia myślenia i porozumiewania się;

- umie dostosować styl kierowania pracą uczniów do poziomu ich dojrzałości i zdolności percepcyjnych;

- który stale doskonali poprawność, czytelność języka i estetykę mowy.

3. Kompetencje współdziałania wyrażają się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością działań integracyjnych.

Kompetencje te przejawia nauczyciel, który:

- rozumie związki zachodzące pomiędzy postawą zawodową i własną osobowością, preferowanym przez siebie stylem oddziaływania wychowawczego (stylem interakcyjnym) a procesami zachodzącymi w klasie szkolnej;

- preferuje odpowiedzialność osobistą nad normami posłuszeństwa w kontaktach międzyludzkich, potrafi zmobilizować uczniów do współdziałania a nie tylko do współzawodniczenia;

-który umie rozwiązywać sytuacje konfliktowe poprzez negocjacje i kompromis;

-wyzwala i spożytkowuje inicjatywę uczniów dla procesów rozwojowych;

- satysfakcjonuje wychowanka poprzez docenianie jego możliwości;

- który potrafi nawiązać i utrzymać kontakt z wychowankiem stosując różne techniki - preferuje komunikowanie uczuć nad komunikowaniem ocen;

- opracowuje i wdraża autorską koncepcję kształcenia integracyjnego;

- potrafi kształtować postawy prospoteczne i prorodzinne swoich uczniów.

4. Kompetencje kreatywne wyrażają się u nauczyciela poprzez innowacyjne i nieszablonowe działania.

Posiada je nauczyciel, który:

- umie działać niestandardowo;

- potrafi wyzwalać u uczniów samodzielność myślenia i kreatywność zachowań w procesie edukacyjnym;

- który potrafi posługiwać się technikami badawczymi w rozpoznawaniu zjawisk pedagogicznych;

- umie myśleć krytycznie i kreatywnie oraz potrafi rozwijać tego rodzaju myślenie u swoich uczniów

- który nie oczekuje na gotowe wzory, lecz sam potrafi tworzyć teorię i oryginalne rozwiązania organizacyjno-metodyczne w pracy;

- który potrafi sprawnie i twórczo rozwiązywać problemy edukacyjne

- "myśleć w biegu";

- działać na rzecz zwiększania samodzielności podmiotów edukacyjnych.

Takie działania nauczyciela oddalają się od edukacji adaptacyjnej i sprzyjają edukacji kreatywnej.

W naszym kraju, od wielu lat czynione są wysiłki zmierzając do promowania i upowszechniania niestandardowych i innowacyjnych rozwiązań w wychowaniu fizycznym. Podejmuje je między innymi Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej systematycznie organizując konkursy i konferencje przeglądowe. Na tych konferencjach nauczyciele mogą zademonstrować własne nowatorskie rozwiązania organizacyino-metodyczne w wychowaniu fizycznym.

5. Kompetencje informatyczne wyrażąją się sprawnym korzystaniem z nowoczesnych źródeł informacji.

Posiada je nauczyciel, który:

- posługuje się obcymi językami i zna język informatyczny;

- potrafi wykorzystać technologię informatyczną w procesie wychowania fizycznego oraz do wspomagania własnych i uczniowskich procesów uczenia się i usprawniania (np. umie korzystać z bazy danych, sieci intemetowej, poczty elektronicznej);

- który potrafi tworzyć autorskie programy edukacyjne i udostępniać je w publikatorach innym szkołom i nauczycielom.

6. Kompetencje moralne wyrażają się w zdolności do pogłębionej refleksji moralnej przy ocenie dowolnego czynu etycznego.

Kompetencje te posiada nauczyciel, który:

- zna własne powinności etyczne wobec podmiotów wychowania i stara się sprostać tym wymogom;

- który potrafi myśleć i działać preferencyjnie dla dobra swoich wychowanków;

- stawiać sobie pytania o granice prawomocności etycznej swojej pracy zawodowej i nauczycielskiego sprawstwa, współodpowiedzialności moralnej za zdrowie i rozwój swoich wychowanków [1.2.]

W przedstawionych wyżej standardach kompetencji zawarte są dyspozycje instrumentalne i kierunkowe. Są to czynniki warunkujące efektywność pracy pedagogicznej nauczyciela wychowania fizycznego.

1. Standardy kompetencji zawodowych nauczycieli zostały opracowane przez Zespół Przygotowania Pedagogicznego Nauczycieli Rady ds. Kształcenia Nauczycieli. Przedstawione zostały na posiedzeniu KNP PAN w dniu 13 listopada 1997 r. w Warszawie przez prof. Henrykę Kwiatkowską. Podaję tu za K. Denkiem. O nowy kształt edukacji. Warszawa 1998. s. 214-217.

2. Kompetencje nauczyciela wychowania fizycznego przedstawiłem w pracy: Teoretyczne i metodyczne podstawy efektywności pracy nauczyciela wychowania fizycznego Piotrków Trybunalski 2000. s. 117-121.

Filozof Karol Popper stwierdził, że nadchodzący wiek XXI to "era szkół":

Najważniejszym zadaniem jest pokój

Zadaniem drugim jest to, aby nikt nie był głodny

Zadanie trzecie to w miarę pełne zatrudnienie

Zadaniem czwartym jest oczywiście edukacja.

KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE - które wyrażają się skutecznością bibliotekarza w planowaniu, organizowaniu, realizacji, kontroli i oceny procesów biblioteczno-informacyjnych. Przejawiają się one, gdy: bibliotekarz umie opracować ogólną koncepcję organizacji biblioteki jako sprawnej struktury funkcjonalnej, potrafi sprawnie posłużyć się podstawowymi metodami budowania warsztatu informacyjnego na różnym poziomie organizacyjnym, potrafi zarządzać zbiorami przy założeniu międzybibliotecznej kooperacji, potrafi rozpoznać potrzeby informacyjne oraz przedstawić prezentację informacji odpowiednio do potrzeb użytkowników, umie zarządzać procesami związanymi z przekazem informacji [jej generowaniem, zapisem, interpretacją, wyszukiwaniem, ochroną przed zniszczeniem], zna metody generowania bibliotecznej meta informacji, a więc formalnego i rzeczowego opracowania dokumentów, formatów, standardów, języków, organizuje i tworzy serwisy informacyjne.

KOMPETENCJE KOMUNIKACYJNE - wyrażają się skutecznością zachowań językowych w relacjach bibliotekarz - czytelnik, użytkownik.

Przejawia je bibliotekarz, gdy: posiada wiedzę o komunikowaniu interpersonalnym, rozumie swoistość dialogu edukacyjnego, umie wykorzystać techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej w dialogu, umie przełamać anonimowość czytelnika; określić jego potrzeby czytelnicze i informacyjne, posiada umiejętność słuchania i rozumienia treści wypowiedzi użytkownika, potrafi nawiązać i podtrzymać kontakt z klientem, doskonali poprawność, czytelność i prostomyślność własnych zachowań językowych [etyka mowy].Posiada umiejętności pedagogiczne, których podstawą jest wiedza o czytelniku i bibliotece, metodach i sposobach oddziaływań w sferze interpersonalnej i zadaniowej, a więc w sferze umiejętnego komunikowania się, rozwiązywania konfliktów, negocjowania, asertywności. Posiada umiejętności komunikowania się w grupie, zespole [umiejętność motywowania, public relations, konsultacji, rozpatrywania skarg, kierowania karierami zawodowymi, szkoleniem personelu].

KOMPETENCJE WSPÓŁDZIAŁANIA - wyrażają się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością integracyjną bibliotekarza w środowisku społecznym, umiejętnością pracy w zespole.

Przejawia je bibliotekarz, gdy: rozumie związki pomiędzy postawą zawodową i własną charakterystyką osobowościową, potrafi rozwiązywać sytuacje konfliktowe przez negocjowanie i kompromis, posiada umiejętność działania [organizowania pracy własnej i innych], współpracy z czytelnikiem, potrafi być menedżerem, doradcą, przewodnikiem i nauczycielem w procesach użytkowania informacji oraz korzystania z oferty biblioteki i jej zasobów, umie współpracować z instytucjami w otoczeniu społecznym biblioteki w celu stworzenia jak najlepszego wizerunku swojej biblioteki, jako placówki upowszechniającej wzorce kulturowe w danym kręgu społecznym.

KOMPETENCJE KREATYWNE - wyrażają się innowacyjnością, niestandardowością działań bibliotekarza.

Przejawia je bibliotekarz, gdy: potrafi wyzwalać kreatywność zachowań i samodzielność myślenia w działaniach biblioteczno-informacyjnych, umie posłużyć się technikami badawczymi w rozpoznawaniu potrzeb czytelniczych i informacyjnych użytkowników oraz poddać je krytycznej ocenie, jest refleksyjnym praktykiem, który ocenia efekty swoich wyborów i działań w zawodzie oraz aktywnie szuka okazji do rozwoju zawodowego, twórczo motywuje do pracy siebie i innych.

KOMPETENCJE INFORMATYCZNE - wyrażają się sprawnym korzystaniem z nowoczesnych technologii informacyjnych i medialnych.

Przejawia je bibliotekarz, gdy; zna język obcy i język komputera, potrafi posługiwać się techniką informacyjną i medialną, zna podstawowe usługi sieciowe Internetu [poczta elektroniczna, telnet, www], posługuje się odpowiednim oprogramowaniem systemowym i użytkowym w tworzeniu i obsłudze baz danych; umie tworzyć stronę internetową swojej biblioteki, zna metody i narzędzia opisu organizacji wiedzy i informacji w systemach bibliotecznych i pozabibliotecznych.

W literaturze możemy spotkać różne definicje kompetencji. Oto niektóre z nich.

Kompetencje to:

- „zakres czyjejś wiedzy, upoważniający do wyrokowania o czymś; znajomość rzeczy, zakres władzy danego urzędnika lub urzędu, dający mu legalne upoważnienie do zajęcia się daną sprawą i wydania w niej orzeczenia”. (M. Arcta, 1946, s.152)

- wyuczona umiejętność robienia rzeczy dobrze; sprawności niezbędne do radzenia sobie z problemami. (wg. D. Fantany)

- „szczególna właściwość, wyrażająca się w demonstrowaniu na wyznaczonym przez społeczne standardy poziomie, umiejętności adekwatnego zachowania się, w świadomości potrzeby i konsekwencji takiego właśnie zachowania oraz w przyjmowaniu na siebie odpowiedzialności za nie”. (M. Czerpaniak-Walczak, 1997, s.87-88)

- „połączenie wiedzy i umiejętności działania z osobistym zaangażowaniem i umiejętnością bycia” (J. Delors, 1998, s.90),

- „odpowiedni zakres wiedzy i umiejętności, znanie się na rzeczy, fachowość”. (Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996)

Zatem, kompetentny jest człowiek, który do określonych działań ma odpowiednie przygotowanie stanowiące harmonijną kompozycje wiedzy, umiejętności, sprawności i rozumienia. (M. Czerpaniak-Walczak,1997,s.88)

Nabywanie kompetencji jest procesem ciągłym i wiąże się z wykorzystaniem własnych zdolności, trudem osobistym, wysiłkiem, systematyczną pracą, pozytywną motywacją, uczestnictwem w sytuacjach wartościowych poznawczo i duchowo. (I. Oksińska, 1998, s. 423-426)

Irena Oksińska przedstawia kompetencje jako strukturę, na którą składają się takie elementy jak:

- wartości pozwalające nauczycielowi zrozumieć aksjologiczny charakter jego pracy pedagogicznej,

- wiedza - jest świadomością czegoś, jakiejś dziedziny nauki,

- umiejętności interpretacyjne wiążą się ściśle z komunikacją międzyludzką i wzajemnym oddziaływaniem.

Standardy kompetencji zawodowych opracowane przez specjalistów przy Ministerstwie Edukacji Ńarodowej obejmują:

- kompetencje prakseologiczne,

- kompetencje komunikacyjne,

- kompetencje współdziałania,

- kompetencje kreatywne,

- kompetencje informatyczne,

- kompetencje moralne.

Kompetencje moralne

Kompetencje te stanowią o uprawomocnieniu etycznym, zawodowych działań nauczyciela. Wyrażają się one w odpowiednich postawach takich jak: miłość drugiego człowieka, odpowiedzialność, tolerancja, akceptacja.

Kompetencje moralne są zdolnością do:

- refleksji moralnej nad własnym postępowaniem,

- ciągłego namysłu nad zasadnością działań, zachowań, podejmowanych decyzji, innowacyjnych poczynań,

- stawiania pytań o to jaki jestem?, jaki powinienem być?, w jaki sposób się zachować, by dochować wierności sobie i nie ulec duchowemu zniewoleniu ze strony innych (I. Oksińska, 1998, s.426).

Powodzenie w pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela jest uwarunkowane wieloma czynnikami. Oczekiwane wyniki może uzyskać tylko nauczyciel o wysokich kompetencjach przedmiotowych, pedagogicznych, komunikacyjnych i społeczno-moralnych. Jednak oprócz merytorycznego przygotowania do zawodu, nauczyciel musi również prezentować wartościową osobowość. Bycie dobrym w swojej dyscyplinie naukowej nie wystarcza, aby zostać nauczycielem-mistrzem w oczach dzieci. Praca z nimi wymaga bowiem wrażliwości, wyzwalania empatii u siebie i innych, umiejętności pochylania się nad każdym wychowankiem.

Na koniec warto przypomnieć słowa Marii Grzegorzewskiej (M. Grzegorzewska, 1992, s. 18), która pisze: „wyniki każdej pracy w dużej mierze zależą od tego, kto ją wykonał i kim on jest jako człowiek, jaki jest jego stosunek do innego człowieka (...) poza jego wykształceniem najistotniejszą, najbardziej podstawową i decydującą wartością w jego pracy jest jego człowieczeństwo.”

ompetencje informatyczne

Szczególnie ważnym składnikiem warsztatu nauczyciela XXI wieku są kompetencje dotyczące technologii informatycznych, a więc związanych z wykorzystaniem komputerów w edukacji. Nauczyciel powinien znać funkcje multimedialnego zestawu komputerowego, jego podstawowych elementów i umieć sprawnie posługiwać się nim i jego oprogramowaniem.

Kompetencje komunikacyjne

Ten rodzaj kompetencji obejmuje wiedzę na temat procesu komunikowania, a także umiejętności efektywnego nadawania i odbierania komunikatów. Nauczyciel musi zdawać sobie sprawę z tego, że wszystko to co mówi, pokazuje, robi, a także jego zachowanie to forma komunikatu. Efektem dobrej komunikacji jest kontakt między nadawcą, a odbiorcą i współuczestnictwo w realizacji podjętych zadań.

· kompetencje prakseologiczne - wyrażają się skutecznością nauczyciela w planowaniu, organizowaniu, realizacji kontroli i oceny procesów edukacyjnych.

Przejawiają się one gdy: nauczyciel umie opracować ogólna koncepcję pracy z klasą i pojedynczym uczniem oraz współpracy z rodzicami; zoperacjonalizować cele kształcenia i wychowania oraz zaprogramować treści kształcenia dla ich osiągnięcia, posłużyć się podstawowymi metodami warsztatu dydaktycznego, różnymi technikami oceny osiągnięć ucznia, ustalić przyczyny niepowodzeń szkolnych, rozpoznać typowe formy zaburzeń rozwoju, zaplanować własną koncepcję doskonalenia zawodowego

· kompetencje komunikacyjne - wyrażają się w skuteczności zachowań językowych w sytuacjach dydaktycznych.

Przejawia je nauczyciel gdy posiada wiedzę o komunikowaniu interpersonalnym, rozumie swoistość dialogu edukacyjnego, umie wykorzystać techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej, posiada umiejętność słuchania uczniów i rozumienia intencji i treści ich wypowiedzi, potrafi dostosować styl kierowania i dojrzałości, doskonali poprawność, czytelność i prostomyślność własnych zachowań językowych (etyka mowy).

· kompetencje współdziałania - wyrażają się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością działań integracyjnych nauczyciela.

Przejawia je nauczyciel gdy:

- rozumie związki między postawą zawodową i własną charakterystyką osobowościową potrafi rozwiązywać sytuacje konfliktowe przez negocjowanie i kompromis, preferuje reguły odpowiedzialności nad regułami posłuszeństwa w kontaktach międzyludzkich, umie wyzwalać i spożytkować inicjatywę wychowanków dla procesów rozwojowych w klasie szkolnej, nawiązując kontakt z uczniem, potrafi kształtować postawy społeczne uczniów.

· kompetencje kreatywne - wyrażają się innowacyjnością i niestandardowością działań nauczyciela.

Przejawia je nauczyciel gdy:

- zna swoistość działania pedagogicznego0, jako działania niestandardowego.

Potrafi wyzwalać kreatywność zachowań i samodzielność myślenia w procesach edukacyjnych, umie posłużyć się technikami badawczymi w rozpoznawaniu zjawisk pedagogicznych i tworzeniu wiedzy podmiotowej; umie myśleć krytycznie i potrafi stymulować rozwój tego rodzaju myślenia u uczniów, potrafi działać na rzecz zwiększenia autonomii zawodowej podmiotów edukacyjnych.

· Kompetencje informatyczne - wyrażają się sprawnym korzystaniem z nowoczesnych źródeł informacji.

Wg Z. Pietrasińskiego styl życia to najogólniejsza charakterystyka aktywności danej grupy społecznej lub jednostki, wyróżniająca specyficzne dla niej działania i wartości. „Specyficzne”, to znaczy odróżniające działania określonej grupy (lub jednostki) od działania innych grup (lub jednostek), z którymi je porównujemy (Pietrasiński 1986 r., str. 68). Pietrasiński mówi też występowaniu różnych typologii i opisów stylów życia.

Mimo tego, że styl życia jest częściowo tym co otrzymujemy zaraz po narodzeniu (zależy od statusu społecznego w jakim żyjemy ) to kształtuje się ona przez całe nasze życie i ulega przeobrażeniom. Praca nad stylem życia jest elementem pracy nad rozwojem własnej osobowości. Osobowość zmienia się pod wpływem stylu życia.

"Nie człowiek jest stylem lecz styl jest losem człowieka"

(Schopenhauer);

W. Okoń: Słownik pedagogiczny. Warszawa 1996

E. Goźlińska, F. Szlosek: Podręczny słownik nauczyciela kształcenia zawodowego. Radom 1997

---