Ochrona przyrody - pytania egzaminacyjne.

1. Na czym polegają trudności metodyczne badań nad różnorodnością biotyczną?
Podstawowy problem polega na tym, że ciągle szukamy bazy danych dokładnie mówiącej o różnorodności biotycznej. Zbieranie organizmów jest łatwe, gdy są to organizmy duże, gorzej jest w przypadku mikroorganizmów. Prowadzi się katalogowanie gatunków, klasyfikacje flory i fałny. Podejmuje się koordynację prac na różnych kontynentach (głównie pomiędzy zwrotnikami- obszar, z którego mamy najmniej danych, ale żyje tu 80% gatunków z całej Ziemi. Trudności metodyczne badań nad bioróżnorodnością polegają na braku eksperymentu, braku badań, istnieją tylko obserwacje.

2. Jaka jest przypuszczalna liczba żyjących obecnie gatunków na Ziemi?
Od czasów Linneusza, czyli od 1758 roku opisano i skatalogowano około 1,5 min. gatunków, wyższych organizmów (bez bakterii), ale 20-40% to synonimy. Były prowadzone badania na Oceanie Atlantyckim; z próby pobranej na głębokości 1,5-2 km znaleziono 100 tyś. Osobników, oznaczono 100gat., z których połowa była nieznana. To pozwoliło na oszacowanie, że z głębin mórz i oceanów może pochodzić 10mln. gatunków. Eksperyment Erwina przeprowadzony w ekosystemie drzew tropikalnych, polegał na zebraniu otrutych owadów z 19 drzew lasu Afrykańskiego. Na 19 drzewach Erwin odkrył 1200 gat. Chrząszczy. Z tego doświadczenia wynika, że może być 10-80 min gatunków.

3. Podaj 4 przykłady masowych wymierań na Ziemi ( grupa systematyczna i okres geologiczny)?
-65 min. lat temu- uderzenie ciała niebieskiego w Ziemię, ogromne pożary i pyły, wymieranie dinozaurów (koniec mezozoiku) -wymieranie plejstoceńsko- holoceńskie
-powstanie atmosfery- spowodowało wymarcie organizmów beztlenowych -dewon- wymieranie psylofitów -przełom karbonu i permu- wymarcie roślin paprotnikowych

4. Jakie były prawdopodobne przyczyny masowych wymierań na Ziemi?
• Powstanie atmosfery było przyczyną masowych wymierań organizmów
beztlenowych
• Uderzenie ciała niebieskiego w Ziemię 65 min. lat temu, spowodowało wymieranie
wielkich gadów (dinozaurów)
• Spowodowane działalnością człowieka, czyli wymieranie plejstoceńsko- holoceńskie
• Wystąpienie globalnego zlodowacenia na przełomie karbonu i permu spowodowało
wymarcie roślin paprotnikowatych

5. Co oznacza termin „żywa skamieniałość\"- podaj przykład?
W ciągu 4 mld. Lat ewolucji wiele gatunków zmieniło się nieznacznie, a nawet istnieją żywe
skamieniałości np. Latimeria chalumnae- która jest identyczna z rybami, które żyły w
dewonie (odkryta w 1938 roku). Podobnie jak żyjące dzisiaj Archea (bakterie i sinice)

6. Które grupy taksonomiczne uważa się za najliczniejsze (w odniesieniu do całej planety)?
Najbardziej liczne są zwierzęta wśród nich owady (751000). Natomiast wśród roślin to
dwuliścienne są najliczniejsze (170.000).

7. Co wyróżnia wymieranie plejstoceńsko- holoceńskiena tle innych masowych wymierań?
-jest szybkie (10 tyś. razy szybsze niżby to wynikało z przyczyn naturalnych i l tyś. szybsze
niżby to wynikało z katastrof)
-to pierwszy w historii przypadek, że l gatunek (Homo sapiens) powoduje wymieranie innych
-wzrastanie populacji człowieka
-wynalezienie broni przez człowieka
*Najczęstsze przyczyny wytępienia gatunku spowodowane przez człowieka:
>zniszczenie środowiska fizycznego 73 %
>wyparcie przez intruzów 68%
>zmiana środowiska przez zanieczyszczenia chemiczne 38% >hybrydyzacja 38% , >nadmierna eksploatacja 15%

8. Jakie znaczenie ma zachowanie bogactwa bioróżnorodności. Po co chronimy różnorodność biotyczną Ziemi?
Musimy chronić różnorodność biotyczną Ziemi; musimy to robić dla siebie, ze względów praktycznych, etycznych i estetycznych. Obraz świata należy do dziedzictwa kulturowego. Jest ona wpisana w kulturę człowieka, oraz jego historię. Różnorodność jest wartością w samą sobie. Poznanie przejawów życia na Ziemi może być kluczem do tego czym jest życie, ewolucja. Jest wiele aspektów praktycznych w ochronie bioróżnorodności.: produkcja leków i żywności- do dziś wykorzystuje się zaledwie 120 związków chemicznych pochodzących z 90 gat. wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym, ale to ułamek tego, co biosfera nam może ofiarować. Np.: Ancistrodadus kompensis- zawiera związki chemiczne, które chronią komórki przed zakażeniem wirusem HIV, Tuxus brevifoiis- zwalcza raka sutka i jajników.

9. Jakie hipotezy tłumaczą spadek bioróżnorodności od strefy tropikalnej do biegunów?
1) Hipoteza katastrof- mówi, że tropiki są dłużej stabilne (chodzi o klimat i brak
katastrof), niż strefa umiarkowana. Ostatnio jest dość krytykowana, ponieważ
eksperymenty prowadzone na rafach koralowych dowiodły o niestabilności warunków
a i tak różnorodność była duża
2) Hipoteza prędkości ewolucyjnej- organizmy żyjące w ciepłych klimatach ewoluują w
szybszym tempie, niż te, które żyją w klimacie chłodnym. Jest to związane z bardziej
stabilnymi warunkami w ciągu roku, co powoduje szybsze następowanie po sobie
pokoleń.
3) Hipoteza dopływu energii-jest związana z dopływem energii słonecznej, w tropikach
jest ona większa
4) Hipoteza areału- większe obszary o jednakowym klimacie stwarzają lepsze warunki
do życia organizmów, niż podobne obszary, ale mniejsze. Duże obszary sprzyjają
izolacji, a co za tym idzie specjacji.

10. Podaj 5 przykładów objętych ochrona przed końcem XVIII wieku (gatunek i ustawodawca)
-bóbr- X w. Bolesław Chrobry
-jelenie, dziki, tarpany, łosie- XIV/XV wiek Władysław Jagiełło
-tur-1597 r. Zygmunt III
-łoś- 1773 r. Caryca Katarzyna III
-zakaz zabijania skowronków- XV wiek w Norymbergii

11. Jakie implikacje dla ochrony przyrody (szczególnie dla ochrony rezerwatowej) wynikają z hipotezy o braku równowagi w ekosystemach?
Nie jest łatwo chronić wybrany fragment przyrody w formie izolowanego od otoczenia rezerwatu. Rezerwaty nie utrzymują się same w stałym i zrównoważonym stanie. Rezerwaty są narażone na naturalne zaburzenia i w rezultacie tego ich stan może się zmieniać. To spowodowało zmianę myślenia z ochrony rezerwatowej na ochronę całego krajobrazu.

12. Jakie praktyczne znaczenie (np. w Polsce) mają ustalenia Konwencji Ramiarskiej?

Jest to konwencja o obszarach wodno- błotnych, mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowiska bytowania ptactwa wodnego. Ustanowiona w Ramsor w 1971 roku (zmieniona w Paryżu w 1984). 144 kraje świata. Kryteria: reprezentatywne dla danego regionu biogeograficznego; rzadkie, narażone, ginące gatunki; zamieszkują populacje istotne dla zachowania różnorodności biologicznej; stanowi miejsce gromadzenia przynajmniej 20000 osobników ptaków wodnych. W Polsce jest 8 takich miejsc (zgłoszono 5 kolejnych). 2 luty to światowy dzień mokradeł. W Polsce obszary Ramsor:
-Biebrzański Park Narodowy- w Dolinie Biebrzy, powstała z wód płynących z roztapiającego się lodowca na przełomie pOlejstocenu i holocenu, jest cały zatorfiony, liczy do 90 tyś. ha; 235 gatunków ptaków, z tego9 175 lęgowych, jest też ostoja dla ptaków wędrujących, występują tu rzadkie gatunki roślin.
-Jezioro Karaś- Na Pojezierzu Iławskim i obejmuje jezioro z przylegającymi bagnami, ma bardzo bogatą anifaunę.
-Stawy Milickie- kompleks stawów (5) położone w pd-zach. Polsce , 100 km. od Wrocławia, w dolinie Baryczy, zostały założone w XIII w. Stwierdzono 200gatunków ptaków, niektóre są rzadkie w skali Europy. Wiosną i jesienią liczba osobników kaczek i gęsi- ponad 30 tyś osobników. Ostoja dla wielu grup gatunków roślin
-Jezioro Oświn- rezerwat 7 wysp, pn- wsch. granice Polski, jest zbiorowiskiem polodowcowym, bardzo wypłycony, anifauna liczy 130 gatunków3 ptaków, jest bardzo zróżnicowana.
-Rezerwat Słońsk- gdzie Warta wpływa do Odry, jeden z najmniejszych rezerwatów anifauny, do 100 tyś osobników kaczek i gęsi, wiele gatunków pozostaje tu na zimowiskach i są tu też fragmenty lasów cisowych i fragment Parku Narodowego \' Ujście Warty\", jest zaliczany do rezerwatów biosfery.
-Jezioro Łuknajno- obszar, gdzie występuje największa populacja łabędzia niemego- 2 tyś osobników
-Jezioro Świdwie- w Puszczy Kszańskiej, zarośnięte, szerokie pasmo szuwarów, niewielka tafla wody
-Słowiński Park Narodowy- miejsce ruchomych wydm, wiele torfowisk i 2 duże jeziora, ostoja dla wielu gatunków ptaków wodno- błotnych i migrujących, wiele rzadkich gatunków flory.

13. Jaki jest cel i zakres porozumienia EUROBATS?

Znajduje się w Konwencji Bońskiej ; II załącznik- 228 w Polsce. Jest to porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie (1991). Jest 1000 gatunków nietoperzy, one regulują liczebność owadów. Np. Gacek szary- w ciągu nocy może złapać 1000 komarów, a 100 osobników nietoperzy w ciągu miesiąca- 90 tyś komarów. Konwencja ta chroni wszystkie 37 gatunków europejskich, Polska przystąpiła do tego porozumienia w 1996 roku. Dotyczy zakazu celowego odłowu, przetrzymywania i zabijania nietoperzy, zidentyfikowanie ich żerowisk i stanowisk, zapewnienie ochrony tych miejsc.

14. Jaki jest cel i zakres porozumienia ASCOBANS?

Jest to porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku i M. Północnego (1992), np. delfiny i morświny. W Polsce l gatunek w Bałtyku skrajnie zagrożony wyginięciem, istniej obecnie 600 osobników, jest to spowodowane częstymi połowami. Zalecenia na plan ochrony morświna: ograniczenie przyło9wów; włączenie rybaków do tego planu, by chcieli zmienić swoje sposoby połowu; zastosowanie odstraszaczy akustycznych w miejscach gdzie sieci są stosowane.

15. Co jest przedmiotem zainteresowania Konwencji Berneńskiej?
Ochrona dzikich zwierząt i roślin oraz ich siedlisk (1979), szczególnie zagrożonych wyginięciem. Jeden z załączników wymienia siedliska podlegające ochronie w UE. Dwie sieci: w Polsce i we Francji, obszary ACH i EMERALD; gatunki o znaczeniu europejskim: gat. zagrożone, rzadkie lub endemiczne i te, które wymagają szczególnej uwagi ze względu na specyficzny charakter siedliska. Osobno wyst. gatunki ochrony ścisłej.

16. Co jest przedmiotem zainteresowania Konwencji Bońskiej?
Jest to konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt- Bonn 1979. 85 gatunków. I załącznik: w maju 1996 roku -Polska. 17 na terenie Polski; pelikan kędzierzawy, pelikan wodny, bernikla rdzawoszyjna, gęś mała, bielik, orlik grubodzioby, orzeł cesarski, wodniczka, czajka towarzyska. JI załącznik- 228 w Polsce: porozumienie o ochronie
nietoperzy w Europie (1991) EUROBATS; porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku i M. Północnego (1992) ASCOBANS; porozumienie o ochronie afrykańsko- eurazyjskich wędrownych ptaków wodnych (1995) AEWA

17. Jakie są zalecane metody ochrony torfowisk?
-wszystkie typy torfowisk powinny być objęte ochroną
-ochrona powinna być bierna
-wysokie: zachowanie optymalnych warunków wodnych, dbać o to by nie użyźniać
torfowiska, nie wykonywać rębni w najbliższym sąsiedztwie torfowiska
-niskie: nie zmieniać stosunków wodnych, nie powinno być term w pobliżu torfowiska

18. Jakie są zalecane metody ochrony jezior?
tak samo jak w przypadku ochrony torfowisk, czyli zachowanie optymalnych
warunków wodnych, ochrona bierna, one podlegają dynamice
należy chronić też fragmenty wokół jeziora, w przypadku j. Lobeliowego to 200 m.
zapobieganie rębniom i zmianie stosunków wodnych
niekorzystne jest też zanieczyszczenie wody
wyłączyć działalność wędkarską
zapobiegać introdukcji ryb roślinożernych
monitoring
badanie chemizmu wody
zakaz ferm w pobliżu

19. Jakie są zalecane metody ochrony rzek?
-zachować ciągłość procesów rozwoju linii koryta rzecznego (erozja boczna, rzeka mała-
erozja boczna, meandry)
-zachować ciągłość procesów kształtujących morfologię dna i brzegów rzeki- im bardziaj
urozmaicone dno rzeki, tym lepiej
-zachować reżim hydrologiczny hydrosystem rzeki, obejmujący zmienność jej przepływu w
cyklu rocznym i wieloletnim- rozlewanie się wód powodziowych
-utrzymanie struktury szaty roślinnej i kształtującej się spontanicznie w korycie rzeki i na dnie
doliny rzecznej
-chronić gatunki kluczowe, a przede wszystkim: gat przejawiające działalność o charakterze
inżynierskim, wszystkie zwierzęta drapieżne ze szczytu piramidy troficznej
-zalesienie górnych odcinków rzeki
-ochrona wód podziemnych
-uregulowanie gospodarki ściekowej
-usuwanie barier, które hamują przepływ wody
-zacienienie brzegów

20. Jakie są zalecane metody ochrony łąk?
-koszenie na wysokości 10 cm.
-nie częściej niż raz w roku
-należy usunąć drzewa i krzewy
-nawożenie nie jest wskazane bo są żyzne
-w grę nie wchodzi melioracja
-łąki rajgrasowe- ochrona czynna przez koszenie ręczne lub lekkim sprzętem, 2* w roku, w
Vi i IX
-nie jest wskazane wypasanie i zbyt niskie koszenie
-zwożenie siana z łąki.

21. Murawy kserotermiczne w rezerwacie „X\" od lat chroniono biernie, zarosły
krzewami, płaty muraw zmniejszyły się i zdegradowały. Proszę napisać plan
postępowania w celu odzyskania wartości przyrodniczej muraw w rezerwacie (krótko,
np. w punktach)?
-bezwzględna ochrona czynna, polega na zahamowaniu sukcesji wtórnej; polega na usuwaniu
drzew i krzewów z terenu chronionego
-żeby nie wzrastała wilgotność
-zalecany jest najczęściej wypas, najczęściej owiec w maju i czerwcu- zanim stwardnieją
łodygi traw
-wypalanie na częściach powierzchni, nie częściej niż co 5-10 lat.

22. Proszę zaproponować plan postępowania w celu ochrony solnisk nadmorskich?
-konieczne jest utrzymanie dopływu wód słonych oraz ekstensywne wypasanie
-wypasanie krów lub koni l-l, 5 sztuki na ha lub 12 sztuk gęsi na ha
-powierzchnie atakowane przez trzciny powinny być wykaszane
-są miejscem lęgu wielu gatunków ptaków i dlatego wszystkie prace powinny być dostosowane do harmonogramu lęgów.

23. Jakie elementy struktury lasu powinny być bezwzględnie zachowane w celu jego
ochrony?
-martwe drzewa i leżące na ziemi pozostałości drzew stojących, drzewa dziuplaste i
próchniejące
-drzewa należące do typowych, ale rzadkich składników naturalnych zbiorowisk
-wykroty- drzewa przewrócone i modyfikujące procesy glebowe
-luki w drzewostanie powstałe w wyniku śmierci drzew z ich pozostałościami
-efekty działalności dużych zwierząt leśnych
-miejsca gdzie niemożliwy jest dostęp dużych roślinożerców
-ochronie podlegają : żyzne buczyny niżowe ( na Pomorzu), buczyna storczykowa (wyspa
Wolin), grądy, lasy łęgowe, bory chrobotkowe, świetlistą dąbrowę

24. W jaki sposób należy chronić zbiorowiska leśne (omów na dowolnie wybranym
przykładzie)?
Na przykładzie lasów lęgowych- są one okresowo zalewane, występują najczęściej w dolinach rzek. W Polsce ok. 10 zespołów roślinnych tu należących. Chroni się wszystkie typy łęgów. Składają się z olsy, wierzb. Wymagają dwukrotnego zalewania w ciągu sezonu wegetacyjnego (czyli okresowe zalewanie i osuszanie). Najczęściej są chronione lasy łęgowe w dolinach durzych rzek, bo stanowią nie tylko ostoję przyrodniczą, ale pełnią ważną rolę w przypadku powodzi- las wchłania wodę wylewaną z rzeki jak gąbka. Są to też zbiorowiska trwałe.

25. Co to są „taksony wskaźnikowe\" i jakie mają zastosowanie w ochronie przyrody?
Jeżeli jest dobrze poznana grupa danego obszaru, to wzorzec tej grupy jest potem używany
jako substytut ogólnej bioróżnorodności

26. Jakimi kryteriami kierujemy się wybierając taksony wskaźnikowe?
-wybiera się jako organizmy wskaźnikowe: ptaki, ssaki, rośliny
-powinna być dobrze znana i ustalona taksonomia gatunku
-powinna być znana historia gatunku -łatwość badań -szeroki zasięg geograficzny -żeby miały potencjalne znaczenie ekonomiczne -skuteczna jest metoda oceny wielu gatunków dobrym taksonem są stawonogi

27.Czy różnorodność gatunkowa jest jedynym kryterium wyrobu obszarów
przeznaczonych do ochrony? Uzasadnij odpowiedź.
Różnorodność biotyczna nie jest jedynym kryterium do wyznaczania obszarów chronionych. Ważny też jest stopień endemizmu, ukształtowanie terenu. Faktem jest, że obszary o największym stopniu bioróżnorodności są na świecie najsłabiej chronione, bo identyfikacja obszaru zależy od analizowanego taksonu czy grupy taksonów

28. Wymień i scharakteryzuj w jednym zdaniu praktyczne metody wyznaczania
obszarów chronionych.
Analiza luk:
-wstępna klasyfikacja istniejącej bioróżnorodności
-nanoszenie na mapę systemu obszarów chronionych, już istniejących
-z mapy identyfikuje się różnorodności- biotyczną i gdzie są luki
-metoda reprezentacji- polega na tym, że mimo dużych luk skompletowano duże bazy danych
o gatunku, jest lista 200 takich miejsc
-metoda komplementarności- taka sama ale użyty jest kartogram
-metody siedliskowe- podejście alternatywne, ustalenie priorytetów do ochrony siedlisk na
podstawie ochrony l gatunku

29. Jakie są idealne kształty i wielkość obszaru chronionego? Od czego zależy jego
wielkość?
Najlepszy jest kształt zbliżony do kulistego , bo jest najmniejsza proporcja do krawędzi i wpływ efektu brzegowego. Wielkość rezerwatu- im większa tym lepiej. Trzeba się zastanowić jaka jest najmniejsza wielkość żywotna- czy on zdoła się utrzymać i czy zdołają się utrzymać chronione populacje. Wykazano, że im większy obszar chroniony, tym lepiej utrzymują się drapieżniki ( w Ameryce pn). musi być także zaprojektowana sieć rezerwatów, a między nimi korytarze.

30. Jakie zastosowanie mają „gatunki sztandarowe\", „czujki\", „parasole\" w
zarządzaniu obszarami chronionymi?
Gatunek sztandarowy - to taki gatunek, którego ochrona i środki przedsięzwięte w celu zapewnienia mu ochrony, mogą sprzyjać całemu ekosystemowi.
Czujki - (organizmy wskaźnikowe) to takie gatunki, które charakteryzują się dużą wrażliwością na warunki przyrodnicze, co wiąże się z jego użytecznością w monitorowaniu jakości środowiska.
Gatunek osłonowy (celowy, tarczowy, ang. umbrella species) to określenie stosowane w ochronie przyrody i oznaczające gatunki, których ochrona pociąga za sobą ochronę wielu innych, współwystępujących gatunków, a także ich siedliska. Gatunki osłonowe są zwykle dość ściśle związane z konkretnym biotopem i mogą służyć jako gatunki charakterystyczne ekosystemów wymagających ochrony.

31.Podaj główne cele ochrony pięciu wybranych parków narodowych w Polsce.
1) Bieszczadzki Park Narodowy- dobrze zachowana rodzinna flora i fauna, naturalne
zasoby leśne i nadleśne, pionowy układ stref roślinnych, endemiczne zespoły roślinne,
rodzinne populacje wilka, niedźwiedzia, rysia. Reintrodukcja bobra i żubra. Hodowla
konia huculskiego
2) Biebrzański Park Narodowy- lista obszarów chronionych Romsar. Największy i
najbardziej naturalny w Europie Środkowej kompleks torfowisk (90.000ha) relikty
postglacjalne i północne, cenne zbiorowiska turzycowo- mszyste , borealne zespoły
roślinne, 263 gatunki ptaków (185 lęgowych)
3) Park Narodowy Bory Tucholski-najmłodszy. Występują tu bory chrobotkowe i
jeziora lobeliowe, mała przemiana roślinności
4) Park Narodowy Gór Stołowych - utworzony w 1953 roku, unikatowa w skali
europejskiej budowa płytowa, labirynty skalne, szata roślinna piętra dolnego regla, las
świerkowy z XIX i XX wieku
5) Karkonoski Park Narodowy- dobrze wykształcone piętra roślinności, rezerwat
biosfery Karkonosze, relikty i endemity, roślinność źródliskowa i torfowiskowa

32.Wymień górskie parki narodowe Polski.
-Babiogórski P.N; Bieszczadzki P. N; P. N. Gór Stołowych; Gorański P. N; Karkonoski P.N; Magurski P.N; Pieniński P.N; Świętokrzyski P.N; Tatrzański P.N

33.Wymień polskie parki narodowe ustanowione na obszarach pojezierzy.
-P.N Bory Tucholskie, Drawieński P.N, Narwiański P.N; Słowiński P.N,; Woliński P.N; Wigierski P.N; Biebrzański P.N; Wielkopolski P.N;

34. Wymień polskie parki narodowe ustanowione na obszarach mlodoglacjalnych.
-Wigierski P.N; Wielkopolski P.N (Tatrzański P.N; Woliński P.N, P.N „Ujście Warty\",
Drawieński P.N)?

35. Podaj dowolny przykład gatunku drzewa kwalifikującego się (średnica i obwód) na
pomnik przyrody.
-np. dąb szypułkowy, topola biała i czarna (120 i 377 cm)
-jawor, jesion (80 i 251 cm)

36.Co to jest ochrona strefowa zwierząt?
To znaczy że w promieniu 200 metrów od gniazda jest zakaz działalności przez cały rok, a od 01.02 do 31.08 w promieniu 500 metrów. Strefę tę uznaje wojewoda, starosta prowadzi rejestr

37. Podaj 5 przykładów gatunków objętych ochroną strefową.
-bielik, rybołów, puchacz, cietrzew, wąż Eskulap

38. Jaki jest cel powoływania użytków ekologicznych?
Celem jest zachowanie bioróżnorodności w środowisku, szczególnie w krajobrazie antropogenicznym. Celem jest także ochrona pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów, np.: oczka śródleśne, bagna, itp.

39.Wymień formy ochrony powierzchniowej obowiązujące w Polsce.
-parki narodowe
-pomniki przyrody -użytki ekologiczne -stanowiska dokumentacyjne -zespoły przyrodniczo- krajobrazowe -obszar chronionego krajobrazu

40.Co wchodzi w skład sieci Natura 2000?
W skład sieci wchodzą dwa typy obszarów:
-SPA- obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) wyznaczone na podstawie dyrektywy ptasiej -SAC- specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) na podstawie dyrektywy siedliskowej

41.Jakie kryteria szczegółowe rozważa się wyznaczając specjalne obszary ochrony
siedlisk sieci Natura 2000?
-reprezentatywność typu siedliska występującego na danym obszarze, czyli typowość jego
wykształcenia zgodnie z wzorcem
-najistotniejsza jest wielkość populacji obecnej na danym obszarze w stosunku do populacji w
całym kraju
-Powierzchnia siedliska zajmowana na danym obszarze w stosunku do powierzchni w całym
kraju, jak również stan zachowania struktury i funkcji
-(gatunki) stopień izolacji danej populacji w stosunku do naturalnego zasięgu gatunku i stan
zachowania cech siedliska, które są istotne dla gatunku i jego restytucji

42.Jakie kryteria ogólne rozważa się wyznaczając specjalne obszary ochrony siedlisk
sieci Natura 2000?
-priorytetowy status siedliska lub gatunku
-rzadkość i wysokie zagrożenie siedliska lub gatunku w danym kraju
-zasięg geograficzny typu siedliska lub gatunku
-szczególna odpowiedzialność kraju za zachowanie typu siedliska lub gatunku
-występowanie większej liczby typów siedlisk i/ lub gatunków
-położenie obszaru- np. na szlaku migracji zwierząt

43.Jakie praktyczne znaczenie ma priorytetowy status siedliska i gatunku w Dyrektywie
Siedliskowej Konwencji Berneńskiej?
Priorytet (z liczby) rzadkie w skali kraju zajmowanie powierzchni 2 % (z listy)
więcej gatunków/ siedlisk przy globalnie dobrej i bardzo dobrej ocenie - załącznik I- siedliska
załącznik II- gatunki, których zachowanie wymaga wyznaczenia tzw. specjalnych
obszarów ochrony (SSO)
załącznik II [- kryteria klasyfikacji obszarów
załącznik IV- gatunki wymagające ochrony ścisłej
załącznik V- gatunki, których pozyskanie ze stanu naturalnego musi odbywać się pod kontrolą

44.Podaj dwa przykłady kryteriów kwalifikacyjnych Obszarów Specjalnej Ochrony
Ptaków.
Cl- gatunki zagrożone globalnie: wodniczka, pogorzałka
C2- koncentracje gatunków zagrożonych w UE: załącznik I DP
C3- koncentracje gatunków wędrownych niezagrożonych w UE

45.Podaj 5 dowolnych przykładów siedlisk przyrodniczych z załącznika I
Dyrektywy Siedliskowej w Polsce.
-łąki podmorskie w strefie sublitoralnej -płytkie ujścia rzek -klify na wybrzeżu Bałtyckim -nadmorskie wydmy szare -morskie ławice małży

46.Podaj dowolny przykład priorytetowego siedliska przyrodniczego z załącznika I
Dyrektywy Siedliskowej w Polsce.
Cieszyńskie źródła lufowe (tuf wapienny)

47.Podaj po dwa dowolne przykłady gatunków roślin i zwierząt z załącznika II
Dyrektywy Siedliskowej w Polsce.
Rośliny: Najas flexilis, Lipario loeseli, seler błotny
Zwierzęta: Minóg rzeczny, jelonek rogacz, świstak

48.Czy ustalenie priorytetów ochrony na podstawie rzadkości gatunków jest zawsze
właściwe? Uzasadnij odpowiedź.
Liczy się nie tylko rzadkość gatunku ale także stopień jego zagrożenia. Są różne powody
rzadkości gatunku:
-zasięg geograficzny
-specyfika siedliska (np. rosiczka)
-wielkość populacji (wyst. często ale w małych populacjach)

49.Wymień kryteria zagrożeń dla gatunków według Międzynarodowej Unii
Ochrony Przyrody i jej Zasobów (IUCN).
-wymarłe (extinct)
-silnie zagrożone (endengered)
-wysokiego ryzyka (Yulnerable)- przypuszcza się że w niedługim czsie zostaną
przeniesione do silnie zagrożonych
-rzadkie (rare)- nie zalicza się ich do zagrożonych, mają małe populacje więc istnieje
ryzyko wyginięcia
-nieokreślone (indeterminate)- silnie zagrożone, wysokiego ryzyka lub rzadkie, ale trudno
określić ich kategorię- brak badań
-niedostatecznie poznane (insufficiently known)- mamy podejrzenie że mogą należeć do
wyższych kategorii, ale brakuje danych
-wg. IUCN gatunek rzadki- to małe światowe populacje, ale nie zaliczane do
zagrożonych. Gatunek może być rzadki tzn. o niewielkiej liczbie stanowisk.

50.W jaki sposób ocenia się redukcję liczebności gatunku? Co oznacza w praktyce
„zanikanie gatunku\" na jakimś obszarze.
Ocena zanikania gatunku to redukcja liczebności gatunku jest określana w kategoriach kurczenia się zasięgu, są robione w tym celu dynamiczne mapy rozmieszczenia. Zanikanie gatunku na danym obszarze może być spowodowane wieloma czynnikami, m.in.: zanieczyszczone środowisko, brak dostępu do wody, brak dostępu do pożywienia, zanieczyszczona gleba, itp.

51.Co oznacza termin „wąskie gardło genetyczne\" i jakie to ma znaczenie dla
ochrony gatunku/populacji?
Dobrym przykładem przechodzenia przez wąskie gardło genetyczne był słoń morski. Zwierzę to w XIX wieku był wykorzystywany do przemysł- uzyskiwano z niego tłuszcz do lamp. Potem myślano że wyginął, ale odnaleziono niewielką populację przy wyspie Guanalumpa i zaczęto je chronić- dziś liczy 100 tyś osobników, ale jest to populacja homogeniczna- trudno będzie jej odpowiedzieć na drastyczne zmiany środowiska

52.Co oznacza termin „efekt założyciela\" i jakie to ma znaczenie dla ochrony
gatunku/populacji?
termin ten oznacza, że nowa populacja jest zakładana przez ł, 2 lub kilka osobników-które są źródłem materiału genetycznego dla całej populacji. W związku z tym można prowadzić tzw. Ochronę genetyczną- np. koala w Australii. Koala jest narażony na duże straty ze strony inwazji innych gatunków. Ginie głównie z tego powodu, że różne gatunki eukaliptusów konkurują z krzewami innych gatunków.

53.Jakimi sposobami można prowadzić ochronę ex-situ roślin?
Rośliny były chronione w celach leczniczych, rolniczych. W stosunku do bardzo wielu gatunków wiadomo, jak je hodować w niewoli, by uzyskać dobre rezultaty. Można je przenosić fizycznie, ale też można zabezpieczyć, przechowywać pyłek czy tkankę roślinną. Najlepsze wyjście to nasiona- naturalny stan uśpienia roślin. Ziarna pyłku są przechowywane od -180C-196C przez 6 lat, mogą być liofilizowane i zamrożone do 12 lat.

54.Jakie są zalety rozmnażania zwierząt w niewoli w celu ich ochrony?
-zwiększenie liczebności w celu ich przywrócenia środowisku naturalnemu
-możliwość prowadzenia badań biologii gatunku
-hodowla może się przyczynić do zmniejszenia zapotrzebowania na odłów zwierząt z
natury
-zwierzęta mogą być wykorzystywane do edukacji ekologicznej

55.Co to jest reintrodukcja gatunku? Podaj przykład.
Najłatwiej wytłumaczyć to pojęcie na przykładzie, np. kondor kalifornijski- nastąpił spadek liczebności populacji na skutek zmian siedliska i kłusownictwa. Pod koniec roku 70 dostał status gatunku krytycznie zagrożonego, liczba z 15 sztuk spadła do 9- wszystkie je wyłapano i przetrzymywano w ogrodzie zoologicznym, w nim został stworzony program do ochrony tego gatunku:
1- zbadanie, zakup, i ochrona siedliska
2- badanie ptaków z zastosowaniem radiotelemetrii
3- założenie hodowli w celu wyhodowania ptaków do prowadzenia reintrodukcji
Okazało się że one giną przez postrzały i odżywianie się skażonym pokarmem. W latach
90 populacja liczyła już 46 osobniki. Wykorzystywano w tym celu matki zastępcze-
kondor wielki (samice wysiadywały jaja). Pisklęta karmione były przez lalki pacynki
przypominające kondory. Populacja została wypuszczona do środowiska naturalnego, nie
zmniejsza się, ale też i nie powiększa.
56.Wyjaśnij pojęcia; „restytucja ekologiczna\" i „rekultywacja\".
Restytucja- proces usuwania zniszczeń wyrządzonych przez człowieka biotycznej
różnorodności i dynamice miejscowych ekosystemów
Rekultywacja- przetworzenie zdegradowanego krajobrazu w krajobraz funkcjonalny bez starań o przywrócenie jego naturalnej ekologii, np. kopalnię odkrywkową w krajobraz rekreacyjny

57.Wyjaśnij pojecie: „tworzenie siedlisk\".
Tworzenie siedlisk- przeobrażenie zdegradowanego krajobrazu w pełnowartościowe dla dzikiej przyrody miejsce, ale bez odniesienia do stanu, jaki istniał w przeszłości, np. żwirownię w mokradło lub jezioro

58. Jakie znaczenie dla ochrony przyrody ma teoria biogeografii wysp?
Na podstawie modelu biogeografii wysp. Model biogeografii Mac\'Artura - model matematyczny do obliczania bioróżnorodności wysp oraz dynamiki zmian gat. na tych wyspach w zależności od odległości wysp od stałego lądu oraz do powierzchni wyspy. Stwierdzono, że im wyspa mniejsza i dalej od lądu, jej różnorodność biotyczna jest także mniejsza, ale jest bardziej dynamiczna. Dobrym przykładem są Hawaje. Ta koncepcja nie jest zbyt prosta, uproszczenie tego, co zachodzi na wyspach-ale pasuje do wielu przypadków, bo życie biologiczne ją weryfikuje.

59.Jakie są konsekwencje dla populacji fragmentacji siedlisk?
- na poziomie populacji;- konsekwencje genetyczne,- konsekwencja środowiskowa; - izolacja populacji; - kurczenie się zasięgów.

60.Co to jest „efekt krawędzi\" i jakie ma znaczenie dla ochrony przyrody?
efekt krawedzi to gatunki ktore sa na krawiedzi zasiegu i sa one bardzo zagrozone wyginieciem i kurczeniem sie tego siedliska. Nalezy zmniejszyc efekt krawedzi poprzez laczenie obszarow

---