METODY KSZTAŁCENIA (Okoń) - jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian osobowości uczniów.
WG. OKONIA - (podział metod)
I. metody asymilacji wiedzy, zwane podającymi, słownymi - oparte głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym:
a) pogadanka - rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna odpowiedź, ma potrójne zastosowanie: wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca
b) dyskusja - wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się do poglądów innych osób, odmienność stanowisk. Odmiany dyskusji: wspólne rozwiązywanie problemów, kształtowanie przekonań młodzieży, uzupełnienie własnej wiedzy
c) wykład - bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości. Sztuka wykładania - wiązanie treści wykładu z życiem, trafne przykłady, staranne wysławianie się, logiczna całość, systematyczna treść. Typy wykładów: konwencjonalny (treść przekazywana bezpośrednio w gotowej do zapamiętania postaci), problemowy (problem naukowy lub praktyczny), konwersatoryjny (przeplatanie fragmentów mówionych z wypowiedziami słuchaczy lub zadaniami teoretycznymi czy praktycznymi)
d) opis - wydarzenia historyczne, urządzenia techniczne, opis krajobrazu, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie przedmiotu lub rysunku
e) opowiadanie - przedstawienie akcji przebiegającej w określonym czasie, przedstawienie biografii, wypraw geograficznych, odkryć naukowych
f) praca z książką - opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych (czasopism, radio, telewizja, nagrania). Sposoby: uczenie się z podręcznika, sporządzanie notatek i posługiwanie się lekturą uzupełniającą.
II. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów. Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej, przekształcając ją w wiedzę czynną oraz sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce. Poziomy poznania: konkretów, modeli i teorii.
a) klasyczna metoda problemowa - dominacja uczenia się nad nauczaniem, cztery momenty wg Nawroczyńskiego: wytwarzanie sytuacji problemowej, formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania, weryfikacja pomysłów rozwiązania, porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach
b) metoda przypadków - polega na rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiegoś przypadku
c) metoda sytuacyjna - wprowadzenie uczniów w jakąś złożoną sytuację
d) giełda pomysłów - zespołowe wytwarzanie pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania
e) mikronauczanie - uczenie się złożonych czynności praktycznych
f) gry dydaktyczne - wspólna cecha: pierwiastek zabawy
III. waloryzacyjne zwane eksponującymi o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej
a) impresyjne- kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze dzieła np. czytamy literaturę, oglądamy wystawę,
b) ekspresyjne - sami uczestniczymy w wytwarzaniu
IV. metody praktyczne - przewaga aktywności praktyczno-technicznej (na zajęciach zawodowych wychowanie przez pracę)
a) metody ćwiczebne - usprawnienie do zadań wytwórczych
b) metody realizacji zadań wytwórczych - bezpośrednia realizacja
Zalety metod aktywizujących:
· umożliwiają uczniom dopuszczenie do głosu w czasie lekcji,
· rozwijają myślenie, dają okazję do rozmów, wymiany doświadczeń,
· gwarantują dużą trwałość wiedzy zdobytej w sposób aktywny (50-75%),
· integrują grupę w czasie wspólnej pracy, zabawy,
· rozwiązują uczniów intelektualnie i emocjonalnie,
· uczą sztuki komunikowania się w grupie i świadomego uczestnictwa w życiu społecznym,
· kształtują nastawienie nauczyciela na potrzeby ucznia,
· są szansą na wyrwanie się z szarej szkolnej codzienności,
· mają szczególnie dużą wartość w zajęciach z uczniami mniej zdolnymi i niepełnosprawnymi,
· sprzyjają zainteresowaniu uczniów tematem,
· służą integracji wiedzy z różnych przedmiotów.
Opierając się na podziale wyodrębnionym przez Jadwigę Krzyżewską wyróżnia się następujące metody aktywizujące:
1. metody integracyjne -odprężają i relaksują, wprowadzają w dobry nastrój i życzliwą atmosferę. Zapewniają bezpieczeństwo w grupie, gwarantują poczucie tożsamości z grupą, uczą efektownej komunikacji, pomagają uporządkować problemy, uczą twórczego myślenia
i współpracy. Zaliczyć do nich można m.in. następujące techniki aktywizujące: „Krasnoludek”, „Pajęczyna lub kłębek”, „Graffiti”, „Wrzuć strach do kapelusza”, „Wyspa”, „Kwiatek grupowy”.
2. metody definiowania pojęć- uczą analizować, definiować oraz przyjmować różne stanowiska. Do tego typu metod zalicza się techniki: „Kula śniegowa”, „Burza mózgów”, „Mapa pojęciowa”, zwana też „Mapą mentalną”.
3. metody hierarchizacji- uczą analizowania, klasyfikowania i porządkowania w relacjach wyższości- niższości. Są to techniki aktywizujące takie jak: „Promyczkowe i diamentowe uszeregowanie”, „ Piramida priorytetów”.
4. metody twórczego rozwiązywania problemów -uczą dzieci dyskutowania, krytycznego
i twórczego myślenia, uczą łączyć wiedzę z doświadczeniem oraz rozwiązywać problemy. Do tej grupy metod należą techniki: „Burza mózgów”, „635”, „Rybi szkielet”, „Metoda trójkąta”, „Mapy mentalne”, „Karta kołowa”, „Dywanik pomysłów”, „Asocjogram”.
5. metody pracy we współpracy- preferują samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów. Uczą współpracy, akceptacji różnic indywidualnych, sprawnej komunikacji i negocjacji oraz pracy w grupie i z grupą. Sukces grupy uzależniony jest od sukcesów indywidualnych. W tak stworzonych warunkach nie ma rywalizacji, lecz uczniowie pomagają sobie wzajemnie, mają szansę na mówienie, argumentowanie i dyskutowanie. Można w tej grupie metod posługiwać się takimi technikami jak: „Układanka”, „Puzzle”, „Zabawa w hasło”.
6. metody diagnostyczne-polegają na zbieraniu informacji o przebiegu i wynikach określonego stanu rzeczy poprzez wnioskowanie, sprawdzanie, ocenianie oraz wyjaśnianie przyczyn tego stanu. Do metod diagnostycznych zalicza się techniki: „Obcy przybysz”, „Procedura U”, „Metaplan”.
7. metody dyskusyjne- uczą dyskutować i słuchać innych oraz negocjować i przyjmować różne punkty widzenia. Zaliczyć do nich można techniki: „Debata za i przeciw”, „Akwarium”.
8. metody rozwijające twórcze myślenie- uczą myśleć twórczo oraz odkrywać swoje predyspozycje i zdolności. Techniki, które spełniają tę rolę to: „Słowo przypadkowe”, „Niezwykłe zadania”, „Fabuła z kubka”.
9. metody grupowego podejmowania decyzji- preferują aktywne uczestnictwo w dyskusji, odpowiedzialność za swoje i grupowe decyzje oraz podejmowanie decyzji na podstawie poznanych faktów. Rolę tę spełniają techniki: „Pustynia”, „Drzewko decyzyjne”, „Sześć par butów”, „Technika grupy nominalnej”.
10. metody i techniki planowania -pozwalają fantazjować i marzyć oraz planować
i urzeczywistniać marzenia. Są to m.in. takie techniki jak: „Gwiazda pytań”, „Projekt”, „Planowanie przyszłości”.
11. gry dydaktyczne- uczą postrzegania reguł, dają możliwość odczuwania radości z wygranej
i kształcą umiejętności przyjęcia przegranej.
12. metody ewaluacyjne- pozwalają dokonać oceny siebie i innych, uczą przyjmować i wyrażać krytykę oraz pochwałę. Należą do nich techniki: „ Kosz i walizeczka”, „Tarcza strzelecka”, „Rybi szkielet”.
Oto dokładniejszy opis wybranych technik i metod aktywizujących:
1. Dyskusja panelowa
Przeprowadzona jest przez grupę dyskusyjną. Przygotowuje ona uczniów do publicznych wystąpień i prezentacji własnego stanowiska. Jest treningiem szacunku dla poglądów
i przekonań innych. Uczy dyscypliny myśli i czasu. Temat dyskusji musi być tak sformułowany, aby wywołał zaangażowanie emocjonalne oraz umożliwił ścieranie się różnych racji.
Sposób realizacji:
a) Nauczyciel podaje temat dyskusji, np.: „Czy warto dbać o zdrowie? W jaki sposób to robić?”
b) Następnie wybiera grupę dyskusyjną spośród uczniów i przydziela im rolę ekspertów np. lekarza, sportowca itd., w zależności od rozważanego problemu. Pozostali uczniowie stanowią forum, które będzie przysłuchiwało się dyskusji.
c) Eksperci zbierają informacje przygotowują swoje wystąpienie, a następnie je prezentują.
d) Po podaniu propozycji rozwiązania problemu i przedyskutowaniu go przez ekspertów, pozostali uczniowie ustosunkowują się do tego, co usłyszeli.
e) Nauczyciel wybiera najlepsze rozwiązania i ocenia pracą uczniów.
2. Kula śniegowa
Jest to rodzaj metody dyskusyjnej. Polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do pracy zbiorowej. Uczniowie najpierw samodzielnie opracowują problem, później jego rozwiązaniem zajmuje się grupa (np. 2-osobowa, 4-osobowa, potem 6-osobowa, 8-osobowa), a ostateczną decyzję w ramach podsumowania dyskusji, podejmuje cała klasa. Metoda ta daje szansę każdemu na sprecyzowanie swojego stanowiska na dany temat. Pozwala również ćwiczyć proces uzgadniania stanowiska.
Sposób realizacji:
a) Nauczyciel podaje temat dyskusji, rysuje duży okrąg i rozdaje uczniom kolorowe karteczki (zielona, niebieska, czerwona itd.)
b) Uczniowie samodzielnie znajdują sposób rozwiązania problemu na zielonych kartkach. Nauczyciel przyczepia kartki z odpowiedziami na obwodzie koła.
c) Następnie uczniowie dobierają się w pary i wspólnie ustalają rozwiązanie problemu. Zapisują je na niebieskich kartkach i przyczepiają na obwodzie okręgu bliżej środka.
d) Kolejnym etapem dyskusji jest praca w kilkuosobowych grupach, które wspólnie uzgadniają stanowiska i zapisują je na czerwonych kartkach. Kartki te przyczepiają jeszcze bliżej środka koła.
e) Zakończeniem dyskusji jest podjęcie wspólnej decyzji przez całą klasę. Zapisanie jej na czarnej kartce i umieszczenie w centrum okręgu.
3. Burza mózgów
Metoda ta jest zwana również „giełdą pomysłów”, „fabryką snów”. Polega ona na zespołowym tworzeniu w dość krótkim czasie jak największej ilości różnorodnych pomysłów prowadzących do rozwiązania jakiegoś problemu. Pomysły mogą być zaskakujące, dziwaczne. Wszystkie zgłoszone pomysły zapisuje się na dużym kartonie, następnie sprawdzamy je, wartościujemy
i wybieramy te, które są realne do zastosowania. Dyskusja kończy się wspólnym podsumowaniem i wyciągnięciem wniosków.
4. Metaplan
Jest to metoda graficznego przedstawiania przebiegu dyskusji, w trakcie której uczniowie analizują dane zagadnienie i poszukują wspólnego, optymalnego rozwiązania przed podjęciem decyzji. Metoda ta sprzyja rozwojowi umiejętności analizy, oceniania faktów, sądów
i propozycji rozwiązań strony przeciwnej. Metaplan przygotowuje do prezentacji własnego punktu widzenia, argumentowania i obrony własnego zdania. Daje możliwość wysłuchania
i brania pod uwagę poglądów innych osób, aktywizuje wszystkich uczniów, pozwala na wymianę myśli.
Przebieg:
a) Nauczyciel przedstawia problem, który będzie przedmiotem dyskusji.
b) Uczniowie dzielą się na grupy 4-5-osobowe i przygotowują plakat ilustrujący dyskusję.
Schemat Metaplanu
Temat: wpisujemy dany temat
Jak jest? Jak powinno być?
.............. ............................
Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?
...............................................................
Wnioski:
..............
c) Uczniowie uzupełniają rubryki.
d) Na zakończeni następuje prezentacja przez liderów grupy.
5. Drzewko decyzyjne
Jest to metoda graficznego procesu podejmowania decyzji. Dzięki niej możemy rozważać: jakie istnieją możliwości rozwiązania danego problemu, jakie mogą być konsekwencje przyjęcia określonego wariantu, jakie wartości uznaje osoba podejmująca decyzje. Metoda ta uczy, jak należy dokonywać wyboru, aby uświadomić jego skutki, które powinny być zgodne z akceptowanymi wartościami.
Przebieg:
a) Nauczyciel przygotowuje schemat drzewka i podaje problem, który należ rozpatrzyć.
b) Następnie wpisują różne, możliwe rozwiązania.
c) Pod kątem przyjętych celów i wartości uczniowie wypełniają kolejny poziom drzewka: pozytywne i negatywne skutki każdego rozwiązania.
d) Uczniowie z pomocą nauczyciela podsumowują wyniki dyskusji i wybierają najlepsze rozwiązanie.
Schemat drzewka decyzyjnego:
Decyzja
...............
Cel i wartości
......................
Pozytywne skutki rozwiązań Negatywne skutki rozwiązań
.............................................. ..............................................
Możliwe rozwiązania
..................................
Problem (sytuacja wymagająca podjęcia decyzji)
6. Metoda plakatu
Polega na wizualnym opracowaniu problemu z wykorzystaniem: haseł, rysunków, symboli, schematów, fragmentów tekstu. Pomaga ona w uporządkowaniu zagadnień oraz zrozumienia związków między nimi. Plakaty mogą być wykonywane różnymi technikami plastycznymi.
7. Mapa mentalna (pojęciowa)
Zwana „mapą mózgu”, „mapą pamięci”. Jest to graficzny sposób zapisu informacji, który porządkuje wiadomości i pomaga w znalezieniu związków między nimi. Przy opracowaniu pojęcia można wykorzystać rysunki, symbole, wycinki, krótkie zwroty, hasła. Dzięki tej metodzie możemy uzyskać informacje o dotychczasowych wyobrażeniach i wiedzy na dany temat, sprawdzić opanowaną wiedzę i umiejętności, rozwiązywać problemy, zaplanować działanie, definiować pojęcia.
Zbieranie informacji w powyższej metodzie odbywa się przez notowanie skojarzeń.
Przebieg:
a) Nauczyciel dzieli klasę na kilkuosobowe grupy. Każda z nich otrzymuje arkusz papieru.
b) Uczniowie w centrum arkusza umieszczają pojęcie kluczowe (temat) podane przez nauczyciela (np. Moja ojczyzna)
c) Uczniowie przygotowują swoje skojarzenia związane z danym pojęciem. Można je przedstawić w formie haseł, symboli, rysunków, zdjęć, wycinków.
d) Uczniowie porządkują zebrane informacje i umieszczają je na arkuszach tworząc mapy.
e) Uczniowie prezentują przygotowane mapy.
8. Metoda projektów
Metoda ma charakter interdyscyplinarny, ponieważ łączy elementy z różnych przedmiotów ucznia. Polega ona na samodzielnej pracy uczniów, którzy realizują postawione im zadania w tzw. grupach zadaniowych. Ważną cechą tej metody jest swoboda w działaniu oraz samodzielność i pomysłowość uczniów.
Dzięki projektowi możemy rozwijać następujące umiejętności u uczniów:
· Podejmowania decyzji grupowych,
· Rozwiązywania konfliktów,
· Wyrażania własnej opinii,
· Słuchania opinii innych osób,
· Poszukiwania kompromisu przez negocjacje,
· Dzielenia się w grupie rolami i zadaniami.
Przebieg:
a) Nauczyciel prezentuje temat projektu, wyjaśnia cele i zadania projektu. Podaje także czas trwania prezentacji, jej termin oraz propozycje źródeł informacji z których mogą skorzystać. Następnie dzieli klasę na zespoły.
b) Uczniowie zbierają informacje i prezentują swoje wystąpienie
c) Prezentacje projektu
d) Nauczyciel omawia prezentowane projekty, porządkuje wiedzę i ocenia wykonane projekty.
9. Metoda rankingu (diamentowe uszeregowanie)
Metoda ta polega na ułożeniu pomysłów np. wg ważności. Ułatwia ona systematyzację informacji lub ich wartościowanie. Układ priorytetów przypomina kształt „diamentu” („karo”) lub trójkąta. Grupa współpracuje, podejmuje decyzje, osiąga porozumienie drogą negocjacji lub kompromisu.
Przebieg:
a) Nauczyciel podaje temat rankingu.
b) Uczniowie wymieniają swoje propozycje.
c) Nauczyciel wraz z uczniami ocenia, które z nich są istotne i umieszcza je w odpowiednich miejscach schematu rankingu wg stopnia ważności.
1
2
2
3
3
3
4
4
5
Ranking diamentowy
10. Analiza SWOT
Jest to metoda, która pomaga w ocenie sytuacji i podjęciu właściwej decyzji. Jej nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich słów oznaczających: Strenghts- mocne strony; Weaknesses- słabe strony; Opportunities- szanse; Threats- zagrożenia.
Przebieg:
a) Nauczyciel przygotowuje na arkuszu papieru schemat SWOT, następnie podaje zagadnienie, które będzie przedmiotem analizy.
b) Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każda z nich rozpatruje jeden z aspektów problemu: jego mocne strony, słabe strony, korzyści i możliwe zagrożenia.
c) Uczniowie uzupełniają schema t, wpisują wyniki pracy w odpowiednie rubryki.
d) Uczniowie wraz z nauczycielem analizują uzupełniony schemat i na jego podstawie wyciągają wnioski.
Schemat SWOT
Mocne strony S W Słabe strony
Korzyści, szanse O T Zagrożenia
11. Róża diagnostyczna
Metoda ta stosowana jest przy ocenianiu danego problemu, ułatwia analizę sytuacji.
Przebieg:
a) Nauczyciel przedstawia zagadnienie, które należy rozważyć i ocenić, następnie rysuje schemat róży diagnostycznej.
b) Uczniowie wymieniają charakterystyczne cechy, z których wybierają 4 najtrafniejsze i umieszczają je na schemacie róży diagnostycznej.
c) Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy. Każda z nich zbiera wiadomości na temat jednej z wybranych zagadnień. Uczniowie mogą korzystać z 2 różnych źródeł
informacji.
d) Uczniowie prezentują i analizują rezultaty wykonanej pracy.
12. Skrzynka pytań
Metoda ta może być wykorzystywana podczas powtórzenia materiału.
Wzmaga aktywność uczniów, pozwala ocenić tempo pracy uczniów.
Przebieg:
a) Nauczyciel przygotowuje karty z pytaniami, zadaniami oraz instrukcje dotyczące ich rozwiązania i prezentacji wyników.
b) Gotowe karty nauczyciel umieszcza w pudełku.
c) Uczniowie podchodzą do skrzynki pytań i losują karty.
d) Następnie wykonują zadania zgodnie z instrukcją.
e) Kontrola i ocena wykonania poszczególnych zadań.
13. Linia czasu
To metoda wizualnego przedstawiania problemu, który można przedstawić chronologicznie (np. zmiany pogody ostatniego tygodnia).
14. Studium przypadku
Metoda ta polega na analizie przypadku rzeczywistego lub hipotetycznego.
Przebieg:
a) Nauczyciel przedstawia uczniom zadanie do wykonania i udziela przydatnych wskazówek działania.
b) Uczniowie wymieniają własne propozycje rozstrzygnięcia problemu. Z pomocą nauczyciela podają ich pozytywne i negatywne skutki, po czym wybierają rozwiązani najlepsze.
c) Podsumowanie wyników pracy, wybór konkretnego rozwiązania z uzasadnieniem.
15. Technika „mówiącej ściany”
Na kartonie lub arkuszu papieru pisze się niedokończone zdania np. W szkole lubię .......... Uczniowie uzupełniają zdania na karteczkach i przyklejają na arkuszach.
16. Słoneczko
Metoda wizualnego przedstawiania problemu. Na przykład wizerunku mojej wsi, do którego uczniowie piszą skojarzenie.
17. Debata „za i przeciw”
Uczniowie w dwóch przeciwstawnych grupach prezentują argumenty. Zapisują je na dwóch kartonach. Metoda ta pozwala na łatwiejsze podjęcie decyzji oraz spojrzenie na ten sam problem z różnych punktów widzenia.
Przebieg:
a) Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy.
b) Jedna grupa przygotowuje argumenty „za”, druga „przeciw”.
c) Reprezentanci przedstawiają pracę grupy.
d) Celem pracy grupy jest zgromadzenie takich argumentów, które przekonują o słuszności poglądu a tym samym ułatwiają podejmowanie decyzji w działaniu.
18. Obcy przybysz
Jest to technika dzięki której można skutecznie rozpoznawać różne problemy i potrzeby, jak też zbierać informacje na temat mocnych i słabych stron określonego zjawiska. Charakterystyczną jej cechą jest połączenie z techniką wizualizacji.
Przebieg:
a) Nauczyciel przedstawia uczniom sytuację, w której mówi, że do szkoły przybył nowy kolega z innego kraju, który będzie z nimi w każdej sytuacji, aby zdobyć informacje nt nauki w szkole.
b) Uczniowie mają odpowiedzieć, co mu się spodoba w szkole, a co mu się nie spodoba i zapisać swoje odpowiedzi na kartkach.
c) Nauczyciel zbiera wszystkie kartki, a jeden z uczniów je odczytuje i zapisuje na plakacie po stronie pozytywów lub negatywów.
d) Następnie uczniowie z nauczycielem omawiają uzyskane wyniki.
19. Gwiazda pytań
To najprostsza technika planowania zmian, której istota polega na szukaniu odpowiedzi na pytania.
Kto?
Gdzie? Co?
Po co?
Jak? Kiedy?
Każde z tych pytań ma inny ciężar gatunkowy. Podstawowe pytanie:
-Po co?- uzasadnienie tego, co chcemy zmienić.
Pozostałe pytania są jego konsekwencją:
-Co trzeba zmienić?
-Kiedy należy to zmienić?
-Jak należy to zrobić?
-Gdzie?
-Kto ma to zrobić?
Przebieg:
a) Nauczyciel rozdaje kartki i prosi, aby każdy uczeń obrysował swoją pięść, a w powstałą chmurkę wpisał miejsce, gdzie chciałby pojechać na wycieczkę.
b) Uczniowie dobierają się w grupy tak, aby każde z nich wybierało się w inne miejsce.
c) Nauczyciel rozdaje plansze „Zaplanowane wycieczki do wybranego miejsca” wg techniki „gwiazda pytań”.
d) Uczniowie poszukują odpowiedzi, przedstawiają plakaty.
20. Rybi szkielet
Nazwa techniki pochodzi od kształtu przypominającego rybi szkielet. Znana też jako „schemat przyczyn i skutków”. Służy do identyfikacji czynników odpowiadających za powstanie problemu.
Przebieg:
a) Nauczyciel przygotowuje plakat z modelem przypominającym „rybi szkielet” w głowie którego wpisuje dowolny problem (będący skutkiem) np. dzieci nie czytają książek.
b) Uczniowie za pomocą „burzy mózgów” ustalają główne czynniki, które mają stanowić powód takiego skutku i wpisują je w tzw. „ości duże”.
c) Nauczyciel dzieli klasę na grupy (tyle grup ile jest „dużych ości”)
d) Każda grupa otrzymuje jedną „ość” („czynnik główny”) i próbuje odnaleźć przyczyny, które mają wpływ na dany czynnik główny.
e) Uczniowie wpisują czynniki szczegółowe („małe ości”).
f) Uczniowie z nauczycielem wyciągają wnioski.
Schemat „rybiego szkieletu”
21. Gry edukacyjne
Spełniają one funkcje poznawcze i wychowawcze. Umożliwiają współdziałanie uczniów oraz łączą elementy zabawy i nauki. Gry mogą służyć powtórzeniu i lepszemu utrwaleniu wiadomości. Podnoszą one atrakcyjność zajęć. Należą do nich rozmaite loteryjki, zgadywanki, testy, gry w skojarzeniu.
22. Metoda aktywnego opisu
Metoda ta angażuje uczniów do twórczego myślenia. Można wyróżnić kilka rodzajów opisu:
a) opis klasyfikujący- porządkuje zdobyte wiadomości (np. w formie tabeli).
b) opis wyjaśniający- dzięki tabelom, rysunkom i wykresom ułatwia uczniom zrozumienie problemu.
c) opis porównawczy- jest szczególnie przydatny na lekcjach powtórzeniowych (porównywanie cech bohaterów, organizmów posiadających zdolność lotu).
23. Drama
Drama umożliwia naukę przez zabawę i działanie. Uruchamia wyobraźnię i emocje, które działają twórczo na efektywność dziecka. Drama umożliwia przeżycie określonych problemów, poszukiwanie rozwiązań i dokonywanie wyborów. Pozwala na ocenę określonej sytuacji, zdarzenia, postaci. Metoda ta pełni funkcje integracyjne w nauczaniu i wychowaniu, aktywizując całą osobowość ucznia. Podstawą Dramy jest improwizowana rola, podczas jej grania uczniowie używają jako środka wyrazu swoich ciał, głosów tworząc nową rzeczywistość. Uczniowie rozwijają swoją pomysłowość i uczą się współpracować w grupie.
Istnieje kilka technik dramowych:
a) Stop-klatka- za pomocą pantomimy, wykorzystując mimikę, pozę i gest, uczniowie przedstawiają określoną postać, wydarzenie lub zjawisko, zatrzymując się w bezruchu.
b) Wejście w rolę- na podstawie posiadanych wiadomości uczeń gra wybraną postać.
c) Inscenizacja improwizowana- uczniowie przedstawiają postacie lub sytuacje zarysowane ogólnie przez nauczyciela, bez wcześniejszego przydziału ról i tekstów.
d) Wywiad- opiera się na wypowiedziach uczniów. Są oni podzieleni na zadających pytania i odpowiadających.