Notariusz
Kod klasyfikacji: 242903
Rozdział klasyfikacji: Prawo i dziedziny pokrewne
Klasa klasyfikacji: Prawo i dziedziny pokrewne
Zadania i czynności
Notariusz, będąc osobą zaufania publicznego, sporządza urzędowe dokumenty zawierające wolę stron, czyli osób fizycznych bądź prawnych. Dokumenty te dotyczą:
- obrotu nieruchomościami, np. sprzedaży lub kupna budynków, mieszkań, zapisanie nieruchomości w spadku,
- spadków,
- założenia spółki akcyjnej,
- darowizn,
- poświadczenia własnoręczności podpisu,
- poświadczenia zgodności odpisu, wyciągu lub kopii z oryginałem dokumentu,
- poświadczenia, że dana osoba żyje lub też że przebywa w określonym miejscu itp.
Każda czynność notarialna musi być zarejestrowana i ma swój odrębny numer w księdze.
Notariusz przyjmuje klienta w kancelarii, uważnie wysłuchuje faktów, przyjmuje dokumenty i zapoznaje się z nimi. Udziela szczegółowych wyjaśnień, wskazuje, jakie dokumenty będą jeszcze potrzebne do zakończenia sprawy.
Przed przystąpieniem do wykonywania właściwych czynności notariusz musi stwierdzić tożsamość osób, np. na podstawie dowodów tożsamości lub innych przewidzianych prawem dokumentów. Jeżeli klient ma ze sobą wszystkie niezbędne dokumenty i sprawa dotyczy tylko jednej strony (np. sporządzenie testamentu), notariusz przystępuje do sporządzenia urzędowego dokumentu. Jeśli natomiast sprawa dotyczy kilku osób, których obecność jest u notariusza konieczna, umawia się z klientem na ponowne spotkanie.
Każdy sporządzony dokument zawierający treści istotne dla sprawy notariusz odczytuje w obecności osoby lub osób zainteresowanych, czasem uzupełnia poprawkami, które muszą być dokładnie opisane, i jeśli osoby zgadzają się z treścią, podpisują go; na końcu podpis składa notariusz.
Jeśli sprawa klienta dotyczy osób trzecich, na jego żądanie doręcza stronie przeciwnej (osobiście, listem poleconym lub przez osoby zatrudnione w kancelarii) oświadczenia na piśmie mogące mieć skutki prawne, np. pisma procesowe, umowę pierwokupu dla osoby trzeciej, przyjęcie bądź odrzucenie spadku itp. Z dokonanej czynności sporządza protokół, w którym zamieszcza także treść odpowiedzi strony przeciwnej.
Notariusz udaje się także na walne zgromadzenia spółek i spisuje protokół posiedzenia w formie aktu notarialnego. Może także spisywać dokumenty dotyczące przebiegu zdarzeń w różnych organizacjach społecznych, stowarzyszeniach, spółdzielniach i in. (np. wyników głosowania, stawienia się bądź niestawienia danych osób, wyników losowań - np. loterii, konkursów itp.)
Notariusz przyjmuje również na przechowanie różnego rodzaju dokumenty, papiery wartościowe, czeki, weksle, akcje, certyfikaty na okaziciela itp., a także pieniądze; składa je na specjalnym depozytowym koncie bankowym. Przyjmując przedmioty na przechowanie do depozytu, spisuje protokół (wydanie depozytu następuje za pokwitowaniem).
Asesor notarialny zastępuje notariusza podczas jego nieobecności w kancelarii i wykonuje wyżej wymienione czynności notarialne. Gdy notariusz jest obecny, asesor przygotowuje dane do dokumentów, projekty dokumentów, poświadczeń. W obecności notariusza zapoznaje się z dokumentami klientów, umawia ich na terminy spotkań z notariuszem.
Aplikant notarialny w ciągu 2 lat aplikacji uczy się zawodu notariusza - sporządzania umów, poświadczeń, aktów i dokumentów notarialnych. Uczestniczy w rozmowach z klientami, przygotowuje się do zdania państwowego egzaminu notarialnego, a ponadto odbywa praktykę w sądzie, w sprawach cywilnych i wieczystoksięgowych.
Środowisko pracy
materialne środowisko pracy
Praca notariusza odbywa się głównie w kancelarii notarialnej, w której przyjmuje klientów i prowadzi ją zgodnie z obowiązującymi przepisami określonymi przez ministra sprawiedliwości. W niektórych okolicznościach wyjeżdża do klienta, np. jeśli klient jest w szpitalu i chce sporządzić pełnomocnictwo do odbioru swojej renty przez inną osobę, lub jest zaproszony - ze względu na wagę toczących się spraw - na walne zgromadzenia spółek akcyjnych, organizacji społecznych czy spółdzielni.
warunki społeczne
Praca notariusza ma charakter indywidualny i samodzielny. Czynności, które wykonuje, muszą być zgodne z prawem. Jego praca jest okresowo nadzorowana przez radę izby notarialnej, a nadzór nad całością działalności sprawuje minister sprawiedliwości osobiście, za pośrednictwem sądów apelacyjnych lub sądów wojewódzkich.
Kontakty z ludźmi są niezbędne, bardzo intensywne i niosą za sobą ryzyko konfliktów. W czasie pracy ma on stały i bezpośredni kontakt z różnymi ludźmi, udziela im informacji i wyjaśnień, wydaje polecenia pracownikom, kontroluje ich pracę. W razie konieczności urzędowego potwierdzenia pozostawania osoby przy życiu lub w określonym miejscu - ustala tożsamość tej osoby. Powierzone mu przez klienta sprawy musi umieć zachować w tajemnicy.
warunki organizacyjne
Notariusz samodzielnie ustala swój czas pracy, często pracuje do 12 godzin dziennie. Godziny pracy związane są z czasem otwarcia kancelarii, ale w dużym stopniu zależą od aktualnych potrzeb. Praca odbywa się tylko w dzień, zdarza się jednak w dni wolne od pracy (np. walne zgromadzenia akcjonariuszy odbywają się w soboty, gdyż w wolnym od pracy dniu mogą oni na takie zebranie przybyć bez przeszkód).
Notariusz pełni funkcję pracodawcy i kierownika w stosunku do zatrudnionych przez siebie osób: asesora, aplikanta notarialnego, sekretarki obsługującej biuro, kasjera lub księgowego. Musi zapewnić im warunki lokalowe i zadbać o wyposażenie stanowisk pracy.
Notariusz odpowiada całym swym majątkiem za prawidłowość pobranych opłat, za skutki prawne i wszelkie uchybienia w czynnościach notarialnych, za przygotowanie aplikanta notarialnego do zawodu notariusza oraz za pracę innych zatrudnionych osób. Odpowiada dyscyplinarne za przewinienia zawodowe lub uchybienia powadze i godności zawodu. Kary dyscyplinarne są różne - od upomnienia aż po karę pieniężną, a nawet pozbawienie prawa prowadzenia kancelarii.
Wymagania psychologiczne
Praca notariusza jest zaliczana do prac bardzo lekkich pod względem obciążenia fizycznego, ale dobra ogólna sprawność fizyczną jest bardzo przydatna. W zawodzie tym nie ma możliwości zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Wymagania fizyczne i zdrowotne
Do podjęcia pracy notariusza niezbędne jest ukończenie wyższych studiów prawniczych (wydziały prawa i administracji lub wydziały prawa na uniwersytetach). Po zakończeniu studiów należy jeszcze zdać egzamin na aplikację notarialną, organizowany przez izbę notarialną. Po zdaniu kandydat na notariusza rozpoczyna aplikację notarialną na zasadzie zatrudnienia przez notariusza lub radę izby notarialnej. Aplikacja trwa 2 lata i polega na zaznajomieniu aplikanta z całokształtem pracy notariusza oraz z czynnościami sądów w sprawach cywilnych i wieczystoksięgowych.
Po roku aplikacji zdaje się kolokwium z nabytych umiejętności przed radą izby notarialnej. Po złożeniu egzaminu państwowego przed komisją powołaną przez ministra sprawiedliwości i uzyskaniu pozytywnej opinii samorządu terytorialnego kandydat do zawodu uzyskuje nominację na asesora, którą wydaje minister sprawiedliwości. Asesor notarialny musi być zatrudniony przez notariusza - dla większości aplikantów jest to najtrudniejszy moment w karierze zawodowej - i co najmniej przez 2 lata pracować w kancelarii notarialnej.
Po tym okresie asesor (w wieku co najmniej 26 lat) podlega wizytacji merytorycznej samorządu notarialnego rady izby notarialnej i po uzyskaniu pozytywnej opinii może wystąpić z wnioskiem o nominację na notariusza do ministra sprawiedliwości.
Powołania i wyznaczenia siedziby kancelarii notariusza dokonuje minister sprawiedliwości.
Kancelarię notarialną mogą również otworzyć osoby wykonujące zawód sędziego, adwokata, radcy prawnego bądź prokuratora przez co najmniej 3 lata, a także profesorowie i doktorzy nauk prawniczych. Są oni zwolnieni od aplikacji, asesury oraz egzaminu notarialnego.
W pracy notariusza przydatna jest znajomość języków obcych, znajomość obsługi komputera oraz amatorskie prawo jazdy.
Warunki podjęcia pracy w zawodzie
Do podjęcia pracy notariusza niezbędne jest ukończenie wyższych studiów prawniczych (wydziały prawa i administracji lub wydziały prawa na uniwersytetach). Po zakończeniu studiów należy jeszcze zdać egzamin na aplikację notarialną, organizowany przez izbę notarialną. Po zdaniu kandydat na notariusza rozpoczyna aplikację notarialną na zasadzie zatrudnienia przez notariusza lub radę izby notarialnej. Aplikacja trwa 2 lata i polega na zaznajomieniu aplikanta z całokształtem pracy notariusza oraz z czynnościami sądów w sprawach cywilnych i wieczystoksięgowych.
Po roku aplikacji zdaje się kolokwium z nabytych umiejętności przed radą izby notarialnej. Po złożeniu egzaminu państwowego przed komisją powołaną przez ministra sprawiedliwości i uzyskaniu pozytywnej opinii samorządu terytorialnego kandydat do zawodu uzyskuje nominację na asesora, którą wydaje minister sprawiedliwości. Asesor notarialny musi być zatrudniony przez notariusza - dla większości aplikantów jest to najtrudniejszy moment w karierze zawodowej - i co najmniej przez 2 lata pracować w kancelarii notarialnej.
Po tym okresie asesor (w wieku co najmniej 26 lat) podlega wizytacji merytorycznej samorządu notarialnego rady izby notarialnej i po uzyskaniu pozytywnej opinii może wystąpić z wnioskiem o nominację na notariusza do ministra sprawiedliwości.
Powołania i wyznaczenia siedziby kancelarii notariusza dokonuje minister sprawiedliwości.
Kancelarię notarialną mogą również otworzyć osoby wykonujące zawód sędziego, adwokata, radcy prawnego bądź prokuratora przez co najmniej 3 lata, a także profesorowie i doktorzy nauk prawniczych. Są oni zwolnieni od aplikacji, asesury oraz egzaminu notarialnego.
W pracy notariusza przydatna jest znajomość języków obcych, znajomość obsługi komputera oraz amatorskie prawo jazdy.
Możliwości awansu w hierarchii zawodowej
Notariusz ma ograniczone możliwości rozwoju kariery zawodowej. Młodzi ludzie rozpoczynający pracę w zawodzie jako aplikanci mogą zostać właścicielami kancelarii. Notariusz może zostać pracownikiem naukowym na uczelni, a także pełnić funkcje samorządowe w środowisku notariuszy.
Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych
W omawianym zawodzie wiek rozpoczęcia pracy - 26 lat - określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości. Notariusz może jednak wykonywać swój zawód długo - do 70 roku życia, a po przekroczeniu tego wieku przysługuje mu tytuł emerytowanego notariusza i może on zastępować nieobecnych, urzędujących notariuszy.
Polecana literatura
Florkowski J., Tymecki B., Prawo o notariacie, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1993
Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS
1