skąd wzrost zapotrzebowania na pomoc psychologiczna?

1. wzrost zagrożeń, komplikowanie się relacji miedzy ludźmi, trudniejsze warunki życia

2. wzrost świadomości u ludzi, ze dana pomoc im się należy

3. współpraca pomiędzy naukami społecznymi i medycznymi

4. współdziałanie różnych służb ratowniczych z psychologami

pomoc: to system działań, które są nastawione wprost na rozwiązanie jakiegoś problemu---> pomoc bezpośrednia

działanie nastawione na czynniki wywołujące problemy lub powodujące rozprzestrzenianie się ich skutków--> pomoc pośrednia

Działania bezpośrednie: kierowane wprost na rozwiązanie problemu

Działania pośrednie: kierowany do tych samych adresatów, ale w innym celu. Podjęcie takich działań, które w przyszłości zapobiegną wystąpieniu podobnych problemów. Mogą być nastawione na zmianę świadomości ludzi co do różnych zagrożeń, dostarczanie wiedzy, budzenie wrażliwości, zachęcenie do opanowania nowych umiejętności. Działania pośrednie są nastawione bardziej na otoczenie niż na konkretne osoby, a jego istota jest: wzmocnienie czynników działających pozytywnie i osłabienie czynników działających negatywnie i w ten sposób tworzenie nowych warunków funkcjonowania osób, grup czy instytucji.

Rodzaje pomocy:

pomoc profesjonalna

pomoc nieprofesjonalna

pomoc bezpośrednia

pomoc pośrednia

Kryterium oddzielającym pomoc profesjonalną od nieprofesjonalnej jest : świadomość wizji i celów podejmowanego działania. Cele te można podzielić na 2 grupy

1. związane z szeroko pojmowanym zdrowiem-kondycją psychosomatyczną i relacjami społecznymi /np. niska samoocena i zbyt duże przywiązanie wagi do wyglądu/

2. związane z procesem rozwoju rozpatrywanym w kontekście procesów socjalizacji i edukacji /np. problem z niską pozycją w grupie towarzyskiej/

grupa docelowa= beneficjent ostateczny

Budowanie obrazu problemu:

1. Opis istoty problemu doświadczanego przez jednostkę w dwóch wymiarach:

a/ wewnętrznym- w przypadku jednostki będzie to poziom funkcjonowania psychicznego i somatycznego; w przypadku grupy-układ pozycji i przypisanych im rol., relacje wewnątrz grupowe, faza rozwoju grupy; w przypadku organizacji: faza w procesie rozwoju organizacji

b/ zewnętrznym -relacje z otoczeniem, realizacja oczekiwań bądź wymagań stawianych przez osoby, grupy czy środowisko fizyczne.

2. identyfikacja dwóch grup czynników

a/ uruchamiających pojawienie się problemu

b/ podtrzymujących jego trwanie

3.zrekonstruowanie genezy/ historii/ problemu i opis jego dynamiki / analiza dynamiczna historii problemu/

umieszczenie tego co się aktualnie dzieje w perspektywie historycznej życia jednostki pozwala na zrozumienie logiki procesu, w którym zanurzona jest jednostka, grupa czy organizacja i umożliwia:

1/ przewidywanie możliwych scenariuszy rozwoju problemu w przyszłości w sytuacji barku pomocy i przy udzieleniu pomocy Typu A, typu B itp.

2/ wybór najbardziej adekwatnego do istoty problemu programu pomocy

3/ określenie możliwych skutków bliższych i dalszych zastosowanej metody pomocy.

Pomoc psychologiczna jako forma działania prospołecznego

pomaganie: jest rodzajem zachowania prospołecznego, którego celem jest dobro innych ludzi, grup lub instytucji. Każdy rodzaj działania prospołecznego jest ukierunkowany na działania pozaosobiste, ale konkretne cele tych zachowań są zróżnicowane.

a/ zachowania allocentryczne: dobro innego człowieka, na przykład zaspokojenie jego potrzeb, spowodowanie korzystnej zmiany w jego życiu lub wsparcie jego decyzji.

b/zachowania socjocentryczne: korzyść grupy, organizacji, instytucji czy społeczności

c/ zachowania prospołeczne: zachowania nastawione na dobro innych z pominięciem własnego interesu ,a niekiedy powodujące znaczne osobiste koszty.

empatia poznawcza: związana jest z trafnością spostrzegania społecznego i umiejętnością wejścia w położenie drugiej osoby

empatia emocjonalna: polegająca na odzwierciedleniu stanów emocjonalnych i potrzeb innych osób. Ma ona jednak swoje ograniczenia, gdyż nie gwarantuje pomagania osobom całkowicie odmiennym, a dotyczy to zwłaszcza empatii uwarunkowanej własnym doświadczeniem pomagającego.

Gotowość pomocna składniki:

-chęć podejmowania działań na rzecz innych ludzi

-troskliwość

-sprawność w programowaniu działań pomocnych

motywy normocentryczne: działają niezależnie od ja oraz warunkują spostrzeganie osobie wspomaganej jako samodzielnej i godnej szacunku.

ZINTERNALIZOWANE NORMY POWINNOŚCIOWE SĄ PODSTAWOWYM WYZNACZNIKIEM ZACHOWAŃ POMOCNYCH.

Działania prospołeczne są wysoce nagradzające i wzmacniające samoocenę oraz budują poczucie kompetencji, niezależnie od rzeczywistych efektów.

kontrakt: uwzględnia się w nim rodzaj pomocy, czas jej trwania, wynagrodzenie oraz tworzy reguły umożliwiające swobodę wyboru.

profesjonalne pomaganie wymaga pewnych umiejętności:

1/ podstawowe: umiejętność słuchania, komunikowania się, dawania wsparcia

2/ specjalistyczne: stosowane w różnych szkołach psychoterapii zgodne z założeniem szkoły.

Dopasowanie oferty pomocy do gotowości jej adresata:

1.trafność rozpoznawania potrzeb

2.poziom gotowości do przyjęcia oferty pomocy

3. problem kształtowania gotowości osoby i jej najbliższego otoczenia do przyjęcia ofert pomocy.

Działania wstępne: charakter przygotowawczy

1. na podstawie diagnozy psychologicznej osoby i charakteru doświadczanego problemu-przygotowanie oferty pomocy w określonym obszarze i możliwej do realizowania w określonym czasie.

2. ewaluacja oferty

3. przygotowanie adresata to przyjęcia oferty: wzmożenie motywacji, pobudzenie zainteresowania zmianą, aktualizacja różnych zasobów, szczególnie tych które dają wysoki poziom kompetencji

4. ostateczna modyfikacja oferty aby z jednej strony dopasować ją do zasobów adresata a z drugiej strony stworzyć odpowiednio dużą przestrzeń do rozwoju.

RELACJA POMOCY: MECHANIZMY I UWARUNKOWANIA

relacja pomagania jest relacją niesymetryczną: ponieważ nie działa na zasadzie pełnej wymiany i wzajemności.

zasada neutralności i wstrzemięźliwości: terapeuta nie może narzucać pacjentowi swojego systemu wartości, a gratyfikacje powinny się sprowadzać jedynie do jasno określonych zasad wynagradzania finansowego.

proces tworzenia relacji etapy:

1. nawiązanie kontaktu-otwarcie relacji

2. klaryfikacja zgłaszanego problemu

3. ustalenie kontraktu pomagania-struktura relacji

4. eksploracja problemów

5.ustalenie celów pomagania

CELE ZDROWOTNE A RODZAJE POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ

1. cele krótkoterminowe

2.cele długoterminowe / terapia zaburzeń osobowości/

prewencja zaburzeń: obniżenie zagrożeń dla zdrowia i jednocześnie wzmocnienie zasobów.

interwencja kryzysowa: formy pomocy w sytuacji kryzysowej

promocja zdrowia: według karty ottawskiej jest to proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie w sensie jego poprawy i utrzymania. Z psychologicznego punktu widzenia można ją określić jako zespół działań profesjonalnych psychologów, których celem jest podnoszenie świadomości zdrowia, kształtowanie i utrwalanie zachowań prozdrowotnych oraz wspomaganie rozwoju zasobów zdrowia jednostki i otoczenia.

psychoterapia: zmiany zachowania, przezywania, funkcjonowania osobowości oraz relacji interpersonalnych. chodzi w niej o powrót do zdrowia i wejście na drogę rozwoju, czyli wykorzystanie posiadanych juz zasobów i ich pomnażania.

rehabilitacja psychologiczna: normalizacja funkcjonowania osoby niepełnosprawnej i przebieg procesu jej rozwoju oraz twórcze oddziaływanie na otoczenie.

Działania promujące zdrowie w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym są ukierunkowe na:

1.podnoszenie świadomości jednostkowej i społecznej, dotyczącej zdrowia i czynników warunkujących zdrowie

2. umożliwianie człowiekowi kontroli nad procesami zdrowia i aktywnego udziału w realizacji celów zdrowotnych

3. rozwój i umacnianie zasobów zdrowotnych tkwiących w jednostce i w społeczeństwie oraz w środowisku.

kształtowanie zachowań zdrowotnych:

1/ rozwój zachowań prozdrowotnych

2/usuwanie zachowań antyzdrowotnych

ZADANIA SYSTEMOWE PROMOCJI ZDROWIA:

1/ budowanie prozdrowotnej polityki państwa

2/ tworzenie środowisk sprzyjających zdrowiu

3/ rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowiu

4/wzmacnianie działań społeczeństwa na rzecz zdrowia

5/ reorientacja służby zdrowia.

POMOC PSYCHOLOGICZNA W ZAPOBIEGANIU ZABURZENIOM

prewencja: zaliczana do promocji zdrowia. jest to zespół działań, w których wykorzystuje się metody i środki psychologiczne w celu obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia zjawisk niekorzystnych w funkcjonowaniu somatycznym, psychicznym i społecznym. cel ten osiąga się poprzez przeciwdziałanie czynnikom ryzyka i wzmacnianiem zasobów.

3 rodzaje prewencji według Caplana:

1/ prewencja pierwotna: zwana często właściwą, ma miejsce wtedy, gdy nie ma jeszcze sygnałów zaburzeń

2/ prewencja wtórna: stosuje się ją wtedy, gdy wykryto wczesne przejawy zaburzeń i dąży się do powstrzymania rozwoju patologii, mówi się też wtedy o wczesnej interwencji.

3/ prewencja trzeciego stopnia: ma na celu zapobieganie skutkom przebytej choroby i hospitalizacji oraz przeciwdziałanie nawrotom patologii. ten rodzaj prewencji zaliczany jest tez do rehabilitacji i opieki środowiskowej.

DIAGNIZA POZIOMU RYZYKA

w diagnozowaniu poziomu ryzyka uwzględnia się różne czynniki:

1. sytuacyjne czynniki ryzyka: sytuacje zagrożenia, krytyczne wydarzenia

2. środowiskowe czynniki ryzyka: rodzaj czynników, który w odróżnieniu od ryzyka sytuacyjnego działa długotrwale i i często pozostaje poza kontrolą człowieka, stąd wynika trudność przeciwdziałania/ np. ubóstwo, toksyczność, konfliktowość, stresowość/. te czynniki dotyczą środowiska naturalnego, materialnego, społecznego i informatycznego.

3. behawioralne czynniki ryzyka: zachowania, których związek z powstawaniem zaburzeń został jednoznacznie udokumentowany w badaniach epidemiologicznych, są to najczęściej zachowania antyzdrowotne, jak na przykład palenie tytoniu, eksperymentowanie ze środkami psychoaktywnymi, szkodliwa dieta itp.

4. grupy ryzyka: to takie, których sposoby życia i zachowania oraz akceptowane normy szkodzą innym ludziom i im samym, jak na przykład sekty, gangi narkotykowe, młodzieżowe grupy alternatywne

5. podmiotowe czynniki ryzyka: zróżnicowany zespół właściwości, w którego skład wchodzą genetyczne czynniki ryzyka chorób i zaburzeń rozwoju, czynniki biologiczne, temperamantalne i osobowościowe, związane z procesami socjalizacji, edukacji i rozwoju.

w działaniach prewencyjnych wyodrębniono:

1. strategie pozytywne: ukierunkowane na rozwój i aktualizacje zasobów jednostki, grupy, środowiska

2. strategie negatywne: ukierunkowane na usuwanie lub zmniejszanie intensywności, a niekiedy przekształcanie czynników ryzyka.

Czynniki warunkujące skuteczność programów profilaktycznych:

1. adekwatne do celu naukowo uzasadnione podstawy do diagnozowania warunków realizowania programu

2. sprawdzone strategie redukowania czynników ryzyka i wzmacniania zasobów

3. współpraca ze środowiskiem, w tym sieci wsparcia dla programu :administracja, sponsorzy

4. stosowanie interaktywnych technik zdobywania doświadczeń i uczenia się

5. pełne rozpoznanie zróżnicowania poziomu zdrowia w grupie, systemie i różnego poziomu zagrożenia

6. staranne przygotowanie programu i zespołu realizującego, środowiska i metod monitorowania oraz ewaluacji.

POMOC W KRYZYSIE: INTERWENCJA KRYZYSOWA

interwencja kryzysowa jest to wyspecjalizowana, krótkoterminowa forma pomocy psychologicznej, skoncentrowana na zjawiskach nagłych, trudnych do przewidzenia. Jest działaniem zmierzającym do odzyskania przez osoby, grupy i społeczności dotknięte kryzysem zdolności do samodzielnego rozwiązania i przywrócenia równowagi psychicznej.

kryzys jest stanem cechującym sie bardzo dużym napięciem emocjonalnym, uczuciem przerażenia, bezradnością. Osoba ma uczucie wyczerpania własnych zasobów umożliwiających rozwiązanie doświadczanych problemów, dlatego też potrzebuje pomocy z zewnątrz celem odzyskania równowagi i kontroli nad własnym życiem.

Podstawą interwencji kryzysowej jest szybka diagnoza sytuacji kryzysowej, w której ocenia sie poziom zagrożenia zycia i zdrowia. Ocenia sie też czy konieczne jest jej oddzielenie od źródła zagrożenia. Diagnoza w sytuacji kryzysu powinna przebiegać równolegle z interwencją, polegająca na przykład na podtrzymaniu emocjonalnym, dostarczaniu informacji obniżających lęk.

Interwencja kryzysowa często wymaga szybkich decyzji, aktywnego działania i uwzględniania kontekstu społecznego.

W diagnozie należy określić czy reakcją kryzysowa jest spowodowana ostrym i nagłym stresem u osoby bez zaburzeń psychicznych czy jest też formą dezorganizacji w sytuacji doświadczania przewlekłego stresu.

Ważne jest określenie możliwości samodzielnego radzenia sobie z kryzysem, stwierdzenie czy może ona liczyć na wsparcie najbliższych.

Pomoc w kryzysie ma też często cechy działania prewencyjnego: łatwo dostępna i szybka pomoc często zapobiega negatywnym konsekwencjom kryzysu, przekształceniu się kryzysu ostrego w stan chroniczny i może uczyć rozwiązywania problemów w przyszłości.

psychoterapia: polega na świadomym, celowym i programowym oddziaływaniu psychologicznym w celu usunięcia lub zmniejszenia zaburzeń w funkcjonowaniu psychicznym, somatycznym i społecznym oraz usunięcie ich psychospołecznych przyczyn.

WYKORZYSTANIE GRUPY W PROCESIE TERAPII

1/ grupa tworzy poczucie przynależności

2/ grupa może być dla swoich członków źródłem wsparcia i zapobiega poczuciu osamotnienia, rozwija altruizm

3/ grupa daje poszerzone możliwości uczenia się i zbierania doświadczeń

4/ w grupie informacje zwrotne mogą być źródłem korektywnych emocjonalnych doświadczeń

5/ w grupie zachodzi modelowanie i uczenie się kompetencji / tzw. uczenie interpersonalne/

zasada zgodności paradygmatycznej: praktyka psychoterapeutyczna powinna kierować się założeniami wyznaczonymi przez system terapeutyczny

perspektywa:

1/ zewnętrzna czyli skupiona na jakości środowiska fizycznego i społecznego, w jakim żyje i działa jednostka. Oznacza to przede wszystkim analizę zasobów środowiska, oparte na pytaniu o to, jakie działania są możliwe, jakie ograniczone, a jakie niemożliwe oraz pomoc ukierunkowana głównie na otoczenie zewnętrzne względem podmiotu.

2. wewnętrzna: skupiona na rodzaju i jakości zasobów jednostki. Skupia się na kompetencjach jednostki z jednej strony a na jej samopoczuciu z drugiej strony.

3/ interakcyjna: skupiona na jakości dopasowania miedzy zasobami podmiotu a warunkami jego funkcjonowania. Pozwala na zadawanie dużej ilości pytań ułatwiających postawienie trafnej diagnozy ale także wymaga stosowania wielu różnych form pomocy.

strategie:

1/ od problemu do ludzi: charakterystyczna dla perspektywy zewnętrznej i wewnętrznej, czyli udzielenia pomocy z punktu widzenia możliwości i właściwości otoczenia albo możliwości jednostki. Jest to sytuacja w której beneficjent pomocy jest zdefiniowany jako bierny odbiorca u wykonawca zaplanowanych działań.

2/od ludzi do problemu: charakterystyczna dla perspektywy interakcyjnej, zakłada współpracę wszystkich stron w całym czasie trwania procesu pomagania

WSPOMAGANIE ROZOWJU

1. ideologia transmisji wiedzy z umysłu wiedzącego więcej do umysłu wiedzącego mniej

2.ideologia romantycznego idealizmu: głosząca moc samorealizacji i naturalną ciekawość oraz pęd do wiedzy i osiągania poczucia kompetencji w coraz to nowych obszarach

3. ideologia progresywizmu rozwojowego: nakazuje uwzględniać rytm oddziaływań pomocnych z rytmem rozwijającej się jednostki.

Margaret Mead: 3 typy kultur

1.kultura postfiguratywna: gdzie starsze pokolenia socjalizują młodsze

2. kultura konfiguratywna: gdzie socjalizacja jest wzajemna

3. kultura prefiguratywna: gdy pokolenie młodsze zaczyna odgrywać rolę dominującą i dokonuje socjalizacji pokoleń starszych.

model wzajemności: przyjęcie założenia, że rozwój osoby to wspólne przedsięwzięcie jej i innych ludzi. Kontakt obu stron to współpraca i dialog, wymiana wiedzy i doświadczenia.

---