B. Dyduch,M. Jędrychowska, Z. Kłakówna
„Jak uczyć odbioru tekstów literackich”?
Literatura jest rodzajem komunikacji międzyludzkiej.
JAK ROZMAWIAĆ O NIEJ Z DZIECKIEM?
Autorki zauważają, że na przykład to, w jaki sposób dobrane są w podręcznikach teksty literackie zależy od celów, jakie chcą osiągnąć autorzy podręcznika. Na etapie edukacji, o jakiej mowa w rozdziale (10lat), hierarchia celów przedstawia się następująco:
*istnieć w kulturze
*istnieć przez umiejętność reagowania na poznawanie.
Autorki twierdz ą, że nauczanie języka polskiego nie ma za zadanie przygotować uczniów do istnienia w kulturze, jak twierdzi się w Podstawie programowej w zakresie języka polskiego. Projekt z 20 XI 1992, lecz język polski powinien być samym istnieniem w kulturze. Co to znaczy? Otóż praca z tekstami ucznia w tak wczesnym wieku ma już walor doświadczenia kulturowego. Polonista ma zaś zadbać o jakość lekcyjnego istnienia w kulturze, licząc się z tym , co możliwe, konieczne, pożyteczne.
MOŻLIWE
Najpierw trzeba sprawdzić jaki jest stan wyjściowy, czyli aktualna obecność dziecka w kulturze. Wyznacznikami są tu:
-stopień dojrzałości emocjonalnej dziecka (jak uczeń radzi sobie jako człowiek)
-wpływy środowiska rodzinnego, szkolnego (jak radzi sobie jako uczestnik społeczeństwa)
-jakość tekstów kultury, z którymi dziecko styka się świadomie i nieświadomie na codzień.
-jakość działań nauczyciela ( zwraca się tu uwagę, że czym innym jest wiedza, erudycja nauczyciela, a czym innym umiejętność dobrania przez niego odpowiednich treści, w zależności od potrzeb ucznia)
KONIECZNE
Należy zastanowić się czym ma być dla ucznia taki twór jak dzieło? Źródłem informacji? Narzędziem kształtowania postaw? Autorki poruszają problem wartościowania dzieł w literaturze, stwierdzają, że w procesie dydaktycznym jest ono nieuniknione, a nawet konieczne. Uczeni unikają tej problematyki, nauczyciele muszą sobie z tym radzić. Decyzje wartościujące wpłynęły np. na dobór treści w podręczniku „To Lubię”, który nastawiony jest głównie na wyzwalanie uczniowskich sądów. Praca z tekstem pozwala uczniowi w rozwoju intelektualnym. Nauczyciel musi jednak już na początku zapoznać dziecko ze statusem bytowym dzieła, uświadomić mu jego literackość. W świadomości ucznia dzieło literackie ma bowiem istnieć jako twór artystyczny. Opozycja - prawda- fikcja literacka musi być dziecku znana. Dzieło literackie ma zaspokajać w dziecku ciekawość, ma ono zatem wartości poznawcze, obrazowe. Nauczyciel musi uważać, by nie wprowadzić zbyt dużej ilości terminów literaturoznawczych, by nie doszło do zamętu intelektualnego, który może powstać na skutek nieprzystawalności języka teorii do możliwości jego zrozumienia przez dziecko.
POŻYTECZNE
Pokazuje się tu w jaki sposób przekłada się język pojęć na język uczniowski ( na przykładzie Siatki pojęć: przestrzenie analizy literackiej ( Bożeny Chrząstowskiej). Na przykład termin: fikcja literacka, w klasach od IV do VI powinna być omówiona jako zmyślenie literackie a kłamstwo, prawda o życiu a prawda sztuki. Siatka pojęć wyraźnie rozgranicza język nauczyciela od języka dziecka.
„Istnieć przez umiejętność reagowania na poznawane” to cel szczegółowy kształcenia literackiego. Co oznacza? Dotyczy głównie „sztuki odbioru” dzieł literackich. Główne czynności odbiorcze to: przeczytać, przeżyć, zrozumieć, skomentować. W odbiorze tekstów literackich może pomóc dziecku głośne jego czytanie. Dlatego polonista powinien, w miarę możliwości, czytać uczniom fragmenty tekstów, szczególnie zaś poezję. Ważne by polonista umożliwił uczniom przeżycie dzieła i jego zrozumienie.