I. Praca socjalna w kontekście międzynarodowym- praca socjalna jest na świecie bardzo różnie rozumiana, definiowana. Również jeżeli chodzi o praktykę jest różnie realizowana. Przyczyną zróżnicowania tego jest:
-Zróżnicowanie problemów społecznych. (bogatego łatwo rozpoznamy, bogaci odznaczają się podobnymi cechami, natomiast problemy społeczne, ubóstwo są zupełnie różne, np. w Szwajcarii trudno jest nam rozpoznac biedaka, natomiast w krajach 3 świata trudno rozpoznac kto żyje na średnim poziomie a kto na najniższym). Bieda, ubóstwo inaczej wygląda w każdym kraju, różne są przyczyny, sposoby rozwiązywania tak więc i praca socjalna jest inaczej rozumiana. Dlatego też wypracowano jej różne systemy.
-Kolejnym powodem zróżnicowania są rożne rodowody, historie pracy socjalnej, różny jest też status pracownika socjalnego. Im ma wyższy status tym więcej może zrobić.
Niemcy
Niemiecka praca socjalna - ma podwójny rodowód. Oddzielnie kształtowała się pedagogika społeczna i praca socjalna(początek XX w). Zintegrowanie nastąpiło całkiem niedawno. Paris Salomon stworzyła system, model kształcenia do pracy socjalnej. Zaczęło się od edukacji w Niemczech, widziała, że klasyczny model charytatywności się nie sprawdza.(oparty na tym, że dobrzy luzie pomagają tym, który, się w życiu nie powidło) Utworzyła szkołę, w której wykształciły się 2 typy pracowników „socjalnych” (pracownik socjalny, pedagog społeczny). Pracownik socjalny (szkoła Salomon) charakteryzował się interdyscyplinarnym doświadczeniem, był nastawiony na praktykę,
natomiast uniwersytet był zdyscyplinaryzowany, monodyscyplinarny, kładł nacisk na teorię.. Dzisiaj nie ma już podziału na pracę socjalną i pedagogikę społeczną.
USA
Stany Zjednoczone - Marry Richmond - zaczęła od tego jak pracowac -wymyśliła pracę z indywidualnym przypadkiem. Kształcenie było na drugim etapie, na pierwszym była metodyka. ścieżka konserwatywnych zabezpieczeń społecznych. (przekonała samych zamożnych ludzi, że warto inwestowac w pracę socjalną (konserwatyzm i metodyka)
Indie
W Indiach nie było pracowników socjalnych. Hinduski model pracy socjalnej jest modelem amerykańskim, który został przeniesiony, przeszczepiony do zupełnie innej kultury. Pracownik socjalny w Indiach ma wysoką pozycję społeczną, pochodzi z zamożnej rodziny, którą było stać na sfinansowanie podróży do Ameryki. Praca socjalna w Indiach zupełnie się nie sprawdzała ze względu na niedostosowanie społeczne. Amerykańskie procedury powodowały nonsensowne działania. Bogaci nie rozumieją biednych, nie chcą nawet rozumieć, więc dlatego właśnie ta praca socjalna tam nie pasuje
Europa
W Europie jednak te modele są do siebie bardzo podobne ze względu na współpracę międzynarodowego stowarzyszenia szkół socjalnych. Jednak praca ta jest dosyc zróżnicowana. Polska - praca socjalna związana jest z pomocą społeczną, z organizacjami rządowymi (MOPS, GOPS itp.) Niemcy - praca socjalna organizowana jest przez różne organizacje pozarządowe można by powiedziec, że kościelnymi. (CARITAS).
- orientacje pracy socjalnej - zupełnie inne zorientowanie pracy socjalnej w krajach sąsiadujących. Francja jest zorientowana na interwencję. Praca socjalna jest orientowana przez pracowników socjalnych. W Niemczech praca socjalna jest orientowana przez klienta.
2. Praca interkulturowa - praca w środowisku, społeczności kulturowo niejednorodnej. Międzynarodowośc jest traktowana bardzo szeroko. Ten typ pracy socjalnej widocznych jest tam gdzie występują mniejszości narodowe, kulturowe. Międzynarodowa praca socjalna = praca interkulturowa i jest to zestaw technik, metod, które pracownik socjalny powinien stosowac w niejednorodnym środowisku społecznym. Ze względu na różne założenia można konstruowac różne modele pracy socjalnej. Fundamentalne zróżnicowanie zależy od tego jak patrzy się na społeczeństwo, jak patrzy się na relacje większości i mniejszości. Rozciąga się to od przekonania, że społeczeństwa składają się z pewnych większości, które mają większy wpływ na społeczeństwo a mniejszośc powinna się do tego dostosować, wszystkie kultury, systemy wartości są równoważne. Ilościowe mniejszości; kultury, narody, które są mniejszości nie powinny mieć mniejszego głosu. Powinny mieć równy głos. Celem pracy socjalnej nie będzie kontrola zachowań, działań mniejszościowych i pilnowanie żeby były odpowiednio ukryte ale doprowadzanie do społecznego dialogu pomiędzy różnymi systemami wartości.
Modele międzynarodowej pracy socjalnej:
1. Model, w którym społeczeństwo składa się z większości ludzi, którzy maja wpływ na tworzenie ładu społecznego, oraz tej mniejszości, która musi się do tego dostosować. Są tu różne systemy kulturowe, ale głos ma większość. Jeśli mniejszość nie chce się dostosować to trzeba ukrywać jej działania (celem jest wtedy kontrola mniejszości). W tym modelu łatwo jest konstruować działania i cele, bo są one wyznaczane przez większość.
2. Model, (podejście mediacyjne) praca socjalna jest nieprzewidywalna ponieważ oparta jest nie na wdrażaniu rozwiązań a pewnych warunków, które umożliwią rozwiązanie, wypracowanie rozwiązania. Samo rozwiązanie jest poza pracą społeczną. Pracownik społeczny ma doprowadzic do dyskusji publicznej, do dialogu społecznego w różnych wymiarach życia. Celem pracy socjalnej jest doprowadzenie do dialogu a nie do kierowania tym dialogiem żeby on doprowadził do z góry przewidzianego rozwiązania.
Praca interkulturowa musi mierzyc się też z innymi trudnościami: np. dobór odpowiedniej kadry. Najlepszym międzynarodowym pracownikiem socjalnym jest osoba o międzynarodowych korzeniach (tj. podwójne pochodzenie). Ułatwia to rozumienie innych kultur skoro sam wzrastał w dwóch kulturach. Kosmopolita jest to człowiek który nie czuje potrzeby ani nie jest związany z żadną konkretną kulturą. Dobrze się czuje wszędzie na świecie, jest mu wszystko jedno w jakim kraju się znajduje. Nie umie patrzec z żadnej perspektywy kulturowej, umie patrzec z perspektywy zewnętrznej. Człowiek z pogranicza kultu nadaje się na mediatora ponieważ potrafi wysłuchac jednej i drugiej strony. Społecznośc też bardziej mu ufa niż innemu człowiekowi międzynarodowemu. Jest w stanie racjonalnie ocenic działania jednej i drugiej strony i racjonalnie opracowac plan rozwiązania problemu. Kosmopolita nadaje się na mediatora. Natomiast człowiek narodowy nie nadaje się do niczego. Międzynarodowa praca socjalna uprawiana jest w tym wariancie większościowym nie tylko ze względu na typ systemu pomocy społecznej ale i ze względu na osobowe cechy pracownika socjalnego.
Interkulturowa praca socjalna jest prawie zawsze powiązana z systemami ideologicznymi.
Nowe zjawiska towarzyszące pracy socjalnej (globalizacja)
Globalizacja - jest procesem towarzyszącym kulturom intensywnie rozwijającym się od dawna. Lecz dawnej przybierała jedynie charakter terytorialny. Globalizowała Europę poprzez podbijanie innych kontynentów, tworzenie nowych kolonii, wykorzystywanie zasobów. Obecnie Globalizacja przybiera charakter ekonomiczny, oznacza to że już nie podbija innych narodów lecz „podbija podatników” wyciągając od nich pieniądze, w ten sposób się bogacąc. Aby wyciągnąć od kogoś pieniądze trzeba najpierw przekonać innych że potrzebują tego co my mamy. Sprawia to że producenci mają więcej pracy, lecz efektem negatywnym jest to że każdy ma to samo. Globalizacja wiąże się z unifikacją, sprawia to że zanikają różnice kulturowe, regionalne, przenikanie się kultur. Powoduje ujednolicenie stylów życia, ludzie zaczynają posiadać podobne aspiracje za równo konsumpcyjne jak i zawodowe, podobnie się odżywiają, ubierają, posiadają podobne produkty. Cała kultura, która wytworzyła dany produkt oderwała się od niego. Części jednej rzeczy pochodzą nawet z kilku kontynentów.
Praca socjalna też się zaczęła globalizować- skoro ludzie zaczynają mieć coraz bardziej podobne potrzeby to tworzone są nowe sposoby zaspokajania tych potrzeb, dlatego też praca socjalna jest w tym procesie tak jakby eksportowana jest niczym dany produkt. Najpierw wytwarza się zapotrzebowanie na pracę socjalną a następnie się ją w dane miejsce dostarcza pracownik socjalnych. Globalizacja sprawia że rośnie zapotrzebowanie na pracowników socjalnych. Ilość pracowników socjalnych wzrosła, lecz ilość problemów nie. Efektem tego staje się reklama społeczna oraz samodzielna działalność (jeden pracownik socjalny stwarza miejsce pracy dla innych). Pracownik socjalny sam nie jest w stanie poradzić sobie z problem, dlatego potrzebuje pomocy innych. (doradca zawodowy, psycholog itd). Reklama społeczna jako nowe zjawisko, wypromuje nowy problem społeczny. Dzięki niej z małego problemu możemy zrobić międzynarodowy problem do rozwiązania. A praca socjalna rozrasta się przez to w sposób radykalny.
Nowe tendencje - manageryzm, ideologie, profesjonalizm
Manageryzm - jest to model bardziej zarządzający niż opiekujący się człowiekiem. Model ten powstał po uświadomieniu sobie, że wiele osób żyć bez pomocy społecznej nie potrafi. Skoro można zarządzać przedsiębiorstwami to placówką społeczną również. Zaczęto z koncepcji zarządzania wyciągać różne podejścia, strategie zarządzania zasobami ludzkimi, które dały by się stosować później w pracy socjalnej. Dzięki czemu pracownik socjalny stał się managerem zarządzającym danym terenem. Jedynym problemem tego modelu jest fakt że przedsiębiorstwo działa w odwrotnym kierunku niż placówka socjalna. Przyciąga klientów i trzyma ich przy sobie jak najdłużej, zamiast sprawiać aby jak najmniej klientów korzystało z pomocy społecznej. Model ten wniósł rachunkowość czyli kalkulowanie kosztów działania pomocy społecznej. Zaczęto przeliczać pracę socjalną (ile kosztuje poniesienie danych działań, ile będą kosztować skutki podjęcia danych działań, ile można zarobić itp.) Pracownik socjalny stał się finansistą. Lecz problemem stało się wycenienie wartości klienta na rynku pracy socjalnej. Stąd też powstały wskaźniki do których zarządzający pracownik socjalny musiał się dostosować. Manageryzm również zarządzał ludźmi w kategoriach psychologicznych, socjologicznych, socjotechnicznych. Manageryzm wprowadził dla pracowników statystyki wydajności, czasochłonności, efektywności, które sprawiły że pracownik socjalny zaczął analizować, którym osobom\ przypadkom da się pomóc szybciej, łatwiej aby już ta osoba nie musiała korzystać z pomocy społecznej. Unikając tym samym przypadków które są dla nas mało efektywne w statystykach. Manageryzm jest związany również z karierą wśród pracowników socjalnych. Zaczęto konstruować ścieżki awansu dla pracowników socjalnych (motywowanie poprzez awans). Efektem ubocznym było zatracenie tych idei pracy profesjonalnej a pracowano tylko i wyłącznie dla efektywności ekonomicznej, czyli pracowano nie aby pomóc innym a dla samego awansu
Ideologie towarzyszą pracy socjalnej od bardzo dawna, na bazie których powstała praca społeczna. Fundamentalną ideologią jest tzw „ideologia dobrego uczynku” pomoc potrzebującemu (dać chociaż grosza) aby spełnić dobry uczynek, co miało podłoże religijne. Współczesna praca socjalna opiera się przeważnie na ideologiach lewicowych. Jednak z czasem praca socjalna wytworzyła tzw. specyficzne ideologie profesjonalne, która składają się z pewnych ideologicznych elementów, które pracownicy socjalni jako stowarzyszenie- wspólnota wybrali sobie jako wskaźniki ideologii, przekonań. Opierała się ona na odejściu od opieki w stronę pomocy, mobilizowania, indywidualizowania każdego przypadku(działanie dopasowane do danego przypadku). Różne ideologie mają wpływ na różne sposoby działania pracownika socjalnego.(jakie działania podejmuje, jakie działania zaniecha)
Profesjonalizm -. Obecnie w Europie nie ma konkretnych wniosków dotyczących profesjonalizacji pracy socjalnej. Wyróżnić można natomiast 3 koncepcje:
- praca socjalna jest profesją (koncepcja ta obowiązuje np. w USA)
- praca socjalna nie jest profesją
- praca socjalna jest po części profesją
Sama profesja opierała się na kryteriach takich jak wiedza, doświadczenie, status społeczny, mandat, licencja, stowarzyszenie profesjonalne, autonomia, motyw służebności Lecz nie wszystko co się robi musi być profesjonalne. Porównano konkretne zawody z tymi kryteriami i okazało się, że to co było uznane za profesję nie jest z nią wcale związane, bo nie spełnia tych kryteriów. Część badaczy obaliła w związku z tym wszystkie poprzednie kryteria i zaczęła mówić już nie o profesji a o działaniu profesjonalnym. Działania profesjonalne wiążą się z koniecznością dokonywania wyboru, które nie są ostateczne oraz praca socjalna możliwa jest tylko gdy mamy do czynienia z poważnymi problemami. Praca społeczna spełnia te kryteria.
Stowarzyszenia profesjonalne:
Nie można zbudować profesji ani działania profesjonalnego bez stworzenia stowarzyszenia profesjonalnego np. stowarzyszenie prawników, które daje licencje do wykonywania tego zawodu. To stowarzyszenie określa warunki jak działanie profesjonalne ma być konstruowane (i od tego zależy właśnie posiadanie licencji) np. gdy pracownik socjalny biurokratyzuje działania socjalne lub zanikają u niego wątpliwości co i jak robić, to wtedy traci on licencje do wykonywania zawodu.
1