23. Panna
Znak Panny ma planetarny charakter merkurowo-saturnowy; w tradycyjnej terminologii nazywa się to, że władcami tego znaku są pospołu Merkury i Saturn. Z Merkurego Panna ma intelektualizm, rozumowy stosunek do świata, branie wszystkiego na rozum - czyli racjonalizm. Z Saturna ma zamiłowanie do ograniczeń, które przybierają u niej postać dyscypliny, narzucanych sobie rygorów, perfekcjonizmu, trzymania się zasad, minimalizmu itd.
Cechy znaku Panny najsilniej się ujawniają, kiedy w znaku Panny znajdują się: Słońce, Księżyc, ascendent, Merkury, Mars lub Wenus; w mniejszym stopniu cechy Panny wywoływane są też przez inne ciała niebieskie w Pannie.
Inaczej niż to było w przypadku Lwa, nie ma większego sensu podkreślać różnice między Panną słoneczną, księżycową itd, ponieważ typ Panny jest dość jednolity niezależnie od tego, która planeta lub ogólniej wskaźnik znajduje się w tym znaku. Można to skwitować powiedzeniem, że Panna jest jedna - bez odmian. Za to punkty 5-krotne i 7-krotne w Pannie są wyraźnie charakterystyczne; dojdziemy do nich.
Osobliwości typu Panny
Mózgowcy. Panny są mózgowcami. Kryteria racjonalne i intelektualne są dla nich najważniejsze. Od dziecka lgną do sytuacji, kiedy rozumowe wyjaśnienie pewnej sprawy jest decydujące. Z tym łączy się ich intelektualna jednostronność: nie doceniają racji innych niż rozumowe, racjonalne; często na inne racje są głuche i przez to nie doceniają piękna, emocji, tradycji, dobrego obyczaju ani głosu intuicji lub wiary. Łatwo popadają w intelektualną przesadę: taką, którą potępiał Mickiewicz w wierszu Romantyczność w osobie "mędrca" dla którego ważne jest tylko "szkiełko i oko".
Łatwość uczenia się. Z Merkurego Panny mają łatwość uczenia się, chłonność umysłu, która występuje jednak wtedy, kiedy są jasne kryteria i kiedy tej wiedzy, która jest do opanowania, nie trzeba się domyślać ani jakoś odczytywać jej między wierszami. (Co potrafią Wodniki, Bliźnięta lub Skorpiony.) Dla Panien ideałem byłaby biblioteka, w której byłyby poukładane tematycznie książki na określone tematy, a w nich wszystko opisane w punktach, pojęcia zaś zdefiniowane. Bliskie sercu Panien są encyklopedie.
Schemat, schematyzm, lgnięcie do schematu. Panieńskim stylem pracy umysłowej jest schematyczność: trzymanie się powtarzalnych wzorów i symetrii. Z tego powodu lepiej sprawdzają się w przedmiotach ścisłych niż w humanistycznych, gdzie wiele pozostawia się dla gry wyobraźni i intuicji.
Albo-albo. Do umysłowego stylu Panien należy szufladkowanie, czyli przypisywanie znanych faktów i wygłaszanych sądów do sztywno oddzielonych szufladek, czyli rozumowanie w stylu albo-albo. Albo coś należy do kategorii A, albo do kategorii B. Panny nie lubią rzeczy nieokreślonych, płynnych, nieuchwytnych, ani nie daj Bóg niewyrażalnych. Świat Panien składa się z dziedzin i kategorii mających wyraźne granice, od-do, bez półcieni, ostro oddzielonych jedne od drugich.
Czystość. Znakowi Panny przypisuje się zamiłowanie do czystości. Tak jest faktycznie i wynika to z głębszej ich cechy, mianowicie z wrogości wobec rzeczy nieokreślonych i przejściowych. Brud jest czymś, co zaciera granice, nie pozwala jednoznacznie oddzielić jednej rzeczy od drugiej - i z tego powodu ideałem Panien są gładkie, lśniące powierzchnie i proste linie. Czystość np. ściany lub podłogi uwydatnia ich jednoznaczność jako powierzchni dzielących.
Jałowość, aseksualizm. Po łacinie i grecku znak (a wcześniej gwiazdozbiór) Panny nazywał się Virgo lub Parthenos, co znaczyło zarówno młodą kobietę jak i dziewicę w sensie bycia nie wprowadzoną w seks. Łączy się to z mitologicznym poglądem, że czystość jest bezpłodna i aseksualna. Słowa sterylny i jałowy oznaczają zarówno nieobecność zarazków chorób jak i bezpłodność. Wynika to z mitologicznego poglądu, że seks i płodność biorą się z jakichś niejasnych i nieokreślonych, a więc i nieczystych szczelin w obrazie rzeczywistości. Gdyby wszystko składało się z wyraźnie wyodrębnionych i ostro oddzielonych od siebie części, to nie pozostawiałyby one szczelin ani nieokreśloności, z których powstawać może nowe życie. Panny zodiakalne są tego szczególnie świadome i zdarza się, że coś z takiego myślenia rzutuje na ich życie.
Trzymanie się miary. Leszek Szuman napisał: "Panna stroni od wszystkiego co potężne, nieforemne, nieokreślone, niejasne, bezgraniczne, bez umiaru, chaotyczne, nieuchwytne, nieobliczalne, asymetryczne, nieprzewidziane, krańcowe, nieporządne, nieczyste, co nie ma podstaw, co zeszło na psy. Dalej: co opiera się na wyczuciu, na domysłach, co jest niepewne, wątpliwe. Nie lubi rozrzutności, lekkomyślności, życia nad stan."
Można to podsumować jednym hasłem, że Panna trzyma się miary. Ta miara może być różna i często istnieje tylko w wyobraźni danej Panny, natomiast umysł Panny żywo reaguje na przekroczenie tej miary. Tak się dzieje, kiedy coś jest za drogie, kiedy trzeba wydać zbyt wiele pieniędzy, kiedy ktoś robi coś, co nie jest przyjęte w jego środowisku - choćby nie było niczym złym. Kiedy na ścianach jest zbyt wiele ozdób, makijaż jest zbyt jaskrawy, włosy za długie itp itd. Ma się wrażenie, że Panny muszą nieustannie ustanawiać sobie takie granice, bo inaczej pogubiłyby się w świecie.
Powyższe trzymanie się miary może przejawiać się jako szlachetny umiar, skromność i oszczędność, ale chyba częściej przejawia się jako drażniąca innych ograniczoność, konserwatyzm, skąpstwo, drobiazgowość i minimalizm.
Cywilizacja naukowo-techniczna. Dla Panien nowoczesna naukowo-techniczna cywilizacja okazuje się znakomitym środowiskiem do życia! Jest to drugi z wysoce cywilizowanych znaków - pierwszym był Wodnik. (W przeciwieństwie do Ryb, a zwłaszcza Barana, które w cywilizacji marnieją, giną, pozostają permanentnie nieprzystosowane i nie mają szans wykazać się swoim potencjałem!) Podobno najwięcej nagród Nobla zdobyły właśnie Panny. Wynika to z ich ścisłych uzdolnień, z ich intelektualizmu, ale również z tego, że dobrze im odpowiada sztuczne środowisko, w którym poszczególne żywioły pozostają oddzielone, a przestrzeń podzielona jest geometrycznie.
Perfekcjonizm. Z tego, co powiedziane do tej pory wynika, że Panny są perfekcjonistami. Co bywa często dla nich powodem do zmartwień, gdyż same sobie wciąż zawyżają kryteria, stawiają sobie coraz wyższe poprzeczki i trapią się, że się nie wyrabiają. Dążenie do doskonałości i ideału sprawia też, że Panny często nie umieją cieszyć się tym, co mają, jako że to, co realnie jest, jawi im się jako wadliwe. (Z pozostałych znaków taki perfekcjonizm dotyka w podobnym stopniu chyba tylko Koziorożca.)
Negatywny stosunek do rzeczywistości, krytyka. Inaczej niż to było np. u Lwa, u którego przeważała afirmacja rzeczywistości, u Panien przeważa postawa negatywna. Panny w pierwszym odruchu dostrzegają to, co w jakichś sposób jest nie tak, co odstaje od normy, co nie spełnia kryteriów. Zanim dostrzegą coś pozytywnego, wcześniej zobaczą wszelkie błędy, niedoróbki, wady, niedoskonałości, a zanim kimś lub czymś zdążą się zachwycić, to już to coś lub ten ktoś przestały im się podobać, bo zobaczyły wszystkie jego wady. To jest kompleks Kaja - od imienia chłopca z baśni Królowa Śniegu Andersena, któremu do oka i serca wpadły ułamki diabelskiego zwierciadła i który widział wszędzie zło i brzydotę, zachwycał się zaś kryształami lodu pod szkłem powiększającym - zupełnie jak to czyni typowa Panna! Panny wyżywają się więc w krytykowaniu i podważaniu, nie zaś w afirmowaniu.
Drobiazgowość i analiza. Specjalizacja. Styl poznawczy Panien polega też na rozkładaniu obrazu świata na elementy, a więc na analizie, czemu nie towarzyszy równie znaczny zmysł do syntezy. Panny "widzą drzewa, ale nie widzą lasu". Charakterystyczna dla Panien jest drobiazgowość, szczegółowość, a także ich szczególna pracowitość polegająca na babraniu się w szczegółach. Z drugiej strony należy cenić Panny za precyzję. Panieńską specjalnością jest zajmowanie się tym, co małe, drobne i szczegółowe i przy czym nie wolno się mylić. Wszystko to sprawdza się w aptekach, w farmacji, chemii, w hafcie, robieniu na drutach i w matematyce, także w zawodzie zegarmistrza, w mechanice precyzyjnej, w informatyce. Pod tym względem cywilizacja dostarcza Pannom coraz więcej pól do popisu.
Z tak naszkicowanymi właściwościami umysłu i charakteru Pannie łatwiej jest zostać specjalistą, a zwłaszcza wąskim specjalistą, niż syntetycznie znać się na wszystkim.
Achillesowe pięty Panny. Jak już powiedziałem, słabymi stronami natury Panny, czyli zdolnościami, które pozostają u nich niedość rozwinięte, są: intuicja, poczucie piękna (czyli zmysł estetyczny), zdolność syntezy, a także: wiara w siebie, rozmach, życiowa siła, witalność; oraz cechy społeczne takie jak: siła przebicia, ekspansywność, rozmach w działaniu, autoafirmacja i stawanie na czele. Nie jest też mocną stroną Panny łatwość nawiązywania kontaktów międzyludzkich ani towarzyskość.
Znak Panny a planety
W terminach astrologicznych widać, że u Panny silnie są wyrażone cechy, które wiążą się z Merkurym i Saturnem...
...ale to koniec pozytywnej wyliczanki, ponieważ niedorozwinięte pozostają cechy: Jowisza, Wenus, Księżyca, Słońca, Marsa i Neptuna. Co do Jowisza, to Panna jest stanowczo najmniej jowiszowym znakiem z dwunastu.
Ekwiwalenty, zamienniki Panny. Cechy Panny występują także, kiedy w horoskopie silne są na raz Saturn i Merkury.
Ponieważ, jak powiedziałem, znak Panny nie ma wyraźnych podtypów planetarnych, czyli wyraża się dość podobnie niezależnie która planeta faktycznie leży w tym znaku, poniższe punkty odnoszą się do ogólnego współdziałania planet z tym znakiem.
Słońce. Silne Słońce przy dominującym znaku Panny wyraża się jako przekonanie do swoich racji, wiara we własną słuszność, konsekwencja w realizacji swoich życiowych planów, często drobiazgowo określonych. Panny z silnym Słońcem mają wszelkie dane po temu, żeby robić karierę w urzędach, firmach, na uczelniach i innych instytucjach społecznych. Czują formalizmy i hierarchię, a to w tym rodzaju kariery jest atutem.
Księżyc. Księżycowa strona znaku Panny wyraża się jako opiekuńczość, troska, dbanie o swoich bliskich lub inne osoby powierzone opiece. Księżycowe Panny bywają dobrymi pedagogami, nauczycielami itp., tym bardziej, że ze swoimi podopiecznymi wolą się spotykać w sposób zorganizowany. Troska ta może przejawiać się niekoniecznie jako stosunek do ludzi, równie dobrze do zwierząt, ogrodów, przenosić się na ochronę przyrody, zabytków, staroci itp. - to są właśnie typowe przejawy silnego Księżyca plus silnej Panny. (Może to być po prostu Księżyc w Pannie.)
Merkury. Merkury w Pannie (lub: współdziałający z Panną) wyraża ogólne intelektualne zdolności tego znaku, o których wystarczająco powiedziano powyżej.
Wenus. Wenus jest stanowczo nie-panieńską planetą, a Panna jest nie-wenusowym znakiem. Nie widzę tu jakiejś ogólniejszej formuły, ale często przejawia się to tak, że ludzie z dominującą Panną mają słabo zintegrowane sprawy Wenus: np. miłość ich zaskakuje, albo oddzielają sprawy seksu od reszty życia.
(Dobrym przykładem Georg Hegel, niemiecki filozof mający w Pannie Słońce w koniunkcji z Neptunem - dlatego pisał tak przysłowiowo mętnie! - i z Merkurym, który pozostając formalnie kawalerem, żył seksualnie ze swoją służącą, a dziecka z tego związku nie usynowił.)
...Albo kontakt ze sztuką sprowadzają do intelektualnych analiz. Albo ubierają się tak, jakby nosiły wciąż ten sam szary mundur. Itd, itp.
Mars. Mars dość dobrze wyraża się w znaku Panny - obstawia techniczną sprawność. Są to zarówno biegli mechanicy, jak i technicy w sporcie: specjaliści od trenowania się według precyzyjnie i naukowo ustawionego reżymu, fachowcy od sprzętu, od klamerek, przegubów, smarowania itd. - i w tym się wyżywają.
Marsowe Panny są też szczególnie, nawet jak na Panny, skłonne do krytykowania, mają ostre języki, są bezkompromisowe, harde, najeżone, kolczaste i kanciaste. Bystrość umysłu przechodzi u nich w kąśliwość (czyli kostyczność) i skłonność do złośliwych żartów.
Jowisz. Jowisz i Panna to osobne królestwa. Oczywiście, silny Jowisz przy silnej Pannie pomaga w sukcesach, ale nie wyraża się w jakichś szczególny sposób. Jowiszowe Panny różnią się od zwykłych tym, że mają rozmach w swoich przedsięwzięciach i mają szczęście do ludzi i układów, tak że mimo swoich wad znajdują pole do popisu.
Saturn. Saturn u boku silnej Panny potężnieje, ale ponieważ cechy saturnowe są zawarte w samej Pannie, to wzmacnia Pannę, ale jej nie zmienia w saturnowym kierunku, ponieważ znak Panny i tak jest wystarczająco saturnowy.
Uran wzmaga w Pannach ich pęd do nowoczesności i sztuczności. Także do życia, przebywania i funkcjonowania w sztucznych środowiskach, jak laboratoria, miejsca pełne aparatury, fabryki i inne instalacje oraz zamknięte wnętrza oświetlone jarzeniówkami. Uran plus Panna dają postawę traktowania siebie, swojego umysłu a zwłaszcza ciała jako jeszcze jednego sprawnego instrumentu.
Neptun. Dla Panny Neptun jest to oddzielny żywioł; może przejawiać się jako fantastyczność u pisarzy, jako mętność i hermetyczność stylu i przekazu myśli, jako ogólna niezrozumiałość. Wydaje się, że połączone wpływy Neptuna i Panny przesuwają osobowość człowieka w kierunku autyzmu i zapadnięcia się we własnym zamkniętym świecie. Dotyczy to także tego, co się dzieje przy silnych związkach między Neptunem i Saturnem.
Pluton. Nie widać, żeby Panna i Pluton sobie przeszkadzały. Pluton przesuwa osobowość Panny w kierunku obsesji, przesadnej skrupulatności i wybujałego perfekcjonizmu, "malowania trawy na zielono" - do czego znak Panny ma skłonności i bez Plutona.
Pospolitość ascendentu w Pannie
Znak Panny (również znak Wagi) zajmuje tę część ekliptyki, która u nas, daleko na północy, najwolniej wschodzi. Czas wschodzenia Panny wynosi w Polsce około 2 i pół godziny, podczas gdy Barana lub Ryb tylko mniej niż godzinę. Dlatego ludzie z ascendentem w Pannie (i w Wadze) są szczególnie liczni. Wydaje się, że poza tym nic z tego nie wynika. Pospolity ascendent w Pannie pozostaje skutecznym wskazaniem na znak Panny.
Punkty pięcio- i siedmiokrotne w Pannie
4 2/7 = 4°17' Panny, punkt siedmiokrotny ognisty, tryseptyl (aspekt 3/7) do punktu kardynalnego 0° Barana. Punkt wybitnie marsowy! Jakby dodatkowy Mars w Pannie. Podobnie silnie naładowany marsowo jak 18° Koziorożca. Zarazem dopatrzyć się można w tym punkcie cech Urana i Plutona. Ludzie mający ważny wskaźnik horoskopowy w tym miejscu są po marsowemu zawzięci i rywalizujący, a przy tym wiecznie wściekli i nie mogący się wyluzować. Jeśli ktoś pamięta serial kreskowy o Muminkach wg Tove Jansson, to takim typem była tam Mała Mi. Dobrze rozumiał ten punkt Witkacy, który miał Słońce w punkcie opozycyjnym, i jednego ze swych bohaterów nazwał Maciej Wścieklica. Atmosfera jego dramatu Szewcy, gdzie wkurzeni szewcy z szewską pasją tłuką w buty i krytykują świat, ma właśnie coś z tego punktu. "Zły jak osa" - to też o tym punkcie; to jest wściekła Panna. W dniach, kiedy Księżyc mija ten punkt, typowo chodzimy rozdrażnieni i obtłukujemy sobie palce młotkiem.
12° Panny, punkt pięciokrotny wodny, kwintyl do 0° Raka. Punkt o charakterze księżycowym, wzmagający cechy opiekuńcze, troskliwość ale i praktyczną drobiazgowość. Właściwie identyczny z cechami Księżyca w Pannie - patrz wyżej.
17 1/7° = 17°09' Panny, punkt siedmiokrotny ziemny, biseptyl (2/7) do 0° Koziorożca. Na tle saturnowej przecież Panny punkt jeszcze bardziej saturnowy. Dodatkowy Saturn w Pannie! Ludzie mający tu coś ważnego są obsesyjnie pracowici, zabójczo drobiazgowi, uwielbiają dłubaninę, krzątaninę i bieganinę. Mają do siebie stosunek jak do szkapy, którą za chwilę zajeżdżą. Zarazem ze względu na żywioł ziemi punkt ten silnie kieruje uwagę ku temu, co stare i dawne i co jest wydobywane spod ziemi albo z jakichś kryjówek lub skrytek. (Psy jamniki mają ten punkt obsadzony genetycznie!) Ludzie mający tu coś ważnego zwykle zawodowo mają do czynienia z kurzem, rdzą, starzyzną, bywają np. konserwatorami zabytków albo archeologami. Punkt ten również kojarzy się ze sprzątaniem i porządkowaniem. Kiedy tędy przychodzi Księżyc, w takim dniu właśnie to jest naszą główną aktywnością.
Junktura czyli ostatnie 3 stopnie Panny
Panna na styku z Wagą nabiera cech wenusowych i upodabnia się do Byka. Można powiedzieć, że Panna z końca znaku łagodnieje, staje się skłonna do współpracy, zgodna i ugodowa. Spośród wszystkich znaków właśnie Panna i Waga najbardziej gładko przechodzą jeden znak w drugi.
Współdominanta Panny z innymi znakami
Połączenia Panny ze znakami od Koziorożca do Lwa omówiono w poprzednich rozdziałach.
Panna i Waga. Panno-Waga jest z natury kulturalna: jako dziecko grzeczna i dobrze ułożona; ma naturalne wyczucie, co wolno, co wypada i z kim co można, ma wyczucie stosunków międzyludzkich. Typ niewątpliwie przyszłościowy, dobrze poruszający się w wielkich instytucjach, nie przeszkadzający innym swoim indywidualizmem.
Panna i Skorpion. Rozsądek, głowa na karku, praktyczna inteligencja Panny połączona z wnikliwością i uporczywością Skorpiona; typ zwykle udany, ludzie którzy na przekór wszystkiemu dochodzą do swych celów.
Panna i Strzelec. Energiczni, zaradni i przedsiębiorczy, bardzo "ziemscy" w sensie nastawienia na sukces i radzenie sobie w życiu. Za to psychicznie prości, nieskomplikowani. Brakuje im subtelności, zrozumienia dla bardziej powikłanych dusz; anty-poeci, myślą młotkiem (słowa F. Nietzschego) - ale jest z tym im dobrze, zwykle szczerze przekonani o własnej słuszności. Remedium na to szukać w znakach wodnych.
Wojciech Jóźwiak
wykłady z lat 2004-2007, w Tarace od 21 maja 2010
2