Paul Ekman R 2. CO ODRÓŻNIA EMOCJE OD NASTROJU, TEMPERAMENTU I INNYCH POJĘĆ AFEKTYWNYCH?

• Richard Davidson: O emocji, nastroju i innych pojęciach afektywnych

• Emocje - krótkotrwałe, towarzyszy im specyficzny wyraz mimiczny, poprzedzona jest specyficznymi zdarzeniami je wywołującymi. Nie wszystkie charakteryzuje specyficzny wyraz twarzy co sprawia że obecność określonej mimiki trudno uznać z a czynniki odróżniający emocję od nastroju. Krótkie epizody emocjonalne można wywołać za pomocą metod omijających świadomość człowieka. Można je wywoływać pod nieobecność rozpoznawalnych zdarzeń poprzedzających.

• Funkcją jest modulacja i selekcja działań

• Wzbudzane są najczęściej w sytuacjach wymagających działań przystosowawczych, a ich wzbudzeniu towarzyszy zwykle aktywność AUN wspierająca działanie wywołane emocją.

• Są to chwilowe perturbacje pojawiające się na tle nastroju, mogą być obecne, lub nie.

• Wydają się konsekwencją zdarzeń spostrzeganych jako pojawiające się szybko i bez ostrzeżenia. Początkowa zmiana fizjologiczna w reakcji na adaptacyjne ważne i nagłe wydarzenia prawie zawsze ją wyzwala.

• Nastrój - długotrwały,

• Funkcją jest modulacja i selekcjonowanie czynności poznawczych.

• Działa jako podstawowy mechanizm zmiany przetwarzanych treści i sposobu ich przetwarzania.

• Nasila pamięciową dostępność pewnych treści i osłabia dostępność innych

• Może wpływać na sposób przetwarzania informacji. Pozytywność nastroju podwyższa plastyczność funkcjonowania poznawczego, prowadzi to do wzrostu twórczość, tworzenia bardziej odległych skojarzeń i postrzegania większej liczby związków pomiędzy różnymi informacjami.

• W jego wyniku nie można oczekiwać zmian autonomicznych towarzyszących zmianom stanu afektywnego.

• Nastrój jest zawsze obecny i nadaje afektywny koloryt wszystkiemu co robimy

• Jest konsekwencją zdarzeń rozgrywających się w wolniejszym tempie, zmienia się pod wpływem pogody. Może kumulować się z upływem czasu.

• Oddziałują na siebie nawzajem.

• Styl afektywny całą dziedzina różnic indywidualnych modulujących sposób reagowania jednostki na rodzące emocje zdarzenia. Kategoria ta nie obejmuje nastroju.

• Paul Ekman: Nastroje, emocje i cechy.

• Nastrój rzeczywiście jest dłuższy od emocji, ale jeżeli przedłuża się do tygodni to mówimy o zaburzeniach afektywnych.

• Nastroje obniżają próg pobudzenia tych emocji, które najczęściej im towarzyszą.

• Wyróżnikami poszczególnych nastrojów są specyficzne wzorce aktywności mięśni twarzy, identyfikowane za pomocą elektromiografii.

• Ludzie częściej potrafią wskazać przyczynę własnych emocji niż nastrojów

• Różne nastroje nasilają szanse wzbudzania różnych emocji.

• Rodzą się wskutek: zmiany stanów neurohormonalnych czy biochemicznych lub w wyniku częstego przeżywania powtarzających się emocji o dużej sile.

• Emocje mogą zostać wzbudzone zdarzeniem zewnętrznym, wspomnieniami lub wyobraźnią.

• Nico H. Frijda: Różnorodność afektu: emocje i zdarzenia, nastroje i sentymenty.

• Stany intencjonalne i nieintencjonalne

• Wiele stanów lub procesów wynika z istnienia pewnej relacji między podmiotem a obiektem - są to stany intencjonalne. Emocje mogą wynikać z relacji łączących człowieka z jakimś obiektem. Intencjonalność dotyczy doświadczenia oraz zachowania emocjonalnego. W dużej mierze pokrywają się z nastrojami.

• Stany nieintencjonalne tylko częściowo pokrywają się z nastrojami, bo nastroje nie odpowiadają zawsze tym samym warunkom koniecznym.

• Afekt - przyjemne lub nieprzyjemne doznania, ocena, interpretacja jakiegoś zdarzenia; które wywołuje owe odczucia w kategoriach jego wartościowości i wpływu na własną sytuację podmiotu.

• Stany afektywne składają się ze składników: określone doznania, określone oceny, gotowość do określonych działań wraz z ewentualnym zaangażowaniem motorycznym oraz ze szczególnych wzorców pobudzania fizjologicznego. Mogą zawierać także uświadomienie sobie tych wszystkich składników.

• Czas trwania nie jest skorelowany z tym czy ma on intencjonalny czy nieintencjonaly charakter.

• Nastroje - działanie nie jest zogniskowane na konkretny obiekt.

• Mogą funkcjonować w charakterze dyspozycji. Stanowi aktualne na bieżąco przeżywany stan.

• Emocje - afekt, ocena i gotowość do działania są skoncentrowane na konkretnym obiekcie.

• Długość ich trwania może mieć różne przyczyny: długi czas trwania wywołujących je wydarzeń bądź ich powracanie, także wielka intensywność przeżytej emocji.

• Każda emocja ma tendencję do kończenia się czy kontynuacji w postaci pewnej rozlanej i uogólnionej zmiany nastroju.

• Mogą funkcjonować w charakterze dyspozycji. Pociągają za sobą stany gotowości behawioralnej, które same mają naturę dyspozycji - gotowości do określonego działania. Stanowi aktualne na bieżąco przeżywany stan.

• Epizody emocjonalne - te stany afektywne do których prowadzą emocjonujące zdarzenia, które trwają godzinę dalbo dłużej.

• W trakcie trwania epizodu natężenie emocji nie jest stale, ulega fluktuacjom, zmian ulega także natura emocji. Opisywane są one jako ciągi w których jedna emocja następowała po drugiej, bądź też różne emocje były przeżywane jednocześnie. Ulega tu zmiana treści myśli i ocen sytuacji oraz charakter gotowości do działania.

• Poszczególne fazy nie są odczuwane jako niezależne od siebie, podwyższona aktywacja zalega w organizmie, zalega też skłonność do stałego skupiania uwagi na epizodzie który wywołał emocję.

• W fazach ostrzejszych nasileniu ulega gotowość motoryczna, pobudzenie fizjologiczne, ekspresja emocjonalna oraz hamowanie innych czynności.

• W fazach łagodniejszych uczucia i myśli pozostają obecne w tle innych czynności.

• Sentymenty - pewne dyspozycje do emocjonalnego reagowania na poszczególne obiekty lub ich rodzaje. Skłonność do reagowania zbliżonymi emocjami na ten sam obiekt w różnych momentach oraz różnicowanie indywidualne reakcji różnych ludzi na ten sam obiekt w tym samym momencie.

• Są to trwałe sympatie lub antypatie. Większość sentymentów nabywana jest w wyniku wcześniejszych doświadczeń lub społecznego uczenia się, jednak niektóre z nich mogą mieć podstawy wrodzone i być powszechne u ludzi.

• Odnoszą się zwykle do dość trwałych sposobów spostrzegania i traktowania obiektów a nie do jednorazowych reakcji.

• Sentyment jest podstawą do przeżycia emocji o tej samej nazwie w momencie gdy coś się wydarzy w związku z obiektem na który są kierowane.

• Emocje i sentymenty nawzajem na siebie oddziałują.

• Strukturę sentymentów można opisać dwojako:

• Jako poznawczą skłonność do oceniania obiektu w określony sposób. Jako schematy poznawcze których zawartość informacyjna stanowi postawę określonej oceny obiektu podczas kolejnego z nim spotkania. Schemat taki zostaje zaktywizowany kiedy człowiek świadomie rozmyśla o obiekcie uczuć co prowadzi do zaktywizowania emocji o niezmiennej treści.

• sentymenty są dyspozycjami do traktowania obiektu w sposób zbieżny z gotowością do działań wzbudzaną w momencie przeżywania podpowiadającej sentymentowi emocji. Są one potencjalnymi motywacjami które aktywizuje samo pojawienie się obiektu uczuć lub myślenie o nim.

• Sentymenty można sobie uświadamiać poprzez przypominanie przeżytych emocji w stosunku do obiektu uczuć.

• Wynikają albo z własnych uprzednich doświadczeń emocjonalnych z obiektem albo ze społecznego uczenia się.

• Dyspozycje osobowościowe - skłonności do nasilonego oceniania zdarzeń w sposób charakterystyczny dla różnych emocji. Można je rozumieć także w kategoriach niskich progów pobudzania poszczególnych emocji, są często nazywane cechami temperamentalnymi.

• Emocje mają się do sentymentów tak jak nastroje mają się do emocjonalnych czy temperamentalnych cech osobowości.

• H.H. Goldsmith: Dziedzina emocji z perspektywy rozwojowej.

• Temperament jako cechy emocjonalne

• Cechy temperamentalne to charakterystyczne różnice indywidualne pod względem doświadczania i wyrażania podstawowych emocji.

• Z perspektywy funkcjonalnej emocja to poczucie organizmu że nastąpiła ważna zmiana w relacji między własnym JA a innymi osobami bądź w relacji miedzy JA a światem obiektów. Emocje mają naturę interpersonalną. (Campos)

• Averill: emocje są przemijającymi rolami społecznymi. Z perspektywy strukturalnej emocja oznacza odczuwanie wskazanego stanu i związaną z nim tendencję behawioralną. (Shaver): Emocje są ustrukturalizowane w rodziny ze wspólnymi warunkami je wywołującymi i wspólnymi wzorcami ich wyrażania wokalnego, mimicznego i pantomimicznego.

• Cechy temperamentalne oznaczają skłonność do wejścia w pewien stan emocjonalny lub do pozostawania w jakimś emocjonalnym nastroju.

• Temperament to zmienność rozwijających się systemów emocjonalnych, czyli sposobu w jaki jednostka radzi sobie z istotnymi przemianami w swoim życiu.

• W miarę rozwoju pojawiają się pewne niezmienniki w sposobach jakimi jednostka radzi sobie z tymi przemianami - są to niezmienniki temperamentalne.

WŁAŚCIWOŚCI ODRÓŻNIAJĄCE TEMPERAMENT, NASTRÓJ I REAKCJE EMOCJONALNE

właściwość	Reakcja emocjonalna	nastrój	temperament
Typ zjawiska	Wyodrębnione zdarzenia związane z krótkotrwałym stanem	Stan o charakterze bardziej długotrwałym	Dyspozycja lub cecha
Charakterystyka czasowa	sekundy lub dłużej, jeżeli obecny jest bodziec	Od minut do dni, intensywność zmian, epizodyczny charakter	Stałość w okresach mierzonych miesiącami-latami, aktywizacja w odpowiednich kontekstach
Składniki poznawcze	Konieczna jest ocena poznawcza	Procesy regulacji nastroju, atrybucje i inne składniki poznawcze	Ograniczone we wczesnych fazach rozwoju, centralne w fazach późniejszych kiedy temperament przekształca się w cechy osobowości.
Zdarzenia poprzedzające	Typowe dla gatunku rodzaje relacji z otoczeniem lub spostrzeganie istotnych zmian w otoczeniu	Może być następstwem reakcji emocjonalnych lub wynikać ze słabo poznanych procesów.	Zróżnicowanie genotypu lub doświadczenia indywidualnego.
Rola sytuacji	Ograniczona do emotogennych własności bodźców	Pomaga podtrzymać lub zakończyć dany stan	Komplementarna do temperamentu we wpływie na zachowanie
Uniwersalność a zindywidualizowanie	Uniwersalność występowania, ale nie formy	Przejawy zarówno uniwersalności jak i zindywidualizowania	Pojmowany jako zmienna dotycząca różnic indywidualnych, poszczególne cechy mogą mieć różny stopień wyrazistości u różnych osób.
Aspekt rozwojowy	W 1 r.ż. obserwowalne są reakcje typowe dla szeregu emocji, w 2 i 3 r.ż. pojawiają się pozostałe reakcje emocjonalne	Rzadko badany, może oczekiwać wydłużania się okresu trwania nastroju w miarę rozwoju możliwości poznawczych	Począwszy od 1 r.ż. różne cechy z różną szybkością organizują się w stabilne własnością. Względne położeni cechy może się zmieniać w trakcie rozwoju jednostki.

• Jerome Kagan: Różnice miedzy emocjami, nastrojami i cechami temperamentalnymi

• Chroniczny nastrój jest ogólnie rozumiany jako łatwo zauważalna, trwała jakość emocjonalna ujawniana w szerokim zakresie sytuacji i odróżniająca jedną klasę ludzi od innych. Nastroje wykraczają poza ramy jednego kontekstu

• Cechy temperamentalne odnoszone są zwykle do pewnego dziedzicznego profilowania zachowania i procesów biologicznych, które predysponują jednostkę do doświadczania określonej reakcji emocjonalnej pod warunkiem pojawienia się stosownych zdarzeń poprzedzających. Decydują one o różnicach indywidualnych między ludźmi oraz implikują pewien wpływ czynników genetycznych.

• Emocje skokowe - wyraziste zmiany w zakresie fizjologii, procesów poznawczych i działania, jakie pojawiają się w odpowiedzi na nowość, wyzwanie, utratę, tak i frustrację. Mają charakter nagły, zwykle krótkotrwały.

• Chroniczne nastroje - stany trwające dłużej, doświadczane przez miesiące lub lata. Mogą one być następstwem przynależności do określonych grup społecznych, długotrwałych niepowodzeń szkolnych czy powtarzającego się odrzucenia społecznego. Mogą utendencyjniać reakcje jednostki na różne wydarzenia.

• Temperament - biologicznie uwarunkowane różnice w indywidualnych reakcjach na pewne zdarzenia.

• Niemowlęta silnie reaktywne w wieku 4 m-cy które cechują się szybkim tempem akcji serca na tydzień przed urodzeniem oraz 2 tyg. po urodzeniu. W wieku 14 i 21 m-cy reagowały silniejszym przyspieszeniem akcji serca w odpowiedzi na pewne nie znane sobie bodźce. Dziedziczą one niski próg pobudzenia ciała migdałowatego i jego połączeń z częścią boczną podwzgórza oraz sympatycznym UN i systemami motorycznymi. Mają one skłonność do zahamowań i cechują się silniejszą aktywacją EEG i prawego bieguna czołowego. Rzadziej się uśmiechają w trakcie badań.

• Niemowlęta słabo reaktywne dziedziczy wysoki próg pobudzenia ciała migdałowatego i połączonych z nim struktur. Cechuje je silniejsza aktywacja lewego bieguna czołowego. Częściej się uśmiechają w warunkach laboratoryjnych.

• Richard Lazarus: Stałość i niestałość emocji

• Cecha a stan - emocje.

• Emocja jako stan odnosi się do przemijającej reakcji na specyficzne rodzaje warunków. Odnosi się do sytuacji która ją wywołała.

• Zainteresowanie emocją jako stanem sprzyja poszukiwaniu zmienności stanu emocjonalnego i koncentracji na uzależnieniu tego stanu od zmian w relacjach miedzy jednostką a jej otoczeniem.

• Emocja jako cecha zwykle odnosi się do pewnej skłonności (dyspozycji) do reagowania w pewien szczególny sposób na pewien rodzaj warunków. Kategoria cechy implikuje powtarzalność stanu w różnych, choć dających się w określony sposób sprecyzować warunkach. Jest to tendencja do powtarzania się danej emocji u tej samej osoby. Powtarzalność danej emocji wiąże się z pewnymi własnościami osobowości danej jednostki bądź z właściwościami otoczenia w jakim ona przebywa.

• Pojęcie cechy pokrywa się w znacznym stopniu z pojęciami sentymentu czy postawy, które maja skłonność do pozytywnego lub negatywnego reagowania na daną osobę luz zdarzenie. Postawa taka musi zostać zaktywizowana rzeczywistym lub wyobrażonym pojawieniem się danej osoby czy zdarzenia.

• Zainteresowanie emocja jako cechą sprzyja koncentracji na czasowej i międzysytuacyjnej stałości zarówno wzorców reagowania emocjonalnego jak i wyjaśniających je relacji między jednostkami a otoczeniem.

• Stan i cecha stanowią 2 strony ej samej monety.

• Temperament - różnice indywidualne pod względem intensywności i czasowych charakterystyk zachowania, ekspresji pobudzenia i reagowania emocjonalnego oraz na procesy intrapersonalne i interpersonalne. Jest to dyspozycja dająca się zaobserwować już u noworodków i decyduje o ogólnej organizacji życia emocjonalnego oraz o sposobie reagowania przez dziecko w różnych interakcjach z otoczeniem.

• Relacja między osobowością a otoczeniem. Osoba o silnej potrzebie osiągnięć nie będzie przejawiała emocji stresowych dopóki nie napotka otoczenia utrudniającego realizację tej potrzeby. Osoba pozbawiona potrzeby osiągnięć nie będzie na utrudniające warunki reagować takimi emocjami. Istotą jest znaczenie koniunkcji cech osobowości z cechami otoczenia. Relacyjne znaczenie tych koniunkcji zależy od łącznego oddziaływania czynników osobowościowych i sytuacyjnych.

• Ostre emocje - odnoszą się do krótkotrwałych zjawisk emocjonalnych powstających w kontekście konkretnej adaptacyjnej interakcji z otoczeniem

• Ocena odnosi się do losów konkretnego, realizowanego przez jednostkę celu.

• Funkcjonują w procesie adaptacyjnej interakcji z otoczeniem w charakterze figur przyciągających naszą uwagę.

• Nastroje - ma charakter cech czy dyspozycji, ma konsekwencje dla występujących po nim myśli i działań. Jest zwykle doświadczany przez dłuższy czas, lecz nie pozostaje całkowicie niezmienny - narasta i opada. Uświadamiamy go sobie wyraźniej wtedy kiedy nie jesteśmy zaangażowani w jakąś absorbującą interakcję z otoczeniem. Powinno się go rozważać jako stan będący przed wszystkim pewną reakcją jednostki. Są zwykle słabo określone ponieważ nie są związane z jakimś jednym konkretnym wydarzeniem.

• Ocena odnosi się do egzystencjalnego tła naszego życia.

• Podstawowa różnica między ostrymi emocjami a nastrojami zależy od motywacyjnych i poznawczych warunków które kształtują oceny owocujące każdym z tych stanów. Regułą motywacji określa co jest ważne a co nie dla jednostki, w konsekwencji decyduje o postawa na której opiera się ocena dobroczynnego czy szkodliwego oddziaływania bieżących warunków sytuacyjnych i o emocji wzbudzanej przez te warunki.

• Jaak Panksepp: Emocje podstawowe i wielość pojęć, których nie można jednoznacznie rozróżnić.

• Emocje wyrażają intensywne pobudzenie systemów mózgowych zachęcające organizm do impulsywnego działania.

• Powstają w wyniku pobudzenia specyficznych systemów mózgowych. Systemy emocjonalne mogą być aktywizowane tonicznie na niskich poziomach przez różnorodne bodźce percepcyjne i wewnętrzne. Jest to silne pobudzenie

• Silne pobudzenie systemu emocjonalnego ma tendencję do hamowania działania innych systemów emocjonalnych. Słabe poziom pobudzenia umożliwia równoczesne funkcjonowanie różnych systemów.

• Nastroje wyrażają pobudzenie łagodniejsze choć trwalsze i nastawiające na organizm w bardziej „refleksyjny” sposób. Jest to słabe, toniczne pobudzenie mózgowych systemów emocjonalnych.

• temperament - trwałe cechy emocjonalne jednostki. Może być związany z jakimiś szczególnymi typami neurobiologicznymi interakcji systemów emocjonalnych z innymi powiązanymi systemami neuronalnymi.

• David Watson i Lee Anna Clark: Emocje, nastroje, cechy i temperament: rozważania pojęciowe.

• Emocja jest pewną zorganizowaną, silnie ustrukturalizowaną reakcją na zdarzenie o istotnych konsekwencjach dla potrzeb, celów lub przetrwania organizmu.

• Składają się na nią trzy odrębne składniki: prototypowa postać jej ekspresji, wzorzec typowych zmian w funkcjonowaniu AUN i szczególny stan subiektywnych odczuć.

• Każda emocja wyraża reakcję na pewien szczególny typ zdarzeń i każda prowadzi do adaptacyjnych zachowań o charakterystycznej postaci.

• Specyficzne emocje odpowiedzialne są za niewielką część nastrojów doświadczanych przez człowieka.

• Nastrój - przemijające uczucie lub afekt o długim czasie trwania.

• Świadome czuwanie jest doświadczane jako ciągły strumień doznań afektywnych - człowiek w każdym momencie doświadcza jakiegoś nastroju.

• Afekt negatywny - stopień w jakim człowiek jest w danej chwili podenerwowany czy zestresowany, zdenerwowany, niezadowolony, zniechęcony, poirytowany. Osoby o niskim afekcie negatywnym opisują siebie jako spokojne i rozluźnione. Osoby przeżywające wysokie poziomy afektu negatywnego mówią zwykle o niskich poziomach afektu pozytywnego i na odwrót. Skłonność d przeżywania afektu negatywnego jest cechą wymiaru osobowościowego - neurotyzmem. Neurotycy: większa tendencja do przezywania nastrojów negatywnych, z epizodami lęku depresji i wrogości. Nasilona skłonność do introspekcji i nawracania tych samych myśli (ruminacja). Relacjonują wysoki poziom przeżywanego stresu chronicznego i stresów przelotnych i gorzej sobie z tym radzą.

• Afekt pozytywny odnosi się do stopnia w jakim człowiek odczuwa w danym momencie radość i entuzjazm. Osoby w stanie takiego afektu doświadczają zwykle szerokiej gamy nastrojów dodatnich. Osoby o słabym afekcie pozytywny opisują spowolnienie oraz spadek energii o zainteresowania otoczeniem. Skłonność do przeżywania tego afektu charakteryzuje ekstrawertyków - weseli i optymistyczni entuzjaści,

• Temperamentalne cechy stanowią bardzo ogólne dyspozycje obejmujące cechy emocjonalne i behawioralne.

4

---