Miguel Crespo

Karl Cooke (ITF)

„TAKTYCZNE” PODEJŚCIE DO NAUCZANIA

Niemal zwyczajem stało się w tenisie, że nauczamy techniki w pewnej izolacji i z ćwiczeń służących jej rozwijaniu wyłączamy elementy taktyczne gry. Z drugiej strony występuje również tendencja do nauczania aspektów taktycznych w oderwaniu od techniki niezbędnej do realizacji tychże zamiarów taktycznych. Wobec ogromnego znaczenia rozwoju taktyki oraz wyraźnej niezdolności wielu doskonałych technicznie zawodników do skutecznego taktycznie wykorzystania swoich uderzeń podczas gry w meczu, pojawia się potrzeba spojrzenia na nauczanie taktyki i techniki z nowego punktu widzenia.

Celem nauczania opartego na taktyce jest poprawa ogólnego poziomu gry zawodnika poprzez połączenie świadomości taktycznej i umiejętności wykonywania uderzeń. Podejście oparte na taktyce sprzyja większemu zainteresowaniu opanowaniem gry w tenisa, lepszemu zrozumieniu tenisa jako gry oraz poprawie umiejętności rozgrywania piłek w sytuacjach meczowych.

PODPORZĄDKOWANIE WYMAGANIOM TENISA

Nie ulega żadnej wątpliwości, że umiejętności techniczne mają zasadnicze znaczenie dla poziomu gry, ale równie ważne są właściwe decyzje dotyczące tego, co zrobić w danej sytuacji w grze. Wyjaśnienie, na czym polega podejście oparte na taktyce staje się łatwiejsze, gdy dokładnie prześledzimy czynności zawodnika podczas gry:

OBSERWACJA - DECYZJA - DZIAŁANIE - OCENA REZULTATU DZIAŁANIA

Najpierw zawodnik musi ocenić sytuację (obserwacja), następnie wybrać odpowiednią do tej sytuacji reakcję (decyzja) a dopiero wtedy, gdy te dwie niezwykle ważne czynności ma za sobą, musi wykazać się umiejętnościami technicznymi (działanie). Dlatego też, aby grać skutecznie zawodnik musi prawidłowo ocenić sytuację oraz właściwie na nią zareagować, przyczym umiejętność techniczna jest tylko narzędziem (chociaż rzeczywiście narzędziem ważnym) na usługach tych dwóch pierwszych czynności. Badania wykazały, że bardzo często różnica pomiędzy zawodnikiem średniej i wysokiej klasy polega nie na umiejętnościach technicznych wykonania uderzeń, ale na wykorzystaniu tych umiejętności w sytuacjach meczowych, co zależy od ich wiedzy i doświadczenia zebranego w toku działania w sytuacjach stawiających przed problemem wyboru najlepszego rozwiązania spośród wielu możliwych ( Thomas and Thomas, 1994). Taką wiedzę i doświadczenie nabywa się w tenisie w grze wymagającej stosowania taktyki.

TRENING TENISA MA SPRAWIAĆ PRZYJEMNOŚĆ

Inna ważna kwestia, którą chcielibyśmy poruszyć: tenis jako gra powinien sprawiać radość i dostarczać zadowolenia uprawiającym go zawodnikom, niezależnie od poziomu ich gry a metody nauczania mogą się do tego walnie przyczynić i mieć tym samym duży wpływ na podtrzymanie wewnętrznej motywacji przez możliwie jak najdłuższy czas. W wielu fachowych dyskusjach przytaczano argumenty świadczące o tym, że typowe podejście w nauczaniu tenisa oparte na technice, czyni lekcję treningową mało interesującą, niepodobną do tej gry, którą młodzi adepci widzą w telewizji, której oglądanie tak ich fascynuje i sprawia tyle przyjemności. Jeżeli jednak trener będzie potrafił tak zorganizować i poprowadzić zajęcia treningowe, aby połączyć taktyczne i techniczne elementy gry, zmniejszając ich wzajemną izolację i tym samym zwiększy zakres zabawy oraz ciekawych i przyjemnych wrażeń podczas gry, obraz tenisa jako nudnej i trudnej technicznie dyscypliny sportu zniknie.

ZROZUMIENIE DAJE POCZUCIE KOMPETENCJI ORAZ WZMACNIA ZAINTERESOWANIE TRENINGIEM

Stosując w nauczaniu podejście, które nazwaliśmy „oparte na technice” (przeciwstawiając je jednocześnie podejściu określonemu jako „oparte na taktyce”), trener naucza i doskonali technikę wykonywania uderzeń zanim jeszcze zawodnik dowie się, do czego mogą mu się one przydać i dlaczego miałby je stosować. W rezultacie traci się kontekst dla tej umiejętności technicznej (przypomina to wyrwanie zdania z kontekstu czyjejś wypowiedzi, konsekwencje tego w życiu codziennym wszyscy znamy) a tenis staje się serią ćwiczeń kształtujących podręcznikową technikę w miejsce żywej, ekscytującej gry, jakiej chcieliby doświadczyć ćwiczący zawodnicy. To właśnie te doświadczenia - przeżywanie podniecenia, napięcia, zmiennych emocji...itd. - dają każdemu z nas motywację do angażowania się a nawet poświęcania się dla tenisa, a zatem rolą trenera jest stwarzanie podopiecznym okazji do takich przeżyć. Spędziwszy niemało czasu na korcie z młodymi, początkującymi zawodnikami, przypominam sobie, jak wielokrotnie podczas moich lekcji dzieci pytały: „A czy będziemy dzisiaj grać?”. Jeżeli trener potrafi wykorzystać tą chęć do gry i pokierować nią w taki sposób, aby uzyskać efekt uczenia się lub doskonalenia wybranej przez siebie umiejętności technicznej to ćwiczący będą mieli silną motywację do nauki, z zapałem podejdą do stawianych przed nimi zadań i zwiększy się tym samym tempo czynionych postępów.

TENIS MOŻE OKAZAĆ SIĘ GRĄ ZŁOŻONĄ

Pracując z bardzo młodymi zawodnikami oraz początkującymi, trzeba sobie zdawać sprawę, że wiele spośród umiejętności niezbędnych w grze w tenisa jest złożonych i stosunkowo trudnych dla nowicjuszy.

Aby stworzyć początkującym takie warunki gry, które pozwolą im na doświadczanie i przeżywanie tych wszystkich aspektów tenisa, które czynią go tak fascynującym (a wiele z nich to aspekty taktyczne), trener może być zmuszony dostosować przepisy gry do potrzeb zawodników. Możliwości są tu niemal nieograniczone: można zmniejszyć kort, wprowadzić krótszą i lżejszą rakietę, piłka może być większa i wolniejsza od normalnej, można podwyższyć siatkę w celu zredukowania prędkości piłek...itd. itp. (mini - tenis jest tu najlepszym przykładem).

Uzasadnione może nawet okazać się całkowite usunięcie rakiety i wprowadzenie gry polegającej na rzucaniu i chwytaniu piłki, z położeniem nacisku na taktykę gry na korcie. Co bardzo ważne, koncepcja ta zakłada, że każdego ucznia można i trzeba przyzwyczajać do podejmowania decyzji taktycznych tak wcześnie i tak często, jak to tylko możliwe; ponadto poprzez odpowiednie manipulowanie przepisami i sytuacją gry (zamiast stwarzania sytuacji izolujących technikę) można skutecznie wprowadzać i rozwijać umiejętności wykonywania uderzeń.

PODSUMOWANIE

Taktyka jest solą gry! Jeżeli będziemy w stanie stwarzać, szczególnie początkującym i bardzo młodym zawodnikom, okazję do doświadczania i przeżywania dreszczyku emocji oraz radości płynącej z prowadzenia gry i wykorzystywania swojego sprytu do rozwiązywania problemów taktycznych na korcie, to tenis będzie sprawiał im przyjemność a proces uczenia się przebiegał bardziej efektywnie. Dzięki temu opanują także umiejętności skutecznej realizacji wymyślonych przez siebie rozwiązań dla problemów narzucanych przez sytuację gry.

Piotr Unierzyski (wg Miguela Crespo)

PORÓWNANIE TRADYCYJNEGO I NOWOCZESNEGO PODEJŚCIA DO NAUCZANIA TENISA

PODEJŚCIE DO NAUCZANIA	GENERALNA FILOZOFIA	CECHY CHARAKTERYS-TYCZNE	ZASADY NAUCZANIA	SPOSÓB PRZEDSTAWIENIA INFORMACJI	ROLA TRENERA
STARE PODEJŚCIE	Uczący musi dostosować się od początku do wymagań uprawianej dyscypliny (np. rozmiarów boiska, sprzętu, przepisów itp.)	Traktowanie tenisa jak dyscypliny sportu, w którym występują wyłącznie sytuacje zamknięte (ruchy cyklicznie tj. powtarzające się te same ruchy)	Oparte na uczeniu techniki traktowanej wyłącznie jako ruch. Nauczanie oparte na dokładnym odwzorowywaniu „idealnego”, modelowego ruchu (takiego samego dla wszystkich) i wyłącznie umiejętnościach wykonawczych	Oparte na użyciu tylko metod analitycznych (ruch zawsze rozbijany jest na części). Wszyscy zawodnicy uczeni są tak samo.	Prowadzenie zajęć przy użyciu stylu autokratycznego
NOWE PODEJŚCIE	Uprawiana dyscyplina sportu (np. rozmiary boiska, sprzętu, przepisy itp.) powinna „dostosować się” do możliwości, grającego (np. wieku, zdolności)	Traktowanie tenisa jak dyscypliny sportu, w którym występują wyłącznie sytuacje otwarte (każde uderzenie jest wykonywane nieco inaczej)	Oparte na nauczaniu poprzez grę, podejście taktyczne i umiejscowienie ćwiczeń w sytuacjach meczowych. Rozwijanie zarówno umiejętności odbiorczych jak i wykonawczych oraz rozwijaniu koordynacji jako bazy dla opanowania techniki	Oparte na nauczaniu całościowym ew. mieszaniu różnych metod. Uczenie poprzez patrzenie i naśladowanie. Nauczyciel respektuje indywidualność ucznia.	Oparty na użyciu stylu odkrywczego
WNIOSKI	Dostosuj sprzęt i boisko do możliwości ucznia (mini-tenis)	Nie nauczaj wykonywania uderzeń - ucz grać tj.: 1) podejmowania decyzji, 2) wykonywania uderzeń, 3) oceniania efektów własnych zagrań	Nauczaj nawyków otwartych (głównie poprzez rozwój koordynacji) i techniki jako umiejętności rozwiązywania różnych sytuacji meczowych	Używaj głównie metod całościowych a analitycznych jedynie w szczególnych sytuacjach np. do korygowania rażących błędów technicznych	Więcej efektywnych pytań, mniej bezużytecznego mówienia Unikaj przegadania zajęć!!

PODEJŚCIE DO NAUCZANIA	ZAWODNICY	CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PROCESU NAUCZANIA	ORGANIZACJA ZAJĘĆ	POSTĘPOWANIE Z GRUPĄ I ZAWODNIKAMI
STARE PODEJŚCIE	Wszyscy ludzie uczą się w ten sam sposób. Trener uczy wszystkich w ten sam sposób	Brak podziału nauczania na etapy. Dominuje nauczanie „dorosłej, Idealnej” techniki	Zawodnicy ustawieni „w rządku” (gęsiego) - dominują ćw. statyczne (z nagrywaniem przez trenera) dużo czasu martwego	Wszyscy zawodnicy w grupie wykonują to samo zadania o tym samym poziomie trudności bez względu na indywidualne różnice pomiędzy nimi
NOWE PODEJŚCIE	Każdy człowiek uczy się w inny sposób	Każdy może znajdować się na innym etapie nauczania i należy to respektować.	Uczniowie uczą się od siebie i wzajemnie się korygują, częste stosowanie metody zadaniowej	Dostosuj ćwiczenia (zadania) do potrzeb zawodnika
WNIOSKI	Zrozum, że każdy może uczyć się inaczej (poprzez patrzenie i naśladowanie, słuchowo lub poprzez czucie kinestatyczne)	Bież pod uwagę, na jakim etapie nauczanie jest twój zawodnik	Pozwól na więcej aktywności i niezależności, mniej kontroli	Stosuj indywidualne podejście do zawodników, nawet podczas treningu grupowego

PODEJŚCIE DO NAUCZANIA	FORMY TRENINGU	SPOSÓB OCENY LUB KORYGOWANIA	PRACA NAD TECHNIKĄ	PRACA NAD TAKTYKĄ	PRZYGOTOWANIE DO ZAWODÓW
STARE PODEJŚCIE	„Drille” (schematy), głównie z kosza, nacisk na doskonalenie idealnej techniki	Negatywne nastawienie trenera („nie, nie tak, tak”), częste korekty, porównywanie do idealnego modelu	„Idealny” model jako jedyny akceptowalny wzorzec dla wszystkich (np. ”łokieć w ten sposób”)	Po opanowaniu przez zawodnika doskonałej techniki	Sparringi odbywają się bez obecności i komentarza trenera
NOWE PODEJŚCIE	Ćwiczenia oparte na grze i sytuacjach zbliżonych do meczowych	Częściej oparte o analizę i poprawę rozwiązywania danej sytuacji (poszukiwanie i praca nad silnymi punktami, pozytywów,	Indywidualny styl jako interpretacja przez zawodnika technicznych pryncypiów	Ucz taktyki od początku. Zapytaj: co chciałeś zrobić? A jak to wykonać, osiągnąć?	Pozwól zawodnikom myśleć i rozwijać się, podejmować samodzielne decyzje, dawaj możliwość wyboru
WNIOSKI	Ucz grać w tenisa a nie nauczaj uderzeń	Więcej pozytywnego podejścia, włączaj zawodnika w proces korygowania błędów, zachęcaj do samoanalizowania	Akceptuj indywidualności (w ramach praw biomechanicznych)	Nauczaj rozwiązywania sytuacji i podejmowania decyzji, nie podawaj gotowych rozwiązań	Podczas treningu, sparringu pozwalaj zawodnikom wykorzystać różne możliwości wyboru

PODEJŚCIE DO NAUCZANIA	FORMY TRENINGU	SPOSÓB OCENY LUB KORYGOWANIA	PRACA NAD TECHNIKĄ	PRACA NAD TAKTYKĄ	PRZYGOTOWANIE DO ZAWODÓW
STARE PODEJŚCIE	„Drille” (schematy), głównie z kosza, nacisk na doskonalenie idealnej techniki	Negatywne nastawienie trenera („nie, nie tak, tak”), częste korekty, porównywanie do idealnego modelu	„Idealny” model jako jedyny akceptowalny wzorzec dla wszystkich (np. ”łokieć w ten sposób”)	Po opanowaniu przez zawodnika doskonałej techniki	Sparringi odbywają się bez obecności i komentarza trenera
NOWE PODEJŚCIE	Ćwiczenia oparte na grze i sytuacjach zbliżonych do meczowych	Częściej oparte o analizę i poprawę rozwiązywania danej sytuacji (poszukiwanie i praca nad silnymi punktami, pozytywów,	Indywidualny styl jako interpretacja przez zawodnika technicznych pryncypiów	Ucz taktyki od początku. Zapytaj: co chciałeś zrobić? A jak to wykonać, osiągnąć?	Pozwól zawodnikom myśleć i rozwijać się, podejmować samodzielne decyzje, dawaj możliwość wyboru
WNIOSKI	Ucz grać w tenisa a nie nauczaj uderzeń	Więcej pozytywnego podejścia, włączaj zawodnika w proces korygowania błędów, zachęcaj do samoanalizowania	Akceptuj indywidualności (w ramach praw biomechanicznych)	Nauczaj rozwiązywania sytuacji i podejmowania decyzji, nie podawaj gotowych rozwiązań	Podczas treningu, sparringu pozwalaj zawodnikom wykorzystać różne możliwości wyboru

---