Surdopedagogika

Surdopedagogika jest działem pedagogiki specjalnej, zajmującym się teorią i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu, a więc niesłyszących (głuchych) i słabo słyszących (niedosłyszących, z resztkami słuchu).

Cele surdopedagogiki

• Przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu przez umożliwienie korzystania z posiadanych resztek słuchowych drogą odpowiednich ćwiczeń bądź pobudzanie nerwu słuchowego i pobudzanie centralnego układu nerwowego przez wszczep ślimakowy i rewalidację

• Przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów poznawczych, zaburzonych wskutek ograniczenia percepcji bodźców słuchowych, w tym mowy

Nadrzędnym celem surdopedagoga jest przygotowanie osób z wadą słuchu do życia w społeczeństwie i samodzielnego funkcjonowania.

Klasyfikacja

1. Ze względu na czas wystąpienia wady:

1. Prelingwalna - uszkodzenie przed nabyciem mowy

2. Interlingwalna - dziecko nie opanowało jeszcze struktury gramatycznej

3. Postlingwalna - po opanowaniu mowy (osoby głuche)

2. Ze względu na stopień uszkodzenia:

1. Niesłyszące-głuche - wada uniemożliwia odebranie mowy za pomocą słuchu w sposób naturalny. Informacje odbierane są drogą wzrokową. Niemożność opanowania mowy ustnej. Tendencje do izolacji. Dużą rolę odgrywają aparaty słuchowe

2. Niedosłyszące, słabo słyszące - wada ogranicza odbiór mowy drogą słuchową -> aparaty słuchowe. Mogą opanować mowę ustną drogą naturalną (poprzez słuch, naśladownictwo). Utrudniona komunikacja i funkcjonowanie, ale nie w takim stopniu jak u głuchych. Zbliżają się w zależności od stopnia rewalidacji do głuchych lub słyszących

3. Ze względu na dodatkowe uszkodzenia (sprzężone)

1. Głuchoniewidomi

2. Osoby z wadą słuchu i upośledzeniem umysłowym

3. Z wadą słuchu i kalectwem narządu ruchu itp.

4. Ze względu na miejsce uszkodzenia (ta część analizatora słuchowego, która uległa uszkodzeniu lub zniszczeniu)

1. Zaburzenia obwodowe

1. Przewodzeniowe

2. Odbiorcze

3. Mieszane

2. Centralne

5. Ze względu na czas wystąpienie

1. Wada wrodzona

2. Wada nabyta

Etiologia wady słuchu

Wada wrodzona - genetyczna, lub powstałe w okresie płodowym (ryzyko okołoporodowe)

Wada nabyta - ostre, przewlekłe choroby ucha, choroby zakaźne, choroby wysokogorączkowe (zapalenie opon mózgowych), antybiotyki, urazy chemiczne, mechaniczne lub psychiczne (głuchota psychogenna)

Metody porozumiewania się

Metoda migowa - ideograficzna, służy porozumiewaniu się między głuchymi, oparta na systemie umownych znaków migowych określających dane pojęcie, specyficzna struktura gramatyczna bez zakończeń fleksyjnych (stosowana w XVIII w.)

• Dziś system językowo-migowy - uzupełnianie końcówek fleksyjnych znakami daktylograficznymi, tzw. Palcówką

Daktylografia - metoda palcowa oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obu dłoni. Każdej literze odpowiada określony znak daktylograficzny. Przestrzega reguł gramatycznych.

Fonogesty - umowne ruchy jednej lub obydwu dłoni wykonywane na wysokości twarzy mówcy. Uzupełniają niewidoczne ruchy artykulacyjne, pomagają czytać z ruchu ust.

Mowa kombinowana - stosowanie mowy ustnej w formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i znaków migowych

Metoda totalnej komunikacji - uwzględnia wszelkie drogi porozumiewania się - migową, daktylografię, ustną

Metoda ustna - oralna - różne drogi kontaktu z uczniem prowadzące do opanowania przez niego mowy ustnej

1. Metoda matczyna - słowna - dziecko ma widzieć i czuć mowę, nie tylko ją słyszeć. Od najmłodszych lat należy całościowo uczyć mowy. Aranżowanie sytuacji prowokujących do rozmowy.

2. Metoda audytywno - werbalna (słuchowo-ustna) - wykorzystanie słuchu <z aparatem lub bez> wczesny trening słuchowy i wychowanie słuchowe -> maksymalne wykorzystanie resztek słuchowych a także mowy w formie dźwiękowej i graficznej

Wczesna rewalidacja

• Pojęcie odnosi się do rewalidacji dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym

• Maria Góral - prekursorka i propagatorka wczesnej diagnozy i rewalidacji dziecka, zwróciła uwagę na dużą rolę rodziców w usprawnianiu rewalidacji

• Najważniejsze pierwsze miesiące i lata życia, ponieważ wówczas rozwija się układ nerwowy - krytyczny moment dla rozwoju słuchu i mowy - 3 lata życia.

• Wczesna diagnoza - od pół do 1 roku życia

Elektroakustyka i technika

Audiometry - pozwalają na wczesne i dokładne wykrywanie wad słuchu

Precyzyjne aparaty wzmacniające dźwięki - umożliwiają stymulowanie resztek słuchowych, co z kolei pozwala na rozwinięcie systemów kodowych, dających się spożytkować w mówieniu -> wychowanie słuchowe

Aparaty kompensujące niedobory słuchu przez przetwarzanie bodźców słuchowych na inne doznania, np. wzrokowe, wibracyjne

Wszczepy ślimakowe

Instytucje opieki i kształcenia

W zależności od wieku i etiologii osoby z wadą słuchu mają zorganizowaną w Polsce opiekę i kształcenie w placówkach podlegających Ministerstwu Zdrowia i Ministerstwu Edukacji Narodowej.

1. Poradnie Rehabilitacyjne dla Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu lub Specjalistyczne Ośrodki Diagnozy i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu Polskiego Związku Głuchych

2. Specjalne Ośrodki Szkolno-Wychowawcze (przedszkola specjalne, szkoły podstawowe, internaty i in.) . Istnieją na ogół odrębne ośrodki dla dzieci słyszących i niesłyszących, ale nie jest to reguła

W szkołach dla dzieci niesłyszących obowiązuje odpowiedni program nauczania, pracują tam surdopedagodzy, którzy współpracują z wychowawcami internatu, rodzicami, psychologiem, logopedą, otolaryngologiem, konserwatorem aparatury korekcyjnej.

Metody i zasady rewalidacji

- profilaktyka

- kompensacja

- korektura

- usprawnianie

- dynamizowanie

Integracja - dziecko powinno wykazywać co najmniej 3 warunki:

1. Dziecko powinno wykazywać przygotowanie do podejmowania trudniejszych dla niego, niż dla jego rówieśników obowiązków, postawa aktywności i akceptacji swojej wady

2. Nauczyciel klasy integracyjnej powinien mieć odpowiednią wiedzę na temat postępowania z dzieckiem z wadą słuchu

3. Dostosowane, sprzyjające warunki organizacyjne - mniejsze klasy integracyjne, właściwe wyposażenie dzieci i pomieszczeń w aparaturę wzmacniającą dźwięk itp.

---