Pojęcie mimesis pochodzi od greckiego słowa mímesis oznaczającego naśladowanie, ale też obraz, wyobrażenie, reprodukcję. W starożytnej Grecji stało się ono jedną z podstawowych kategorii estetycznych określających relację pomiędzy dziełem sztuki a zewnętrzną wobec niego rzeczywistością. Termin ten odnosił się początkowo do tańca i oznaczał wyrażanie uczuć, uzewnętrznianie przeżyć w ruchach, dźwiękach i słowach. Później zaczął oznaczać odtwarzanie rzeczywistości przez sztukę. Pierwotne znaczenie mimesis odnosiło się do sztuki aktorskiej, następnie do muzyki, i wreszcie, już w mocno zmienionym znaczeniu, do poezji i plastyki. W czasach starożytnych jedną z najpełniejszych teorii mimesis stworzył Arystoteles (por. Poetyka Arystotelesa), który rozumiał pojęcie to podobnie jak Platon. Obydwaj wychodzili od etymologicznego znaczenia tego pojęcia związanego z mimem, a więc aktorem przedstawiającym za pomocą gestów działania i przeżycia postaci, którą odgrywał. Arystoteles traktował proces mimetyczny jako akt kreowania nowej rzeczywistości i jednocześnie akt przedstawiania tej rzeczywistości za pomocą środków sztuki poetyckiej. Tego aktu kreacji nie można sprowadzić do prostego kopiowania rzeczywistości, bowiem twórca może przedstawiać taką rzeczywistość, która nie ma swojego odpowiednika w świecie realnym, a nawet taką, która w tym świecie istnieć nie może. Rzeczywistość przedstawiona przez twórcę nie jest więc i nie może być odbiciem czy odzwierciedleniem rzeczywistości realnego, zewnętrznego wobec dzieła świata. Podstawową zasadą w teorii mimetycznej Arystotelesa było prawdopodobieństwo, które decydowało o spójności danego przedstawienia. Rzeczywistość przedstawiona w dziele była dla Arystotelesa rzeczywistością powstałą w zamyśle twórcy, rzeczywistością fikcyjną. Na przestrzeni dziejów w następujących po sobie epokach i kierunkach literackich pojmowanie kategorii mimesis ulegało licznym przemianom. Współczesne poglądy na temat kategorii mimesis są silnie zróżnicowane i skupiają się wokół następujących kręgów problemowych: a) mimesis rozumiana jako reprezentacja obiektywnego świata w utworze literackim (E. Auerbach, G. Lukács); b) mimesis rozumiana jako literackie naśladowanie języka utrwalonego w tekstach, gatunkach, kliszach językowych (M. Bachtin); c) mimesis rozumiana jako mechanizm wyróżniający fikcję literacką - w takim ujęciu literatura opiera się na reprezentacji → aktów mowy typowych dla języka naturalnego (B. Herrenstein-Smith, R. Ohmann); d) mimesis zastępowana jest pojęciem ikoniczności literatury (dotyczy to badań semiotycznych) - problemem podstawowym jest tu podobieństwo między znakiem a przedmiotem oznaczanym.
Quasi-sąd, w teorii R. Ingardena zdanie na pozór twierdzące, wbrew pozorom odnoszące się jednak nie do obiektywnie istniejącej rzeczywistości, ale wyłącznie do przedmiotów i zjawisk występujących w dziele literackim.Nie służy poznaniu obiektywnej rzeczywistości, lecz kreowaniu wytworów wyobraźni i fantazji, świata odmiennego od realnego, posiadającego odrębny status ontologiczny.
Według najbardziej ogólnej definicji autobiografia to utwór, którego tematem jest własne życie → autora, koleje jego losu, czyny lub zdarzenia, których był świadkiem. Zgodnie z tradycją tak rozumianych autobiografii nie zaliczano do utworów literackich, miały one charakter paraliteracki, były włączane do literatury użytkowej (termin S. Skwarczyńskiej), posługiwały się nieliterackimi gatunkami wypowiedzi, np. → pamiętnikiem, diariuszem, dziennikiem intymnym, → esejem, a twórcami słynnych "autobiografii" byli np. Cezar, św. Augustyn, P. Abelard, Dante, F. Petrarka, B. Cellini. J.J. Rousseau, J.W. Goethe, G. Sand. W literaturze nowożytnej, od Boskiej Komedii Dantego, elementy autobiograficzne, polegające na obdarzaniu bohatera, narratora lub podmiotu, zaczęły się pojawiać także w wypowiedziach mających kształt uznanych za kanoniczne gatunków literackich. Synkretyzm gatunkowy i stopniowe przemieszczanie się pojęcia literackości na coraz szersze obszary piśmiennictwa, zapoczątkowane w romantyzmie, spowodowały że w literaturze XIX i XX wieku pojawiło się szereg gatunków wypowiedzi literackiej, nawiązujących do tych wcześniejszych autobiograficznych form, a autobiografię współcześnie pojmuje się raczej jako wewnętrzną cechę dzieła literackiego lub jego strukturalny element niż jako gatunek wypowiedzi.
W autobiografii można wskazać na dwie podstawowe postawy wobec świata przedstawionego, stanowiące jednocześnie jej dwa nurty ewolucyjne:
1. postawę introwertyczną - w tych autobiografiach świat przedstawiony traktowany jest jako sceneria wewnętrznych przeżyć "ja" autobiograficznego podmiotu,
2. postawę ekstrawertyczną - w tych autobiografiach z kolei przez pryzmat "ja" autobiograficznego podmiotu oglądany jest świat zewnętrzny w jego złożoności i różnorodności.
W najnowszej literaturze polskiej Dziennik W. Gombrowicza ilustruje w sposób modelowy pierwszą postawę, zaś Dziennik pisany nocą G. Herlinga-Grudzińskiego - drugą. Te dwie modelowe postawy podmiotu w autobiografiach są silnie zróżnicowane także ze względu na przyjętą w nich strategię pisarską czy zakładany cel. Autorzy autobiografii mogą za jej pośrednictwem kreować własny obraz swojego losu, wprowadzając do niej także zmyślone lub fantastyczne zdarzenia, konstruując w ten sposób własną legendę pisarza - w najnowszej literaturze polskiej taką strategię pisarską odnaleźć można w powieściach W. Gombrowicza (Trans-Atlantyk, Pornografia, Kosmos), opowiadaniach M. Hłaski (np. Amor nie przyszedł dziś wieczorem) czy Małej apokalipsie T. Konwickiego. Biegunową strategią jest "strategia świadka", w tych utworach element autobiograficzny uwiarygodnia przedstawione zdarzenia i problemy - w literaturze polskiej przykładem mogą być Medaliony Z. Nałkowskiej, Inny świat G. Herlinga-Grudzińskiego, Na nieludzkiej ziemi J. Czapskiego. Postawę introwertyczną ze strategią świadka łączą w swojej poezji Cz. Miłosz, T. Różewicz, M. Białoszewski i A. Wat. Postawę ekstrawertyczną ze strategią kreacyjną łączy w Dzienniku J. Lechoń.
Autobiografia może być też rozumiana jako cecha strukturalna dzieła literackiego. Wtedy łączy się z problematyką podmiotowości literatury i podmiotu dzieła literackiego, analizy tej płaszczyzny można dokonywać albo przez pryzmat kategorii → narratora lub → podmiotu lirycznego, albo przez pryzmat strategii narracyjnej (por. narracja) lub → typu liryki czy sytuacji lirycznej. W ujęciu J. Starobińskiego "autobiografia" jest cechą stylu dzieła literackiego. Zaś P. de Man proponuje, by "autobiografię" ujmować w kategoriach stosowanych w dziele literackim figur retorycznych, na przykład prozopopeję, pisał on: "Autobiografia to [...] nie gatunek czy tryb wypowiedzi, lecz pewna figura odczytywania lub rozumienia, z jaką mniej lub bardziej wyraźnie mamy do czynienia we wszystkich tekstach. Polega ona na połączeniu dwóch podmiotów uwikłanych w proces lektury, w którym, zastępując się wzajemnie i odbijając w sobie, określają się one nawzajem. Struktura ta zakłada zarówno zróżnicowanie, jak i podobieństwo, jedno i drugie jest bowiem wynikiem wzajemnego zastępowania się, tworzącego podmiot. W tekście, w którym autor oznajmia, że przedmiotem jego rozumienia jest on sam, ta zwierciadlana struktura zostaje zinterioryzowana, jednakże domaganie się uznania autorstwa jest tu szczególnie wyraźne, gdyż domaga się tego w istocie każdy tekst, który przedstawia się jako napisany przez kogoś i który dzięki temu właśnie ma być zrozumiały. Tym samym każda książka z czytelną stroną tytułową jest do pewnego stopnia autobiograficzna.
Sposób istnienia dzieła sztuki. Punktem wyjścia ontologiczny problem idealizmu i realizmu.
Dzieło sztuki:
1. przedmiot materialny, fizyczny, stanowiący dla dzieła podstawę bytową, lecz nie będący dziełem (w malarstwie - płótno i farby, w rzeźbie - kamień itp.)
2. dzieło sztuki w sensie właściwym jako byt intencjonalny, mający swoje oparcie w przedmiocie materialnym, w akcie twórczym artysty oraz w aktach percepcji odbiorcy.
3. przedmiot estetyczny powstający wyniku dokonywanej przez odbiorcę konkretyzacji. Jest to byt intencjonalny mający swe oparcie w dziele sztuki i w aktach percepcji.
Dzieło sztuki kontynuowane jest w aktach twórczych artysty i w aktach percepcyjnych odbiorcy.
Jest bytem intencjonalnym powstającym w wyniku aktu intencjonalnego wytwórczego artysty.
Jest to zabieg celowy, świadomy, nastawiony na przetwarzanie i wytwarzanie czegoś.Odbiorca współkontynuuje dzieło sztuki percypując jakości dzieła w nastawieniu na wartości, które nadbudowują się nad owymi jakościami, osadzonymi w przedmiocie materialnym.
Jest to akt intencjonalny nastawiony na wydobycie i uchwycenie wartości nadanej przedmiotowi przez artystę.Dzięki swej podstawie bytowej dzieło sztuki jest intersubiektywnie dostępne.
Dzieło sztuki jako przedmiot intencjonalny jest schematyczne, występują w nim miejsca niedookreślenia. Odbiorca konkretyzując wypełnia luki.
W wyniku przeżycia estetycznego powstaje przedmiot estetyczny (monosubiektywny, dostępny tylko jednostce doznającej przeżycia estetycznego).Dzieło daje możliwość wielu konkretyzacji.
Aktywna, współtwórcza postawa odbiorcy.
Przedmiot estetyczny jest wytworem odbiorcy, jest bytem intencjonalnym.
Zadanie estetyki: ukazywanie różnych konkretyzacji dzieła.
Typologia opisu
Ze względu na pozycję wyliczenia i sposoby strukturalizacji elementów można wyodrębnić pięć typów opisu:
* opis anarchaiczny
* opis z ramą uspójniającą
* opis z dominantą semantyczną
* opis kinetyczny
* opis deformujący przestrzeń
Opis anarchiczny
Jest to najprostszy typ opisu. Jego podstawową techniką jest metoda wyliczenia, wyliczenie to zaś nie zna ograniczeń - ma budowę otwartą. Anafory, powtórzenia służą podkreśleniu jednorodności wyliczenia. Najczęściej jednak taki szereg pełni funkcję żartobliwą. Philippe Hamon stwierdził, iż opis taki winien zostać uporządkowany i shierarchizowany, gdyż wtedy ułatwia to czytelność odbiorcy, lecz powoduje banalizację i spłycenie wartości artystycznych.
Opis z ramą uspójniającą
Owa rama sygnalizuje początek, jak i koniec opisu. Rama uspójniająca polega na powtórzeniu tej samej formuły językowej, która wpier we wstępie występuje jako wprowadzenie do tematyki opisu, zaś na końcu służy podsumowaniu.
Opis z dominantą semantyczną
Taki opis nie rezygnuje całkowicie z wyliczenia, zatem ma formę anarchaiczną, lecz szereg podporządkowany jest dominancie, która zastępuje niejako ramę uspójniającą. Najczęściej dominantę stanowi metafora lub porównanie. Aby jednak czytelnik scalił poprawnie opis musi wpierw bezbłędnie odczytać zakodowaną dominantę semantyczną.
Opis kinetyczny
Ten typ opisu polega na ukazaniu aktywności danego przedmiotu - ukazania jej w ruchu. Ten typ opisu jest najbardziej chwalony przez krytyków literackich. Opis kinetyczny poza tym stanowi swoistego rodzaju charakterystykę pośrednią postaci, której ukazana jest ruchowość i gestykulacja. Nie tylko jednak ten typ opisu znajdzie zastosowanie przy charakterystyce materii żywych, również przedmioty martwe mogą być przezeń określane. Wówczas standardem będzie użycie takich środków stylistycznyćh jak: personifikacja oraz animizacja. Ożywczą moc osiągnie opisywany przedmiot, gdy ukaże się go w trakcie procesu jego powstawania.
Opis deformujący przestrzeń
Ten typ opisu uaktywnia całą przestrzeń, która ulega deformacji. Deformacja przestrzenna jest wynikiem danej perspektywy obserwatora - w zależności od zajmowanego stanowiska wobec opisywanego przedmiotu. Szczególnie znamienny jest punkt widzenia z góry i oddalenia - najgłębszy efekt deformacji.Taki opis może być podwójnie zdynamizowany: jeśli obserwator będzie opisywał ruch i jednocześnie sam będzie się poruszał.
opis jedna z głównych form wypowiedzi (obok opowiadania) w utworze narracyjnym, w liryce zaś jeden z komponentów monologu lirycznego. Opis prezentuje statyczne elementy świata przedstawionego: przedmioty, postacie, tło, w sposób szczegółowy wymieniając ich składniki. Funkcją opisu może być informacja, charakterystyka postaci, przedstawienie tła zdarzeń. Elementy opisu często przenikają się z opowiadaniem tak, że trudno je rozdzielić, istnieje też wiele form przejściowych między tymi dwoma sposobami wypowiedzi.
W pewnych przypadkach opis obejmuje cały utwór, np. w poemacie opisowym. W literaturze współczesnej często pojawia się opis subiektywny, prowadzony z perspektywy postaci. W opisie poetyckim z kolei chodzi nie tyle o rzeczowe przedstawienie zjawisk, ile o wytworzenie atmosfery, nastroju, ukazanie emocji bohatera. Ten rodzaj opisu występuje w liryce.