USZKODZENIA MECHANICZNE I TERMICZNE SKÓRY
Modzele- są to ogniska nadmiernego rogowacenia naskórka. Są kuliste, żółtawe o niewyraźnych granicach, w ich obrębie naskórek jest pogrubiały i szorstki. Zwykle nie bolą, tworzą się w miejscach nadmiernego ucisku, np. na grzbietach palców. Walka z modzelami polega na ścieraniu tarką i/lub ścinaniu ostrzem Omega, wcieraniu maści złuszczającej, np. z mocznikiem.
Nagniotek- powstaje w miejscu nadmiernego ucisku, posiada centralnie położony rdzeń i powoduje ból. Najczęstsza lokalizacja to palce i podeszwy stóp. Walka z nagniotkiem polega na zmniejszeniu ucisku (przez plaster), stosowaniu maści złuszczającej, ścieraniu tarką i ścinaniu ostrzem Omega, systematyczne dbanie o stopy, wycinanie skalpelem, ścieranie frezarkami do pedicure.
Odleżyna- to miejscowa martwica tkanek przylegających do wypukłych części układu kostnego. Powstaje w wyniku miejscowego niedokrwienia, spowodowanego zbyt długim uciskiem na naczynia tętnicze i żylne. Ryzyko powstawania odleżyn dotyczy głównie osób przebywających zbyt długo w pozycji leżącej lub siedzącej. Ciało osoby leżącej lub siedzącej wywiera ucisk na podłoże (materac, poduszkę). Ucisk zatrzymuje przepływ krwi w skórze. W związku z zaburzoną przemianą materii, dochodzi do zatrzymania toksyn. Niedotlenione, a na dodatek przepełnione niewydalonymi
toksynami komórki obumierają. Powtarzające się okresy ucisku stają się przyczyną zmian zapalnych w tkankach, prowadząc w efekcie do martwicy i wytworzenia odleżyn.
CZYNNIKI BEZPOŚREDNIE POWSTAWANIA ODLEŻYN
- Nadmierny statyczny, czyli długotrwały, nie zmieniający się ucisk na tkankę wokół wystających elementów kostnych, w okolicy których powstają odleżyny.
- Uderzenia, wstrząsy, gwałtowne ruchy powstające w chwilach zmiany pozycji ciała - podnoszenia, przesuwania, siadania, jazdy po nierównym terenie, ataków napięć spastycznych.
- Nawet niewielki ucisk wielokrotnie powtarzany, choć jest niewystarczający do spowodowania martwicy tkanki, doprowadza ostatecznie do jej uszkodzenia.
- Tarcie - przesuwanie ciała po podłożu. Tarcie wzrasta wraz z zawilgoceniem naskórka, bielizny czy pościeli.
- Przemieszczanie się tkanek względem siebie występuje wówczas, gdy część ciała pacjenta próbuje się poruszyć, lecz powierzchnia skóry pozostaje nieruchoma na powierzchni spoczynku, w wyniku czego tkanka pomiędzy skórą a kośćmi ulega zniekształceniu.
Należy pamiętać, że czas wystarczający do powstania odleżyny jest związany ze wszystkimi wymienionymi czynnikami, wywołującymi odleżyny i może wahać się od kilku do kilkunastu godzin (jednak w niektórych przypadkach wystarczy tylko kilkanaście lub kilkadziesiąt minut!).
CZYNNIKI POŚREDNIE POWSTAWANIA ODLEŻYN - WEWNĘTRZNE
- Ogólny stan zdrowia - niedobory krwi, białka, elektrolitów zwiększają niebezpieczeństwo martwicy z niedokrwienia.
- Każda długotrwała choroba obniża sprawność wszystkich funkcji fizjologicznych.
- Czynniki naczyniowe, np. miażdżyca, cukrzyca.
- Ograniczenie ruchomości, niedowłady.
- Stan odżywienia.
- Zawilgocenie skóry.
- Urazy i otarcia naskórka.
- Używki - nikotyna, alkohol.
CZYNNIKI POŚREDNIE POWSTAWANIA ODLEŻYN - ZEWNĘTRZNE
- Temperatura otoczenia - zbyt niska może spowodować odmrożenia, zbyt wysoka - oparzenia.
- Ubranie, obuwie - z włókien sztucznych, obcisłe, z twardymi szwami, z kieszeniami z ozdobnymi ćwiekami, ciasne buty.
- Pościel - zmięta, pofałdowana, zamoczona, wykrochmalona; okruchy, inne przedmioty.
- Nieodpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne i środki pomocnicze.
- Tradycyjne środki opatrunkowe: klasyczny opatrunek gazowy, tradycyjnie stosowana woda utleniona.
- Leki przeciwbólowe, uspokajające.
Rumień cieplny- spowodowany jest promieniowaniem podczerwonym (IR). Rumień jest nierównomierny, plamisty i zanika po zaprzestaniu napromieniania. Ma kolor żywoczerwony, wychodzi poza ślad naświetlania, nie wywołuje pigmentacji, łuszczenia i efektu odpornościowego.
Oparzenia- są to zmiany wywołane działaniem wysokiej temperatury. Ich nasilenie zależy od wysokości temperatury oraz czasu kontaktu czynników termicznych ze skórą.
Oparzenie I stopnia dotyczy wyłącznie naskórka. Są to zmiany obrzękowo-rumieniowe cofające się po kilku dniach, bez pozostawienia śladu.
Oparzenie II stopnia dotyczy naskórka i skóry właściwej. Są to zmiany rumieniowe, w obrębie których tworzą się bolesne pęcherze, a powstające nadżerki goją się w ciągu kilku tygodni.
Oparzenia I i II stopnia są najczęściej wywołane przez gorące płyny przy krótkim ich kontakcie ze skórą.
Oparzenia III stopnia dotyczą całej skóry. Są to zmiany martwicze powodujące duże, bardzo powoli gojące się ubytki skóry i zniekształcające blizny. Mogą dotyczyć również tkanek głębszych (mięśni i układu kostnego). Oparzenia III stopnia są najczęściej wywołane przez gazy płonące i rozpalone metale, nawet przy krótkim kontakcie.
W oparzeniach I i II stopnia występują objawy ogólne, często wstrząs ze spadkiem ciśnienia krwi i temperatury ciała, zamroczeniem lub pobudzeniem, niekiedy drgawkami. Oparzenia I i II obejmujące więcej niż 15% powierzchni skóry powinny być leczone szpitalnie.
Stosuje się leczenie miejscowe: w oparzeniach I i II stopnia należy stosować żele, aerozole, zawiesiny lub kremy steroidowe z antybiotykami. Oparzenia III stopnia są leczone przez chirurgów w warunkach szpitalnych. Leczenie ogólne polega na postępowaniu zapobiegającym wystąpieniu wstrząsu i stoswaniu leków przeciwwstrząsowbych (leki uśmierzajace ból, wlewy roztworów elektrolitów, środki pobudzające krążenie, antybiotyki).
Odmrożenia- są to zmiany wywołane temperaturą poniżej 0oC, których nasilenie zależy od czasu i miejsca działania zimna. Zmiany powstają w wyniku skurczu naczyń. Krążenie ulega zahamowaniu wskutek uszkodzenia głównie śródbłonków tętniczek, zbijania się płytek i tworzenia się zakrzepów. Dochodzi do wynaczynienia i odwodnienia. Czynnikami usposabiającymi są: upośledzone krążenie w miejscach przylegania skóry do chrząstek lub kości (nos, małżowiny uszne) lub odsiebnych częściach kończyn (palce), ucisk hamujący prawidłowe krążenie (ciasne obuwie), osobnicza nadwrażliwość na zimno (sinica kończyn, wilgotne zimne ręce). Szczególnie szkodliwe jest działanie zimna w połączeniu z wilgocią.
Odmrożenia I stopnia: zmiany rumieniowo-obrzękowe, lekko piekące, ustępujące bez pozostawienia śladu.
Odmrożenia II stopnia: pęcherze na podłożu rumieniowym, wolno gojące się, ustępujące bez pozostawienia blizny.
Odmrożenia III stopnia: pęcherze, martwica, bardzo powoli gojące się owrzodzenia, niekiedy obejmujące również mięśnie i kości.
Odmrożenia IV stopnia: pełna martwica skóry i tkanek niżej leżących, niekiedy ze zgorzelą.
W przeciwieństwie do oparzeń w przypadku odmrożenia nie ma groźby wystąpienia wstrząsu.
Leczenie odmrożeń I i II stopnia polega na usunięciu czynników utrudniających krążenie (ciasne buty, skarpety, rękawice) i oczyszczeniu skóry z założeniem opatrunku z maści z antybiotykami oraz z domieszką kortykosteroidów. W leczeniu odmrożeń III stopnia zaleca się podawanie antybiotyków dla zapobiegania wtórnemu zakażeniu.
Odmroziny- są to sinoczerwone, niekiedy siatkowate i ciastowate nacieki, występujące głównie w obrębie odsiebnych części kończyn, związane z nadwrażliwością na zimno, a spowodowane zaburzeniami naczynioruchowymi. W zależności od obrazu morfologicznego wyróżnia się:
a) właściwe odmroziny- cechą charakterystyczną są chłodne, sine ręce i stopy, często również wilgotne, spowodowane nadmierną neurogenną potliwością tych okolic. Na tym podłożu powstają siatkowate i ciastowate nacieki.
b) sinica siateczkowata goleni- występuje głównie u dziewcząt ze skazą limfatyczną i zaburzeniami układu współczulnego. Często współistnieje rogowacenie mieszkowe. Sinica ta umiejscowiona jest głównie na podudziach, na kolanach i udach. Nierzadko obecne są ciastowate nacieki guzowate.
Przebieg zarówno odmrozin, jak i sinicy goleni jest przewlekły, z zaostrzeniami zimą i wiosną, a całkowitym nawet ustępowaniem latem.
c) zapalenie tkanki podskórnej wywołane zimnem- zmiany dotyczą najczęściej kończyn dolnych i pośladków. Występują niekiedy po jeździe na nartach i sankach.
Okres trwania jest kilkutygodniowy, po czym nacieki w tkance podskórnej cofają się bez śladu.
Leczenie miejscowe polega na stosowaniu naprzemiennie kąpieli w zimnej i ciepłej wodzie, masaże, gimnastykę, diatermię krótko- i długofalową oraz naświetlania promieniami podczerwonymi (Solux z niebieskim filtrem) i 5% maść ichtiolowo-kamforową.
Leczenie ogólne obejmuje stosowanie dużych dawek witaminy A, PP, a także żelazo i leki naczyniowe.
Duże znaczenie ma zapobieganie, czyli ochrona przed zimnem poprzez odpowiednie ubranie.