Edukacja globalna - nowym wyzwaniem i inspiracją dla pedagogiki współczesnej
Edukacja globalna jest dziedziną edukacji, która może być określona jako odpowiedź edukacyjna na procesy globalizacyjne w społeczności światowej. Wspomaga poczucie odpowiedzialności za współzależności w wymiarze światowym. Współczesny, zglobalizowany świat stawia nas we wszystkich dziedzinach życia przed zupełnie nowymi problemami i wyzwaniami, których zasięg przekracza nie tylko nasze najbliższe otoczenie, ale również granice krajów i kontynentów. Aby im sprostać, potrzebne jest nowe podejście do edukacji. Propozycją taką jest edukacja globalna i rozwojowa - dwie pokrewne dziedziny, często nawet ze sobą utożsamiane jako globalna edukacja rozwojowa. Pomaga ona zrozumieć zależności pomiędzy życiem własnym i innych ludzi na całym świecie w stale zmieniającej się globalnej i wielokulturowej społeczności. Może być realizowana na różnych etapach edukacji, poczynając od przedszkola, powinna też obejmować nieformalne działania edukacyjne w formie zajęć dodatkowych, warsztatów, akcji, konkursów, festynów, itp.
Definicje edukacji globalnej (Global Education)
Nie ma jednej, obowiązującej powszechnie definicji, gdyż w różnych krajach ten rodzaj edukacji odpowiada na różne potrzeby i problemy i jest w różny sposób kształtowany.
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN przynosi stosunkową prostą definicję:
Edukacja globalna to koncepcja umiędzynarodowienia edukacji, której celem jest wyposażenie młodego pokolenia w „świadomość globalną”. Propaguje pluralizm, tolerancję i dialog międzykulturowy; akcentuje dobro wspólne ludzkości; odzwierciedla uniwersalistyczne tendencje we współczesnej pedagogice.
Deklaracja Edukacji Globalnej z Maastricht (The Maastricht Global Education Declaration), przyjęta przez Europejski Kongres Edukacji Globalnej, Maastricht, 15-17.11.2002, tak definiuje edukację globalną:
Edukacja globalna otwiera ludziom oczy i umysły na rzeczywistość panującą na świecie oraz uświadamia o konieczności podejmowania działań na rzecz większej sprawiedliwości, równości i przestrzegania praw człowieka dla wszystkich.
Edukacja globalna jest globalnym wymiarem edukacji obywatelskiej i obejmuje edukację rozwojową, edukację o prawach człowieka, edukację o zrównoważonym rozwoju, edukację na rzecz pokoju i zapobiegania konfliktom oraz edukację interkulturalną.
Te różne typy edukacji społecznej różnią się przede wszystkim tematyką i celami, które jednak wzajemnie się dopełniają i wspierają. Z różnego ukierunkowania celów wynikają też częściowo różne kompetencje i techniki ich rozwijania. Ale mają też wiele cech wspólnych:
podstawowy system wartości (szacunek do samego siebie, poczucie odpowiedzialności społecznej, poczucie przynależności i aktywne podejście do samokształcenia i kształcenia innych);
system idei i wiadomości (dotyczących zmian technologicznych, nierówności warunków życiowych mieszkańców świata, demokracji, rządów i obywatelstwa itp.);
uznanie potrzeby rozwijania kluczowych zdolności i umiejętności (kompetencji komunikacyjnych, społecznych, obywatelskich i zawodowych w rozwiązywaniu problemów i uczeniu się);
uznanie potrzeby zapewnienia możliwości twórczych i aktywności w trakcie procesu edukacyjnego (praca indywidualna i grupowa, współodpowiedzialność za wyniki kształcenia, współuczestnictwo).
Nieco inaczej definiują edukację globalną organizacje amerykańskie. Oto definicja wg Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD) Yearbook 1991, zatytułowanego Global Education: From Thought To Action (Edukacja globalna - od refleksji do działania):
Edukacja globalna obejmuje nauczanie o problemach i zagadnieniach, które przekraczają granice państwowe, oraz o wzajemnych powiązaniach systemów - kulturalnych, ekologicznych, ekonomicznych, politycznych i technologicznych.
Edukacja globalna obejmuje także naukę rozumienia i szanowania naszych sąsiadów, wywodzących się z innych kultur, widzenia świata poprzez oczy i mentalność innych oraz uświadamianie, że inni ludzie na świecie w większości potrzebują i pragną tych samych rzeczy.
Edukacja globalna bywa też określana w wymiarze społecznym. Oto ujęcie zaproponowane przez organizację Educazione & Scuola:
Edukacja globalna to ruch edukacyjny, opierający się na wielu szkołach na całym świecie. Podejmuje on:
* studium problemów i zagadnień, które przekraczają granice państwowe, oraz powiązania między systemami, w tym kulturalnymi, ekologicznymi, ekonomicznymi, politycznymi czy technologicznymi;
* kształtowanie zrozumienia międzykulturowego, w tym rozwijanie umiejętności patrzenia na życie z punktu widzenia kogoś innego.
Edukacja globalna obejmuje takie obszary programowe, jak edukacja o środowisku naturalnym, edukacja interkulturalna, edukacja na rzecz pokoju i zapobiegania konfliktom, edukacja rozwojowa, edukację o prawach człowieka i edukacja o demokracji. Jednakże jest ona czymś więcej, niż sumą tych obszarów, i obejmuje refleksję nad ich współzależnością oraz jak przekraczają one granice państwowe.
Edukacja globalna wychodzi ponad fakty i informacje. Obejmuje umiejętności, postawy i wartości łączące tematyczne, zintegrowane i wielodyscyplinarne programy nauczania. Obejmuje aktywną naukę i wykorzystanie współczesnych metod nauczania, w tym rozwiązania multimedialne.
Wymiar globalny edukacji
W odniesieniu do edukacji spotykamy się też często z terminem „wymiar globalny”. Termin ten, podobnie jak terminy „edukacja rozwojowa”, „globalne obywatelstwo” czy „edukacja dla zrównoważonego rozwoju” odnosi się do tych samych podstawowych celów i zasad: aktywnej promocji sprawiedliwości społecznej, równości i zrównoważonego rozwoju.
W edukacji „wymiar globalny” jest najbardziej efektywnym podejściem w całym etosie szkolnym. Umożliwia nauczycielom i uczniom rozwijanie zrozumienia, umiejętności i postaw, które prowadzą ich do przyjęcia odpowiedzialności w stosunku do innych i do samej Ziemi.
Perspektywa globalna edukacji jest ważna na każdym poziomie nauczania, w obrębie każdego tematu, dla wszystkich dzieci, młodzieży i dorosłych.