Higiena i profilaktyka
1. Profilaktyka i dezynfekcja
Zakres dopuszczalnych zabiegów profilaktycznych w chowie ekologicznym jest podyktowany ochroną ptaków przed infekcjami bakteryjnymi (kolioza), wirusowymi i pierwotniakowymi (kokcydioza) oraz przed inwazją pasożytów przewodu pokarmowego (glistnice) i dróg oddechowych (syngamoza). Korzystanie z wybiegu, szczególnie wybiegu ograniczonego oraz w okolicy gdzie bytują liczne ptaki wolno żyjące, powstaje możliwość zwiększonego zakażenia oraz przenoszenia chorób. Tą drogą możliwe jest zakażenie kur patogenami w rodzaju Salmonella sp., Camphylobacter jejuni lub pasożytami (Syngamus trahei) i innymi oraz powstanie zagrożenia chorobowego dla konsumenta jaj. W warunkach produkcji ekologicznej zakres zabiegów profilaktycznych jest siłą rzeczy ograniczony. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 r. dopuszcza do czyszczenia i dezynfekcji skóry ptaków oraz pomieszczeń mydło, wodę i parę wodną, mleko wapienne, wapno gaszone i niegaszone, wybielacz nadchloran sodu, wodorotlenek sodu, wodorotlenek potasu, wodę utlenioną, naturalne olejki roślinne, kwasy organiczne (cytrynowy, octowy, mrówkowy, mlekowy, octowy), alkohol etylowy, węglan sodu. W przedstawionym zestawie, na szczególną uwagę przy myciu i odkażaniu pomieszczeń zasługuje użycie gorącej pary wodnej, której wytwornice są dostępne w handlu. Ze środków odkażających, nadających się do wprowadzenia per os na uwagę zasługują naturalne olejki i wyciągi roślinne mające własności hamowania rozwoju patogenów. Preparaty zwiększające odporność kurcząt na kokcydiozę, koliozę i inne infekcje są obecnie wprowadzane na rynek krajowy i mogą znaleźć dobre zastosowanie w ekologicznej produkcji jaj.
2. Dozwolone zabiegi
Podstawowym elementem utrzymania kur w warunkach produkcji ekologicznej jest dostęp do wybiegu i żywienie spełniające stosowne wymogi oraz eliminacja czynników powodujących nieuzasadnione cierpienie ptaków. Niedopuszczalne jest, więc trzymanie kur pod zamknięciem na brudnej ściółce, kształtowanie dziobów i wymuszone karmienie. Udostępnienie kurom kąpieli piaskowej (piasek systematycznie dezynfekowany przez ogrzewanie) daje im komfort ulgi i umożliwia pozbycie się pasożytów skóry i piór (wszoły, piórojady). Warunki do grzebania i przemieszczania się w kurniku i na wybiegu pomagają w utrzymaniu właściwej długości pazurów. Warto jeszcze raz wspomnieć o celowości udostępnienia kurom mieszaniny żwiru (kwarcowego) oraz żwiru wapiennego.
3. Dozwolone środki lecznicze
W produkcji metodami ekologicznymi zabronione jest stosowanie leków weterynaryjnych. Dopuszczone są natomiast środki lecznicze pochodzenia ziołowego oraz preparaty homeopatyczne. Użycie leków weterynaryjnych jest uzasadnione tylko w razie konieczności ratowania życia zwierzęcia lub ulżenia w cierpieniu. W tym jednak przypadku obowiązuje dwa razy dłuższy okres karencji przy pozyskiwaniu surowców zwierzęcych niż okres zalecany przez producenta leku. Kury leczone wymagają odpowiedniego oznakowania.
4. Usuwanie odchodów i ich zagospodarowanie
Rozporządzenie określa limit na zawartość azotu w odchodach zwierząt przypadających na jednostkę areału wynoszący 170 kg N/1 ha/rok. Oznacza to, że dopuszczalna obsada kur niosek na 1 ha ziemi wynosi 230 sztuk. W przypadku, gdy ferma kur nie posiada własnego areału ziemi możliwe jest przekazywanie pomiotu jako naturalnego nawozu - określonemu odbiorcy, najlepiej agrotechnicznemu gospodarstwu ekologicznemu. Pomiot winien być usuwany z kurnika wraz ze ściółką po zakończeniu nieśności i przed wstawieniem nowej stawki kur. Zależnie od organizacji zielonych wybiegów przy kurniku powstanie także potrzeba systematycznego oczyszczania ich powierzchni z nadmiaru pomiotu. Pomiot winien być zgromadzony na suchym terenie, zabezpieczony przed zalewaniem wodą opadową oraz przed dostępem dziko żyjących ptaków, usytuowany z dala od naturalnych i sztucznych cieków wodnych. Przy dłuższym przechowywaniu zaleca się przesypywanie pryzmy wapnem palonym. Odchody z ekologicznej produkcji mogą być zużyte do produkcji kompostu razem z odpadami roślin pochodzącymi z gospodarstwa ekologicznego. Kompost taki nadaje się do stosowania jako naturalny nawóz w ekologicznej produkcji roślinnej. Przy produkcji kompostu celowe jest wprowadzenie organizmów wspomagających przebieg procesu, np. dżdżownicy kalifornijskiej (Eisenia foetida).