Wykład 1
Temat: Perspektywy i koncepcje zapobiegania zaburzeniom w indywidualnym i społecznym funkcjonowaniu.
RODZAJE PRZYSTOSOWANIA:
- gatunkowe - (filocentryczne), wiąże się z przystosowaniem gatunków do życia zbiorowego
- osobiste - (egocentryczne) odnosi się do poszczególnych jednostek, które podlegają procesowi przystosowania, zwraca się uwagę na egzystencję człowieka w kontekście kar i nagród.
- społeczne - (socjocentryczne) następuje tu eliminacja pewnych ocen, zachowań, wartości, które są jakby niekorzystne z punktu widzenia grupy (większości).
Te wartości, które człowiek uzyskuje w procesie przystosowania są kształtowane pod wpływem dwóch czynników, mających podstawowe znaczenie dla organizacji życia zbiorowego - są to: PRAWO I MORALNOŚĆ (zostały ukształtowane na drodze społecznej socjalizacji)
WSPÓŁCZESNE UJĘCIE PROFILAKTYKI
- wyraźnie odróżnia się od pojęcia leczenia, które mieści w sobie pojęcie terapii, rehabilitacji i resocjalizacji.
3 GRUPY/OBSZARY PREWENCJI:
1. działania prewencyjne ogólne - ukierunkowane na całą populację
cel:
a) eliminacja przyczyn, które mogą wywołać zaburzenia
b) stworzenie korzystnych warunków dla zdrowia psychicznego
podstawowe działania:
a) orientacja w rozkładzie zaburzeń w danej populacji
b) wypracowanie metod postępowania prewencyjnego i pomocowego
- Grupa osób szczególnego ryzyka w świetle ustaleń epidemiologicznych:
- osoby pozbawione wsparcia społecznego
- maltretowane i wykorzystywane seksualnie dzieci
- jednostki oderwane od swojego środowiska rodzinnego
zakres prewencji ogólnej:
biologiczne strategie prewencji ogólnej - promocja zdrowego stylu zycia
działania psycho-społeczne - kształtowanie zdrowych relacji psychicznych z otoczeniem społecznym (zdrowie psycho-społeczne)
warunki:
- nabycie umiejętności skutecznego rozwiązywania problemów
(konstruktywny sposób wyrażania emocji)
- posiadanie właściwej płaszczyzny odniesienia - w oparciu o którą człowiek może budować swoją tożsamość
- przygotowanie człowieka do sprostania problemom jakie niesie za sobą każdy etap życia
3) działania społeczno-kulturowe:
- celt:
a) stworzenie bezpiecznego środowiska
b) tworzenie warunków społecznych, które umożliwiają zdrowy rozwój oraz prawidłowe funkcjonowanie człowieka
- odpowiednie rozwiązania w sferze edukacyjnej, socjalnej, zdrowotnej, gospodarczej
2. działania prewencyjne kierunkowe
- podejmowane z myślą o konkretnych grupach, uznanych za grupy podwyższonego ryzyka
- zwraca się uwag e na tzw. aktywne strategie profilaktyczne:
programy edukacyjne
programy profilaktyczne dla szczególnie zagrożonej młodzieży ( progr. dot. presji rówieśników)
programy dot. budowania poczucia własnej wartości
programy modelujące z wykorzystaniem mass mediów
3. interwencje adresowane
- one są adresowane do osób zagrożonych „chorobą”, osób u których wystąpiły niewielkie objawy zaburzeń, które nie spełniają formalnych kryteriów diagnostycznych
- zwraca się uwagę na ograniczenie szkodliwego zachowania (w kręgu rodzinnym czy najbliższej społeczności)
- formy oddziaływań:
a) interwencja kryzysowa- reakcja na potrzebę natychmiastowej pomocy
b) krótkotrwała terapia kryzysowa - koncentruje się na bieżących problemach, które dotyczą jednostki bądź jej najbliższej rodziny
c) interwencje podejmowane w ramach telefonu zaufania
ZASADY NA KTÓRYCH OPIERA SIĘ WSPÓŁCZESNE PODEJŚCIE DO PROFILAKTYKI:
1 zasada: dysfunkcjonalność człowieka jest wyrazem małej skuteczności radzenia sobie z wymogami życia
2 zasada: poziom zaradności zależy od splotu czynników pośredniczących (czynniki ryzyka i czynniki chroniące)
3 zasada: manifestowane przez człowieka przejawy dysfunkcji są względem siebie alternatywne
DWIE KONCEPCJE PROFILAKTYKI
opracowana przez Departament Publicznego Szkolnictwa w USA
( wypracowana na potrzeby praktyki społecznej)
W świetle tej koncepcji profilaktyka to proces który ma zapewnić człowiekowi zasoby i środki niezbędne do konfrontacji ze złożonymi i stresującymi warunkami życia.
Unikanie zachowań które mogą prowadzić do negatywnych konsekwencji natury psychicznej, fizycznej i społecznej.
W ramach tej profilaktyki podaje się działania które należy zrealizować:
- przekaz wiedzy i kształtowanie umiejętności
- samoocena i zaufanie do ludzi
- zwracanie uwagi na system wsparcia społecznego w rodzinie, szkole, miejscu pracy, społeczności lokalnej..
- stwarzanie warunków, które umożliwiają prowadzenie zdrowego stylu życia
- stwarzanie warunków dla funkcjonowania zdrowego społeczeństwa
KONCEPCJA profilaktyki wg Gasia
Profilaktyka to proces, który koryguje niedostatki wychowania
Stwarza warunki do realizacji celów wychowania
Gaś zwraca uwagę na:
- wspieranie młodego człowieka w radzeniu sobie z różnymi zagrożeniami dla prawidłowego rozwoju oraz prowadzeniu zdrowego stylu życia
- ograniczenie bądź eliminacja czynników ryzyka
- wzmacnianie czynników chroniących
Relacja między profilaktyka a wychowaniem:
Gaś uważa, że:
- nie można utożsamić profilaktyki z wychowaniem, ale profilaktyka jest ściśle powiązana z wychowaniem
- wychowanie nadaje profilaktyce sens i pełni nadrzędną rolę w stosunku do profilaktyki
- wspólnym obszarem procesu wych. i oddziaływań prof. jest profilaktyka pierwszorzędowa, która wzmacnia proces wychowania o treści profilaktyczne.
Gaś dzieli profilaktykę na:
- uniwersalną
- selektywną
- zalecaną
POROWNANIE TRADYCYJNEGO I WSPÓŁCZESNEGO MODELU PROFILAKTYKI
Preferencje dla kreatywnej wersji profilaktyki (promocja zdrowia, kształtowanie systemu wartości, postaw oraz umiejętności w kontekście szeroko pojętego zdrowia)
Odchodzenie od koncepcji profilaktyki ograniczającej się do sporadycznych akcji organizowania wiedzy na rzecz działań systematycznych i planowych
Poszukiwanie nowych środków oddziaływań prof. (różne formy dialogu, zachęcenie do aktywnego uczestnictwa adresatów, wzbudzanie społecznego zaangażowania)