Borelioza
(Borelioza z Lyme, Krętkowica kleszczowa, Lyme disease)
-Masowe zachorowania ludzi w 1977 roku w Old Lyme
-W 1982 roku poznano ich etiologię - Borrelia burgdorferi
-Okazało się to powszechne zakażenie zwierząt i ludzi całej półkuli północnej (chyba już od XIX w. lub dawniej)
-Większość zakażeń subklinicznych, czasem zmiany miejscowe lub uogólnione
-Jedna z najczęstszych zoonoz, także w Polsce
-Około 40 tysięcy zachorowań ludzi rocznie w Polsce
-W niektórych rejonach Polski 60% kleszczy zakażonych
-Znaczenie u zwierząt w Polsce nieznane
-Ale są u nas serododatnie konie, psy i bydło
Etiologia
-Borrelia anserina (spirochetoza ptaków też drobiu)
-Borrelia theileri (lekkie gorączki głównie u bydła, u nas nie)
-Borrelia burgdorferi sensu lato - różne genogatunki, między innymi - B. burgdorferi sensu stricto B. garinii, B. afzelii
Borrelia burgdorferi sensu stricto
-Główna przyczyna boreliozy z Lyme (obok innych genogatunków)
-G(-) krętki, trudne do hodowania (specjalne podłoża, tygodniami, warunki beztlenowe) - rutynowo niewykrywane
-Genogatunki mają wspólne białka powierzchniowe i duża ich zmienność, też podobieństwo do leptospir i innych bakterii - trudności diagnostyki serologicznej
-W temp pokojowej szybko giną poza organizmem
Epidemiologia
-Rezerwuar: kleszcze i drobne gryzonie, ale zakażenia u wielu innych ssaków i ptaków dzikich i domowych (psy, koty, konie, bydło i inne)
-Choć wydalane z moczem, mlekiem itp., to
-Roznoszona wyłącznie przez penetrację kleszcza
-Kleszcze żywicielem biologicznym (wszystkie 3 stadia)
-I u nich przenoszenie transowarialnie i transstadialnie
-U nas Ixodes ricinus: żeruje od marca do października
-Groźne ssanie dłuższe niż 24h
Patogeneza i przebieg u ludzi
-Po penetracji kleszcza - przejściowo rumień wędrujący
-Nierzadko późne, ciężkie powikłania: przewlekłe zmiany stawowe, kardiologiczne lub neurologiczne
-Chyba rola endotoksyny, hemolizyny, kompleksów immunologicznych i immunosupresji
Patogeneza i przebieg u zwierząt
-Dominują zakażenia bezobjawowe (długotrwałe bakteriemie)
-Choroba głównie u psów: brak rumienia, po inkubacji kilku miesięcy (?): ostre zapalenie stawów, gorączka, samoistne ustępujące po kilku dniach (ewentualnie nawroty)
-Późne powikłania u zwierząt tylko wyjątkowo
-U koni sporadycznie zapalenia stawów, zaburzenia oczne, neurologiczne, śmiertelność źrebiąt
-U bydła sporadycznie ronienia
Trudności rozpoznania boreliozy u zwierząt
-Objawy niespecyficzne
-Serologia (ELISA) - dużo zakażeń bezobjawowych, a także nieswoiste odczyny (leptospiry)
-Izolacja zarazka (np. ze stawu, krwi): dobra, ale bardzo droga
U psa można mówić o boreliozie jeśli były jednocześnie:
---Inwazja kleszczy na terenach endemicznych boreliozy
---Typowe objawy kliniczne
---Przeciwciała anty-B.burgdorferi
---Wyraźna poprawa po antybiotykoterapii
Zwalczanie boreliozy zwierząt
-Niedopuszczanie do inwazji kleszczy
-Szybkie usuwanie kleszczy
-Szczepienie (skuteczność? Celowość?)
-Antybiotykoterapia (sens?)
Zwalczanie boreliozy u ludzi
-Niedopuszczania do inwazji kleszczy
-Szybki usuwanie kleszczy
-Szczepień brak (obawy o immunopatologiczne reakcje)
-Antybiotykoterapia w okresie rumienia wędrującego!
Wrzodziejące zapalenie naczyń chłonnych
(ulcerative lymphangitis)
-Choroba koniowatych (rzadko u bydła) na całym świcie
-Skutek złej higieny (zatłoczone, brudne stajnie) i dziś rzadko
-Dawniej często i miała znaczenie w różnicowaniu z nosacizną
-Rezerwuar biotypu końskiego nieznany
-Rola skażonej gleby?, ściółki? - od pęcin zwykle, owady?
-Nie ma wiekowej predyspozycji
-Przewlekłe zapalenie wstępujące od pachwin podskórnymi naczyniami chłonnymi zwykle na miednicznych kończynach
-Guzy, zwykle kulawizna, naczynia chłonne grube jak palec, ropnie, owrzodzenia, blizny, nowe guzki itd. - słoniowacizna
-Rzadko hematogenne uogólnienie (ropnie wewnętrzne)
-Diagnostyka jak owce, zapobieganie - higiena
-Leczenie chirurgiczne (grzanie, cięcie), tygodniami penicylina
Gruźlica rzekoma
Zapalenie serowaciejące węzłów chłonnych
Lymphadenitis caseosa; Caseous lymphadenitis - CLA
Przewlekłą choroba kóz i owiec charakteryzująca się powstawaniem ropni w węzłach chłonnych i narządach wewnętrznych.
Starty ekonomiczne
-Spadek mleczności
-Gorsze przyrosty
-Konfiskaty poubojowe
-Tylko stada wolne od gruźlicy rzekomej przeznaczone do hodowli i rozrodu
Etiologia
-Corynebacterium pseudotuberculosis
-G(+) pałeczka, nie wykazująca ruchu
-Hodowana na zwykłych podłożach w temp 37°C
-Warunki względnie beztlenowe
-Tworzy białe, małe i szorstkie kolonie
-β-hemoliza wokół kolonii
--Biotyp owczy
----Wywołuje gruźlicę rzekomą u kóz i owiec
----Nie redukuje azotanów do azotynów
--Biotyp koński
----Wywołuje wrzodziejące zapalenie naczyń chłonnych u koni
----Redukuje azotany do azotynów
Czynniki chorobotwórczości
-Produkuje egzotoksynę (fosfolipazę D), powodującą lizę ERS oraz uszkodzenia śródbłonka naczyń
-W ścianie posiada wiele lipidów stąd oporna na trawienie w fagocytach, czasem doprowadza do ich zniszczenia - procesy ropne
Występowanie
-Powszechnie
-Całą Europa i świat
-Też Polska (1997 rok - 13% stad hodowlanych, 7% zwierząt)
Epizootiologia
-Źródło zakażenia: zwierzęta chore (ropnie), bezobjawowi nosiciele (p.pok.)
-Drogi szerzenia się: kontakt bezpośredni, kontakt pośredni (wyposażenie koziarni, narzędzia chirurgiczne)
-Wrota zakażenia: rany skóry, rany błony śluzowej jamy ustnej, układ oddechowy
Rozmieszczenie ropni powierzchownych
-Węzeł chłonny przyuszniczy, żuchwowy, przedłopatkowy, podbiodrowy, podkolanowy, nadwymieniowy
-Zmiany niebolesne (proces przewlekły), jeden lub kilka węzłów chłonnych, ropień dojrzewa, wypadają włosy, potem pęka zanieczyszczenie środowiska szerzenie się gojenie bez blizny
-Ropnie uorganizowane, do wyłuskania, budowa koncentryczna (jak cebula)
Diagnostyka różnicowa
-Ropnie policzka, korzenia zęba
-Obrzęki (pasożyty)
-Torbiel ślinianki
-Powiększenie tarczycy, grasicy
-Wodniak dzwonka
-Włókniste zwyrodnienie kości
-Promienica
Inny przebieg
Ropnie głębokie
Płuca
Wątroba
Nerki
OUN
Moszna/zapalenia wymienia
Ale trudna diagnostyka (zwłaszcza ropnie płuc, gdzie główny objaw to wyniszczenie)
Diagnostyka laboratoryjna
-Izolacja zarazka (wymaz)
-Test alergiczny
-Badania serologiczne (głównie ELISA)
Leczenie
-Antybiotykoterapia nieskuteczna
--Gruba ściana ropni
--Środowisko wydzieliny ropnej
--Wewnątrzkomórkowa lokalizacja bakterii
-Izolacja zwierząt chorych
-Leczenie chirurgiczne (przecięcie, opróżnienie, wyczyszczenie i dezynfekcja)
Zwalczanie
-Program diagnostyczny, czyli badania serologiczne i eliminacja sero+
Profilaktyka
-Szczepienia nie chronią
-Szczepienie zmniejszają nasilenie objawów klinicznych
-Szczepionki
---Nie w Polsce
---Autoszczepionki!
---Linfovac
---Glandvac
-Zwierzęta tylko ze stad wolnych (zdrowych)
-Unikanie zranień zwierząt
Epi24-03
- 1 -