Zołzy koni
(adenitis uguorum, coryza contagiosa eguorum)
zakaźną i zaraźliwą chorobą koni, zwłaszcza młodych, charakteryzującą się lokalnym lub uogólnionym ropnym zapaleniem węzłów chłonnych towarzyszącym infekcji górnych dróg oddechowych, co klinicznie objawia się gorączką, obrzękiem i przetokami węzłów chłonnych wymienionego odcinka układu oddechowego oraz śluzowo-ropnym wypływem z nosa.
Etiologia:
paciorkowiec zołzowy (Streptococciis equi subsp. equi} - należy do paciorkowców ropotwórczych
Gram (+)
tlenowiec / względny beztlenowiec,
jednorodny antygenowo i genetycznie
hemoliza BETA.
szczepy otoczkowe i bezotoczkowe (rzadziej występujące)
szczepy różnią się w zakresie zjadliwości -
białko M (w ścianie komórki bakteryjnej) jest antygenem i ma działanie przeciwfagocytarne
kwas hialuronowy wytwarzanego przez otoczkę zwiększa inwazyjność zarazka
Epizootiologia:
kontakt bezpośredni
odporność przeciwzakaźna zależy od przeciwciał błon śluzowych IgA i IgG występujących w jamie nosowej i gardle
chorobotwórczość dotyczy koniowatych (+ myszy)
nosiciele główne źródło podtrzymujące infekcję oraz za pierwotną przyczynę zakażenia w uprzedno wolnym od zarazków środowisku.
wpływ złych warunkach zoohigienicznych, żywienia i sanitarnych.
Zachorowalność i szybkość szerzenia się zakażenia zależy od zjadliwości zarazka oraz stanu odporności zwierzęcia
W stadach wolnych do 100%, a śmiertelność wśród młodych koni aż do 10%.
W innych stadach, gdzie choroba już występowała wartości te kształtują się odpowiednio 50 i 2%.
Wrażliwość w każdym wieku - najczęściej i najostrzej w wieku 1 - 5 lat
zakaźna i zaraźliwa choroba
ropie z nosa przeżywa od tygodnia do miesiąca.
60°C - ginie szybko
wrażliwy na 0,6% kwas siarkowy, fenol w rozcieńczeniu 1:200, jodofory, glukonianu chlorheksydyny oraz aldehydu glutarowego
penicylina, chloramfernikol, erytromycyna, linkomycyna i sulfonamidy.
nosicielstwo - 6 tyg. (wyjątkowo 1 rok)
Wrota:
aerogennie
gruczoł mlekowy w trakcie ssania,
oraz bardzo rzadko występujące zakażenie śródmaciczne
przez uszkodzoną skórę
przez pochwę podczas krycia,
za pośrednictwem owadów, zakażonych wiader do picia, paszy, pastwisk, ścian
Patogeneza:
O.I.: 1-21 dni
Paciorkowiec zołzowy → przeniknięcie przez błonę śluzową nosa lub jamy ustnej → miejscowe węzły chłonne →
→ namnażanie → naciek granulocytów obojętnochtonnych (ale brak możliwości szybkiej likwidacji zakażenia związany z obecnością kwasu hialuronowego, białka M oraz toksyn bakteryjnych.) →
→ obrzęk całej okolicy → utrudniający oddychanie ucisk na drogi oddechowe
Przerzuty paciorkowca zołzowego z krwią lub chłonką → ropnie jamy brzusznej, klatki piersiowej → pleuritis
→ mózgu. → do węzłów chłonnych kończyn mogą powodować zaburzenia ruchowe.
Przerzut = gorączka przerywana i utrata kondycji.
Ropnie mogą utrzymywać się wiele miesięcy (nie pękając) od pierwotnej infekcji → ponowny wysiew do górnych dróg oddechowych → epizootii w stadzie
Objawy kliniczne:
początku choroby
uspokojenie i posmutnienie koni;
temperatura 39,0-39,5"C;
śluzowy → później ropny wypływ z nosa,
lekki kaszel,
trudności w połykaniu,
niewielki obrzęk i wrażliwość okolicy międzyżuchwowej.
później
wyciągnięta szyja
temperatura wzrasta do 40-41"C
węzły chłonne żuchwowe i zagardłowe stają się coraz bardziej obrzękłe i bolesne
zropiałe węzły chłonne pękają w 7.-14. dniu choroby.
przetoka zagardłowych węzłów chłonnych
do gardła → obfity wypływ z nosa.
do uchylka gardłowego, →powiększony, fluktujący i wyczuwalny w okolicy gałęzi żuchwy.
u starych zwierząt zakażenia są wynikiem zanikającej odporności:
→ przebieg nietypowy → łagodny, z niewielkim wypływem z nosa, kaszlem, niewysoką gorączką w nielicznych
przypadkach zropieniem węzłów chłonnych.
postacie łagodne mogą być wynikiem zakażeń paciorkowcami bezotoczkowymi
konsekwencje choroby:
połowicze porażenie krtani,
zapalenie mięśnia sercowego i niedokrwistość. Ponadto
w 2-4 tygodnie po ostrej fazie zołzów u 1-2% koni może wystąpić wybrocznica.
A.P.:
ropnie w węzłach chłonnych okolicy gardła, w. oskrzelowych
ropne zapalenie opłucnej
Rozpoznanie
badanie kliniczne i bakteriologiczne.
ELISA
Ze względu na możliwość okresowego siewstwa dopiero po trzykrotnym ujemnym wyniku badania bakteriologicznego można uznać, że koń nie jest nosicielem zarazków.
u około 75% koni o przechorowaniu rozwija się silna i trwała odporność na zołzy
Diagnostyka różnicowa:
choroby wirusowe: grypę, zapalenie jamy nosowej i płuc koni oraz ronienie klaczy na tle zakażenia herpeswirusem, a także zapalenie górnych dróg oddechowych wywołane przez rinowirusy i adenowirusy.
Odróżnienie tych chorób ma znaczenie w początkowej fazie zołzów i w ich łagodnej postaci,
rokowanie pomyślne, a wyzdrowienie 2-3 tygodnie. Przy przerzutach rokowanie umiarkowanie ostrożne lub złe
Leczenie
penicylina G prokainowa jest lekiem z wyboru.
oksyteracyklina (uwaga na biegunki),
zwierzęta leczone antybiotykami → brak wytworzenie właściwej odporności
→ bardziej wrażliwe na ponowną infekcję po zakończeniu terapii.
→ odwlekają pękanie ropni → przeżycie bakteri wewnątrz otorbionego ropnia.
Podjęcie leczenia
w ciągu 24 godz. od pojawienia się gorączki → przerywa infekcję.
w późniejszym → przedłużenie przebiegu choroby; wzrost ryzyka przerzutu !!!
wskazania do stosowania antybiotyków
duszności związanej z utrudnionym przepływem powietrza spowodowanym obrzękiem zagardłowych węzłów chłonnych,
długo utrzymująca się wysoka temperatura wewnętrzna (41"C i powyżej),
silne osłabienie ogólne
brak łaknienia.
Profilaktyka
21-dniowa kwarantanna, ( 2x dziennie mierzenie temp.; 3x badania bakteriologiczne wymazów z jamy nosowej.
Izolacja osobników z klinicznymi objawami choroby
Odkażanie sprzętu, i otoczenia
szczepienia profilaktyczne,(niska efektywność
Pismiennictwo:
Magazyn Weterynaryjny: Suplement: „KONIE”
Zołzy koni