Ewa Dryjańska
nauczyciel-bibliotekarz
Szkoły Podstawowej
im. Jana Pawła II
w Kazimierzu Biskupim
Wpływ telewizji i „agresywnych” gier komputerowych
na psychikę dziecka
Jak wiadomo efekty wychowania zależą nie tylko od bezpośrednich kontaktów rodziców, nauczycieli czy wychowawców z dziećmi, ale także od innych wpływów - pośrednich, zwłaszcza tych, które dokonują się poprzez środki masowego przekazu, takie jak: telewizja, Internet i gry komputerowe.
Telewizor znajduje się w każdym domu. Coraz częściej też w naszych domach pojawiają się komputery, z możliwością podłączenia do Internetu i gry komputerowe. Z jednej strony należy cieszyć się, że ten postęp w technice umożliwia szybsze nabywanie wiedzy, ułatwia kontakt ze światem, dostarcza rozrywki. Bez wątpienia wspomaga też rozwój młodego człowieka i poszerza krąg jego zainteresowań. Z drugiej strony nie można i jednak ignorować niebezpieczeństw wiążących się z tym faktem. Kontakt z telewizją i komputerem w wielu rodzinach stał się stylem życia, formą przeżywania, czy też wręcz sposobem postępowania.
Od dawna psychologowie mówią o poważnym wpływie, jaki wywierają środki masowego przekazu na przeżycia uczuciowe dzieci, a tym samym na ich rozwój emocjonalny. Dziecko, które ogląda sceny budzące negatywne emocje, przede wszystkim lękowe, jest skłonne w innych sytuacjach do reakcji lękowych. Często wpływ przeżytych emocji nie działa natychmiast. Boi się później : zostać samo w domu lub wyjść na klatkę schodową, zdaje mu się, że ktoś tam stoi, że się czai. U niektórych dzieci w wyniku oglądania drastycznych scen następuje oswojenie się z agresją i grozą, a efektem długotrwałego oddziaływania jest wzrastająca obojętność, przyzwyczajenie i przystosowanie się do agresji, traktowanie innych osób jako przedmiotów, które można wykorzystać, oszukać, zniszczyć.
Telewizja wywiera również wpływ na kształtowanie się postaw, dostarcza wzorów postępowania. Często bohater negatywny przedstawiony jest w sposób atrakcyjny, bo przeżywa interesujące przygody i budzi większą sympatię niż nudny, nieciekawy bohater pozytywny. Podczas oglądania filmu ma miejsce identyfikacja z bohaterem, choćby to był przestępca.
Należy wspomnieć, że telewizja stwarza potencjalne zagrożenie dla życia rodzinnego. Nieracjonalny, niekontrolowany odbiór programów telewizyjnych redukuje w rodzinie czas poświęcony w rodzinie na wspólne zabawy, dyskusje czy też spędzanie wolnych chwil. Telewizor i komputer zastępują kontakty z ludźmi. Kontakt z bohaterem ekranowym nie naraża nas na przykre doznania. Telewizyjny „znajomy” nie krytykuje nas, nie odrzuca przyjaźni i miłości. Jest zawsze lojalny. Użytkownik telewizji i komputera nie czuje się zagrożony oraz nie przeżywa lęku i frustracji związanej z odtrąceniem emocjonalnym.
Gry komputerowe i komputer, choć pojawiły się zaledwie kilkanaście lat temu, już zyskały ogromną popularność wśród dzieci i młodzieży. Gdy słyszymy słowo „uzależnienie” zazwyczaj kojarzy nam się z narkomanami, alkoholikami czy palaczami papierosów. Nikt nie myśli o dzieciach z joystikiem w ręce i oczami „przylepionymi” do ekranu, grających przez wiele godzin. Gry komputerowe stanowią atrakcyjną rozrywkę, która nie nudzi, lecz wciąga i angażuje gracza. Korzystanie z gier komputerowych przez dzieci najczęściej nie jest przez nikogo kontrolowane, gdyż dorośli nie potrafią się nimi posługiwać i często nie wiedzą nawet na czym te gry polegają. Nie są zorientowani, że wśród gier zręcznościowych są także gry „agresywne”, polegające na walce osoby grającej z różnymi istotami. Przy tych grach dziecko nie tylko obserwuje, ale samo dokonuje czynów agresji. Mimo, że jest to agresja symulowana, nie dokonywana w rzeczywistości, dziecko oswaja się z nią i nabiera w niej wprawy. Żeby grać i wygrywać musi identyfikować się z agresorem, czyli osobą dokonującą czynów przemocy. Tak więc, sytuacja zaangażowania w grę komputerową nie jest bierną percepcją treści wizualnych, ale jest sytuacją, która włącza różne obszary aktywności dziecka. Dzieci „komputerowe” charakteryzuje nasilona agresja, mniejsza wrażliwość moralna, uchylanie się od odpowiedzialności. Dzieci te mają duże poczucie własnej doskonałości i wyjątkowości, a małą potrzebę rozumienia siebie i innych. Pod wpływem zabaw „w zabijanie” dzieci te nabierają przekonania, że przemoc jest czymś powszechnym i zwyczajnym, obojętnieją na nią, stają się nie wrażliwe na krzywdę i cierpienie, nie mają poczucia winy przy własnych zachowaniach agresywnych. W konsekwencji może doprowadzić to do zatracenia granic między dobrem a złem.
Oczywiście programy telewizyjne i gry komputerowe to nie tylko samo zło, bowiem rozsądne ich użytkowanie nie powinno nikomu zaszkodzić - szczególnie, gdy są one właściwie wybierane i dobierane. Tego powinni dokonywać rodzice i wychowawcy. To oni mają być dla swoich dzieci naturalnymi przewodnikami po świecie mass mediów. Należy przekonywać dzieci i młodzież, że nie każdy program telewizyjny, nie każdy portal internetowy, nie każda gra komputerowa są dobre dla ich zdrowia psychicznego i moralnego. Ważną rzeczą jest wytworzenie nawyku dyskusji, dialogu i rozmów na temat oglądanych programów. Przygotowanie dzieci do percepcji programów telewizyjnych, używania Internetu i komputera, należy rozpocząć od najwcześniejszych lat, kształtując umiejętności, wzbudzając potrzeby poznawcze, zainteresowania społeczne i kulturalne. Trzeba interesować się tym, co nasze dzieci oglądają, w jaki sposób spędzają swój czas przy komputerze czy telewizorze. Jednocześnie trzeba uczyć wartościowych wyborów, pokazywać konkurencyjne sposoby spędzania wolnego czasu, stwarzać możliwości rozwoju różnych zainteresowań. Wtedy na pewno mniej rodziców miałoby trudności w porozumiewaniu się z własnymi dziećmi i byłoby mniej przejawów agresji w naszym społeczeństwie.