Introligator

Kod klasyfikacji: 7345

Rozdział klasyfikacji: Przemysł lekki i rzemiosło

Klasa klasyfikacji: Poligrafia i introligatorstwo

Zadania i czynności

Głównym celem pracy introligatora jest nadanie formy użytkowej (książki, broszury, czasopisma) arkuszom zadrukowanym tekstem i ilustracjami. Produkuje on także galanterię papierową (pudła, pudełka, etui) oraz oprawia okolicznościowe druki (albumy, klasery, prace dyplomowe), oprawia reprinty (współcześnie drukowane kopie starych druków lub manuskryptów). Introligatorzy o najwyższych kwalifikacjach zajmują się także oprawianiem i wykonywaniem (dorabianiem, odtwarzaniem) okładek do zabytkowych, starych książek.

W zawodzie introligatora występuje specjalizacja.

Najczęściej spotykane jest stanowisko introligatora poligraficznego - pracownika samodzielnego zakładu introligatorskiego lub wydziału drukarni.

Praca introligatora poligraficznego polega na wykonaniu z zadrukowanych arkuszy tzw. wkładu oraz łączeniu go z okładką lub nadaniu mu innej formy użytkowej. W tym celu introligator przycina arkusze do formatu, złamuje (składa) oraz łączy je w tzw. wkład (zszywając lub klejąc). Na końcu łączy wkład z okładką lub wykańcza w inny sposób.

W swojej pracy introligator wykonuje różne operacje technologiczne, m.in. krojenie papieru, złamywanie (składanie) arkuszy, szycie nićmi lub drutem, klejenie, łączenie wkładu z okładką czy uszlachetnianie okładki: lakierowanie lub foliowanie).

Introligator posługuje się przy pracy urządzeniami i maszynami z napędem elektrycznym (rzadziej mechanicznym) i - coraz powszechniej -specjalistycznymi automatami, sterowanymi komputerem lub mikroprocesorem. Automaty ustawione w ciągu technologicznym tworzą tzw. linię potokową, która umożliwia oprawę wydawnictw w jednym cyklu technologicznym (od wydrukowanych arkuszy przyjętych z maszyny - po gotowe do ekspedycji książki, czasopisma, broszury itp.).

Poszczególne operacje technologiczne introligator wykonuje za pomocą specjalistycznych urządzeń: krajarki papieru, umożliwiającej, np. krojenie papieru do formatu, złamywarki umożliwiającej składanie arkuszy, zszywarki drutem i nićmi, klejarki, automatów do opraw bezszwowych czy maszyn do lakierowania i laminowania, np. okładek.

Kolejną specjalizacją w zawodzie introligatora jest stanowisko: introligator galanteryjny. Wykonuje on z papieru ozdobne pudła (np. na kapelusze, na prezenty), pudełka i etui (na biżuterię, galanterię ozdobną czy okolicznościowe: statuetki, puchary). Galanteria introligatorska robiona jest na zamówienie. Introligator wykonuje samodzielnie zleconą pracę od projektu aż do wykończenia. Używa przy tym prostych narzędzi ręcznych: krajarki, nożyczek, igieł, prasy. Introligator galanteryjny sporządza także artystyczne oprawy wydawnictw o charakterze okolicznościowym lub bibliofilskim, np. okładki albumów, klaserów, kalendarzy, ksiąg pamiątkowych. Specjalnością introligatora galanteryjnego są także oprawy reprintów (współcześnie drukowanych kopii starych książek, np. słowników, literatury pięknej, albumów itp.). Najlepsi mistrzowie wykonują naprawy zabytków książkowych: dorabiają lub odtwarzają okładki, robią nowe oprawy.

Sporządzając oprawy i okładki do reprintów, zwłaszcza starych książek, introligator odtwarza metody i często naśladuje styl dawnych mistrzów. W pracy stosuje np. materiały skóropodobne, imitujące surowce tradycyjnie używane w introligatorstwie, oraz oryginalną skórę, płótna, papier.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Introligator jest pracownikiem samodzielnej firmy introligatorskiej lub jednego z wydziałów zakładu poligraficznego czy zakładu rzemieślniczego. Miejscem jego pracy jest więc hala produkcyjna lub warsztat. Pracuje w pozycji stojącej, np. przy obsłudze maszyn i automatów, lub siedzącej, gdy wykonuje precyzyjne czynności manualne.

W trakcie zajęć introligator chodzi, przenosi i przewozi ciężkie palety z papierem, który przekłada i układa.

Powietrze w introligatorni, zapylone pyłami papieru oraz uwalnianym w postaci proszku środkiem przeciw odciąganiu farby drukarskiej, stanowi pewne zagrożenie pylicą płuc, może też powodować stany zapalne i nieżyty oskrzeli oraz górnych dróg oddechowych. Szkodliwe są także opary lakierów i tworzyw sztucznych stosowanych do uszlachetniania okładek, mogą one wywoływać nieżyty lub stany zapalne górnych dróg oddechowych oraz alergie.

Dużą uciążliwość w zakładach przemysłowych stanowią ostre zapachy klejów, farby drukarskiej i hałas maszyn poligraficznych.

warunki społeczne

Praca introligatora wykonywana jest zespołowo - w zakładzie przemysłowym, oraz indywidualnie - galanteria, artystyczna oprawa wydawnictw. Kontakty z ludźmi są częste: współpraca, przyjmowanie zamówień.

warunki organizacyjne

Czas pracy introligatora wynosi 7 godzin dziennie. Jest to praca zmianowa i może być wykonywana w dzień i w nocy, czasem także w niedzielę i święta.

Praca introligatora jest samodzielna (nadzorowana okresowo lub symbolicznie), ma charakter rutynowy, choć np. przy sporządzaniu indywidualnych opraw czy podczas produkcji wyrobów galanteryjnych mogą wystąpić nieprzewidziane okoliczności.

Introligator ponosi odpowiedzialność za maszyny i urządzenia oraz za przedmioty powierzone mu przez klienta.

Wymagania psychologiczne

W zawodzie introligatora bardzo przydatne są zręczne ręce i palce oraz wrażliwy dotyk. Dla introligatora produkującego galanterię lub rzemieślnika wykonującego oprawy i okładki na zamówienie ponadprzeciętne zdolności manualne są niemal konieczne, np. podczas wykonywania małego etui na pierścionek, zdobienia okładki lub grzbietu książki.

W pracy introligatora galanteryjnego przydatne jest widzenie stereoskopowe (przestrzenne) oraz uzdolnienia plastyczne: rysowanie, wyczucie formy i barwy.

W zawodzie introligatora kontakty z ludźmi są cz1este i niezbędne; zespołowy charakter pracy w zakładach przemysłowych, usługowy w zakładzie rzemieślniczym, gdzie klienci zwracają się po konsultację czy radę.

Zawód introligatora wymaga dokładności, cierpliwości i wytrwałości, np. w czasie wykonywania galanterii papierowej, ręcznego szycia wkładu, zdobienia okładki i grzbietu czy rysowania liter). Zdolność koncentracji, podzielność uwagi i spostrzegawczość to cechy pożądane, np. przy obsłudze krajarki do papieru czy automatów do opraw bezszwowych).

W czasie pracy introligator powinien odznaczać się podzielną uwagą (ponieważ posługuje się ostrymi, ruchomymi narzędziami, złamywarkami).

Zawód introligatora jest ciekawy. W czasie pracy często wykonuje on czynności na zmianę, np. złamuje przycięte wcześniej przez siebie arkusze, a potem je klei lub szyje i łączy z okładką; zdarzają się niekiedy prace monotonne i żmudne, jak ręczne szycie wkładu czy klejenie grzbietu zabytkowej książki.

W zawodzie tym przydatne są zainteresowania techniczne i znajomość komputera, np. gdy trzeba obsługiwać sterowane cyfrowo automaty. Przy oprawie artystycznej książek i starych druków przydatna jest wiedza z zakresu historii i historii sztuki.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

W pracy introligatora najważniejsze są sprawne ręce, a na stanowisku poligraficznym, gdzie pracuje stojąc i chodząc - także nogi. Istotnym warunkiem jest również dobry wzrok, można jednak pracować w szkłach korekcyjnych.

Pracę introligatora, zależnie od stanowiska, zalicza się do średnio ciężkich (introligator poligraficzny), lub lekkich (introligator galanteryjny). Pozycja stojąca, chodzenie i dźwiganie oraz manipulowanie ciężkimi przedmiotami wymaga dobrej kondycji fizycznej, zwłaszcza kręgosłupa i układu kostno-stawowego, zagrożenie pylicą - zdrowego układu oddechowego oraz zdrowych górnych dróg oddechowych.

W zawodzie tym istnieją możliwości zatrudnienia na każdym ze stanowisk osób niepełnosprawnych: z upośledzeniem słuchu, niedosłyszących, głuchych, głuchoniemych. Przy zajęciach takich, jak produkcja galanterii papierowej, obsługa automatów, introligatorskich - także niepełnosprawnych z lekką dysfunkcją kończyn dolnych. Przy pracy w introligatorni galanteryjnej mogą być zatrudnione osoby z chorobą psychiczną w okresie remisji oraz niepełnosprawni na wózkach inwalidzkich.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie introligatora potrzebne jest wykształcenie minimum zawodowe, a lepiej średnie, poligraficzne, np. ukończona szkoła zawodowa lub technikum. W wypadku intro-ligatora galanteryjnego oczekiwane jest wykształcenie co najmniej zawodowe oraz kursy z zakresu galanterii introligatorskiej.

Kształceniem kadr zajmują się szkoły poligraficzne: technika - kształcące na poziomie szkoły średniej, zasadnicze szkoły zawodowe - kształcące na poziomie robotnika wykwalifikowanego oraz szkoły pomaturalne i wyższe uczelnie techniczne. Placówki oświatowe i środowiskowe (np. cechy rzemieślnicze), organizujące płatne kursy zawodowe. Zawodu introligatora można się także wyuczyć w zakładzie rzemieślniczym u mistrza cechowego.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Zawód introligatora stwarza ograniczone Możliwości awansu w hierarchii zawodowej, np.: z robotnika na majstra, a z czasem, w miarę podnoszenia kwalifikacji - na brygadzistę czy kierownika zmiany. Warunkiem awansu jest pogłębianie wiedzy zawodowej, doświadczenie oraz osobiste predyspozycje.

Wyższe kwalifikacje można zdobyć podejmując naukę na różnego rodzaju kursach (zazwyczaj płatnych) lub np. w technikum wieczorowym, w pomaturalnej szkole wieczorowej lub na studiach, na wydziale poligrafii w uczelni technicznej.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Możliwość podjęcia pracy przez dorosłych, po przerwie lub zmieniających kwalifikacje zawodowe, są duże. największe szanse zatrudnienia są dużych firmach, które mają dużo zleceń.

Wielu zakładów gotowych jest zatrudnić osoby do 50. roku życia. Powyżej tej granicy ograniczeniem jest kondycja fizyczna, osłabienie funkcji psychomotorycznych i stan zdrowia. Podczas pracy introligator wykonuje także czynności stosunkowo proste, które wymagają nie tyle szczególnych kwalifikacji, co predyspozycji: zdolności manualnych, zręczności rąk, dokładności.

Polecana literatura

Kołak J., Ostrowski J., Maszyny i urządzenia poligraficzne - podręcznik dla technikum poligraficznego, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1990.

Magdzik S., Introligatorstwo przemysłowe: podręcznik dla technikum, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1988.

Pietruczuk I ., Godlewski H., Jędrych W., Technika i technologia introligatorstwa przemysłowego, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1985.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---