Finanse przedsiębiorstw - Teoria trzech soczewek
Prowadzenie działalności przez przedsiębiorstwo wymaga zgromadzenia określonych zasobów majątkowych, które są niezbędne do realizacji jego celów. Te określone zasoby majątkowe noszą nazwę kapitału.
Z mikroekonomicznego punktu widzenia przez kapitał należy rozumieć sumę środków, które postawione zostały do dyspozycji przedsiębiorstwa, lub mogą zostać postawione, w celu realizowania określonych zamierzeń.
Biorąc pod uwagę źródło pochodzenia kapitałów, podzielone zostały one na:
kapitały własne (jednostki gospodarującej powstają z pierwotnych wkładów właścicieli np. akcjonariuszy, członków spółdzielni, udziałowców spółki z o.o. i innych oraz z zysków osiąganych w trakcie działalności podmiotu gospodarującego. Oznacza tę wartość majątku przedsiębiorstwa, która należy do właściciela (właścicieli). Wygospodarowane zyski pozwalają tworzyć rezerwy, kapitał zapasowy czy fundusze celowe. Do kapitałów własnych należą m.in.: kapitał podstawowy, zapasowy i rezerwowy.
Kapitał podstawowy powstaje z wniesionych przy tworzeniu danej jednostki gospodarczej pierwszych wkładów właścicieli (współwłaścicieli). Może one być później podwyższony. Stan tego kapitału musi być zgodny z danymi wynikającymi z rejestru handlowego czy też wynikać ze statusu podmiotu gospodarującego.
Kapitał zapasowy tworzony jest z własnych, wygospodarowanych środków jednostki w trakcie jej funkcjonowania, głównie z zysku oraz dopłat akcjonariuszy, udziałowców spółki czy też spółdzielców. Kapitał zapasowy tworzony jest głównie dla ewentualnego pokrycia strat powstałych w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej w okresie obrachunkowym. Zasady jego tworzenia zależą od formy organizacyjnej firmy (przedsiębiorstwa).
Kapitał rezerwowy ukazywać może różnice z aktualizacji wartości składników majątku, jeżeli różnice te nie były uwzględniane w przychodach lub kosztach. Rezerwy mogą być tworzone na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.
Tworzy się je m.in. na należności od dłużników postawionych w stan likwidacji, na należności sporne czyli kwestionowane przez dłużników, na spodziewane straty z tytułu udzielonych poręczeń, gwarancji lub skutków toczącego się postępowania sądowego.
Kapitały własne są niezbędne przedsiębiorstwu do prowadzenia działalności ale także stanowią zabezpieczenia roszczeń wierzycieli. Kapitały własne oraz niepodzielony zysk z ubiegłych okresów mają ograniczony rozmiar, stąd przedsiębiorstwa poszukują dodatkowych źródeł finansowania - kapitały obce - zaciągając zobowiązania.
kapitały obce - obce środki finansowe pozostające w tymczasowej dyspozycji danej jednostki w związku z zaciągniętymi zobowiązaniami tej jednostki, która wykorzystuje te zewnętrzne środki dla sfinansowania swojej działalności. Są to te wartości wniesione przez zewnętrzne podmioty, które wymagają w przyszłości zwrotu ich właścicielom.
Spośród form obcego finansowania do najbardziej znanych należą: kredyty bankowe, kredyt dostawczy (handlowy), emisja obligacji, emisja krótkoterminowych papierów wartościowych, leasing, factoring i inne.
Obce źródła finansowania są dla przedsiębiorstwa zobowiązaniami, które należy uregulować w terminie. Istnieje wobec nich konieczność terminowej spłaty kwot przypadających na dany okres wraz z odsetkami niezależnie od tego, czy przedsiębiorstwo przynosi zyski czy też nie. W przypadku niemożności spłaty długu przedsiębiorstwo może zostać postawione w stan upadłości.
Większość przedsiębiorców prowadzących swoją działalność gospodarczą (zwłaszcza w formie spółki akcyjnej) stosownie do przepisów ustawy o rachunkowości, zobowiązana jest do sporządzenia na dzień kończący rok obrotowy lub na inny dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych a także na inny dzień bilansowy, o którym mowa w ustawie, sprawozdania finansowego. Pełne sprawozdanie finansowe (w najszerszej postaci) składa się z:
rachunku zysków i strat,
sprawozdania z przepływu środków pieniężnych,
bilansu,
zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym,
informacji dodatkowej.
W przedstawionym zestawie dokumentów sprawozdawczych (trzech pierwszych), tworzących jedno pojęcie - sprawozdanie finansowe- zawarta jest tzw. teoria trzech soczewek.
Każda z tych soczewek nazywana jest często „gestią” i wobec powyższego mamy do czynienia z gestią ekonomiczna, finansową i majątkową. Dopiero obraz pochodzący z tych trzech źródeł informacji może dać właściwą podstawę do wyciągnięcia wniosków o kondycji ekonomiczno-finansowej spółki i do budowania strategii rozwoju firmy.
Poprzez gestię ekonomiczną rozmieć należy całokształt zjawisk związanych z takimi kategoriami jak: zysk, strata, przychody ze sprzedaży, koszty uzyskania przychodów, stopa zysku itp. Gestia ekonomiczna jest bardzo istotna dla prowadzącego analizę, ponieważ informuje, według teoretycznie przyjętej koncepcji, o efektywności podejmowanych działań gospodarczych. Gestii tej odpowiada sprawozdanie finansowe - rachunek zysków i strat.
W tym momencie można zapytać, jak stopień efektywności gospodarowania wpływa na wysokość funduszy nabywczych w przedsiębiorstwie. Na to pytanie odpowiada gestia finansowa wyrażona miernikiem cash flows, a dokładniej cash flows z działalności operacyjnej. Cash flows z działalności operacyjnej stanowi też nadwyżkę finansową ( o ile cash flows jest dodatnie) lecz nie wyrażoną w kategoriach memoriałowych, ale w kategoriach pieniężnych. Generowanie pieniądza następuje przede wszystkim w działalności operacyjnej, natomiast konsumpcja pieniądza następuje głównie w działalności inwestycyjnej i finansowej.
Cash flows ogółem jest różnicą pomiędzy wpływami pieniężnymi pochodzącymi z różnych sfer aktywności podmiotu gospodarczego a jego wydatkami pieniężnymi związanymi z działalnością operacyjną, inwestycyjną oraz finansową. Inaczej można określić cash flows jako wielkość korygującą stan gotówki (pieniądz w kasie, na rachunkach, czeki i weksle obce itp.) wskazany według bilansu otwarcia (saldo zmian), dzięki czemu można ustalić stan gotówki na koniec okresu sprawozdawczego jako sumę gotówki według bilansu otwarcia i cash flows obliczonego dla danego okresu sprawozdawczego.
Gestia majątkowa udziela nam natomiast odpowiedzi na następujące pytania:
jakie składniki majątkowe tworzą aktywa danego podmiotu gospodarczego,
jaka jest relacja pomiędzy aktywami trwałymi a obrotowymi, co świadczy o poziomie ryzyka operacyjnego,
z jakich źródeł jest finansowany majątek firmy,
jaka jest struktura pasywów (udział źródeł obcych w pasywach), co wpływa na ryzyko finansowe firmy.
Literatura:
Finanse- praca zbiorowa pod red. Prof. dr hab. Janusza Ostaszewskiego, Wyd. Difin. Warszawa 2003,
Finanse. Wydanie 4 praca zbiorowa pod redakcją naukową Janusza Ostaszewskiego, Wyd. Difin, Warszawa 2008
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591
Materiały własne