Szczepionki żywe atenuowane

Na początek kilka definicji, żeby nikt nie miał wątpliwości, o czym jest mowa.

Szczepionką nazywamy produkt pochodzenia biologicznego zawierający substancje zdolne do indukcji określonych procesów immunologicznych warunkujących powstanie trwałej odporności bez wywoływania działań toksycznych. ( Immunologia - Jakóbisiak)

Wytworzenie szczepionki polega na zmianie właściwości drobnoustroju lub jego produktów w taki sposób , aby nie były one toksyczne dla ustroju, a jednocześnie zachowały immunogenność, czyli zdolność wywoływania swoistej reakcji immunologicznej.

Atenuacją nazywamy proces pozbawiania właściwości chorobotwórczych (zjadliwości, wirulencji) drobnoustroju przy jednoczesnym zachowaniu zdolności do wywołania odporności swoistej czynnej sztucznej.

Typy szczepionek:

• Zawierające żywe drobnoustroje o zmodyfikowanych właściwościach,

• Zawierające martwe drobnoustroje inaktywowane chemicznie lub termicznie ,

• Zawierające oczyszczone produkty drobnoustrojów, np. antygeny powierzchniowe, inaktywowane toxyny,

• Zawierające produkty rekombinowanego DNA (np. antygen HBs),

• Szczepionki eksperymentalne, których omówienie nie ma tu sensu…

Szczepionki zawierające żywe atenuowane drobnoustroje:

1. Są bardziej immunogenne od szczepionek zawierających martwe drobnoustroje lub oczyszczone ich produkty.

2. Zwykle po podaniu pojedynczej dawki uzyskuje się trwałą odpowiedź ( z wyjątkiem szczepionek podawanych doustnie, tzn. przeciw poliomyelitis oraz przeciw durowi brzusznemu).

3. Duża immunogenność tych szczepionek jest związana z:

• Przejściowym namnażaniem się żywych drobnoustrojów w organizmie,

• Zawartością wielu antygenów stymulujących szeroki zakres odpowiedzi komórkowej i humoralnej,

• Zwiększoną dawką,

• Wydłużonym czasem obecności antygenu w organizmie.

1. Prezentacja antygenów żywych drobnoustrojów, które namnażają się wewnątrz komórek (wirusy, bakterie wewnątrzkomórkowe), odbywa się poprzez kompleksy z cząsteczkami MHC I, co pozwala na aktywację specyficznych dla antygenu cytotoxycznych limf. T.

2. Obecne kierunki rozwoju szczepionek zawierających żywe drobnoustroje zmierzają do pozyskania szczepów niezjadliwych na drodze ukierunkowanej manipulacji genetycznej. Zapewnia to utratę zjadliwości z zachowaniem innych właściwości drobnoustroju, np. wiązania receptorów, namnażania się w ustroju, pobudzenia miejscowej i ogólnej odpowiedzi komórkowej i humoralnej.

3. Drobnoustroje zmutowane na drodze pasażowania, będące składnikiem używanych współcześnie szczepionek, to wirus żółtej gorączki, poliomyelitis, odry, świnki i różyczki.

4. Bezpieczeństwo szczepionek: zależy od użytego do jej produkcji antygenu i dodatkowych substancji modulujących, konserwujących itd.

• W rzadkich przypadkach obserwowano rewersję zajadliwości atenuowanego wirusa szczepionkowego (poliomyelitis, w. świnki) lub zakażenie wywołane atenuowanym szczepem szczepionkowym u osób z upośledzoną odpornością (gruźlica, odra, poliomyelitis, różyczka).

• Między podaniem dwóch szczepionek zawierających żywe drobnoustroje odstęp nie powinien być krótszy niż 6 tyg., między podaniem szczepionki „żywej” i „inaktywowanej” - min.4 tyg. Skracanie tych odstępów może powodować zmniejszenie skuteczności i zwiększenie działań niepożądanych.

Szczepienia z użyciem szczepionek zawierających żywe atenuowane bakterie:

1. Gruźlica - M. tuberculosis - szczepionka BCG (Bacillus Calmette-Guerin) sporządzona z atenuowanego szczepu M. bovis. Trwa dyskusja nad skutecznością szczepionki (głównie w USA). Ochrona przed postacią rozsianą gruźlicy i gruźliczym z.o.m-rdz wynosi 50-100%; przed postacią płucną 0-80%.

Kalendarz szczepień BCG:

• W ciągu 24h po urodzeniu - śródskórnie

• 12 miesiąc - śródskórnie u dzieci tuberkulinoujemnych

• 7 rok życia po 6tyg od szczepienia przeciw odrze - dzieci tuberkulinoujemne; szczepienie bez próby t.

• 12 rż - tylko dzieci tuberkulinoujemne

Droga podania: podskórna, śródskórna.

1. Dur brzuszny - S. typhi - szczepionka zawiera atenuowany szczep Ty21a. Obecnie nie jest stosowana w Polsce, ale w innych regionach (endemicznych) - tak. Skuteczność dyskusyjna.

Droga podania: doustna.

2. Cholera - V. cholerae - atenuowana szczepionka może wykazywać stopień ochrony sięgający 80% jeśli jest duża reaktywność

Droga podania: doustna; jednorazowo.

Szczepienia z użyciem szczepionek zawierających żywe atenuowane wirusy:

1. Poliomyelitis - PV - szczepionka Polio wg Sabina-Koprowskiego, tzw. OPV-żywa, atenuowana. Kalendarz szczepień różny, dąży się jednak do podawania szczepionki inaktywowanej IPV (wg Salka).

Droga i sposób podania: I dawka -IPV; 3/4miesiąc jednocześnie z II dawką DTP (po 6tyg. od ost. szczepienia) - podskórnie lub domięśniowo, II dawkę IPV z III dawką DTP (po 6tyg.) - sc lub im, III dawkę - IPV podać razem z DTP 16/18miesiąc sc lub im; w 6 roku życia należy podać OPV doustnie. Jeśli istnieje przeciwwskazanie, dziecko zamiast OPV otrzymuje w 6 rż IPV.

2. ODRA - MEV - szczepienie podstawowe żywą szczepionką skojarzoną przeciw MMR w 13/14 miesiącu życia; przebycie tych chorób nie jest przeciwwskazaniem - szczepionkę podać po 2 m-cach od wyzdrowienia; II dawka (przypominająca) w 7 rż tylko przeciw odrze (zalecenia jak wyżej). Szczepienie to podaje się dzieciom podejmującym naukę w szkole. Zamiast szczepionki monowalentnej przeciw odrze można podać potrójną szczepionkę przeciw MMR jako szczepienie zalecane.

Droga podania: podskórnie lub domięśniowo.

3. Różyczka - RUBV - szczepionka skojarzona przeciw MMR w 13/14 mc życia (szczegółowe info j/w); szczepionka przeciwko samej różyczce w 13 rż u dziewcząt podawana Sc i im. Szczepionka przeciwko różyczce jest zalecana u kobiet planujących ciążę jeśli od szczepienia podstawowego upłynęło więcej niż 10 lat.

4. Świnka - MuV - szczepionka podstawowa w 13/14 mc życia przeciw MMR (info j/w); zalecana szczepionka u dzieci od 2 rż i młodzieży nie szczepionym przeciw śwince.

5. Ospa wietrzna - VZV - szczepionka zawiera żywy szczep OKA; zalecana u wszystkich powyżej 1 rż, szczególnie u osób, które nie chorowały na ospę i u dzieci i młodzieży z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji.

U dzieci/młodzieży: jedna dawka 9mc-12rż, 2 dawki od 13 rż co 6tyg

U dorosłych: spr poziom przeciwciał, 2 dawki co 6tyg.

Podskórnie.

Szczepionka ma dobrą immunogenność i skuteczność do 95% do 7 lat. Mogą wystąpić odczyny poszczepienne (gorączka, obrzęk lub osutka w miejscu szczepienia, osutka ospowa(4-5%). Przeciwwskazaniem do szczepień są głównie niedobory odporności, sterydy, nadwrażliwość.

6. Żółta gorączka - podaje się 1 dawkę podskórnie. Odporność pojawia się po 10 dniach i trwa 10 lat. Dawka przypominająca po 10 latach. Warto się zaszczepić przed wyjazdem do Afryki i Azji Płd. Przeciwwskazana u osób uczulonych na białko kurze. Istnieją jeszcze szczepionki przeciw japońskiemu zap. mózgu typu B i chorobie wywołanej przez wirusa doliny Rift (nie wiem, czy też atenuowana).

7. Szczepionka rotawirusowa - podaje się ją doustnie. Schemat może być następujący: 2-4-6mc życia. Szczepionka cechuje się dobrą immunogennością, skutecznością w zapobieganiu ciężkim postaciom (90-95%). Skuteczność we wszystkich biegunkach rotawirusowych ok. 60%.

8. Zakażenia ukł.oddechowego wywołane przez adenowirusy - doustna szczepionka podawana w wojsku zawiera 2 serotypy wirusa. W Polsce nie stosowana.

---