Ochrona wynagrodzenia za pracę
Wynagrodzenie za pracę jako podstawowe świadczenie na rzecz pracownika wynikające ze stosunku pracy podlega wzmożonej ochronie prawnej. W celu jej zapewnienia na pracodawcę nałożono szereg obowiązków, w tym m.in.:
wypłaty wynagrodzenia w umówionej wysokości, nie mniejszej niż wysokość wynagrodzenia minimalnego,
wypłaty wynagrodzenia w stałym i ustalonym terminie,
dokonania wypłaty do rąk pracownika, chyba że obowiązek ten zostanie spełniony w innej formie,
udostępnienia pracownikowi wglądu do dokumentów, na podstawie których zostało obliczone jego wynagrodzenie,
dokonywania odliczeń i potrąceń z wynagrodzenia pracownika tylko w granicach określonych przepisami prawa.
Kiedy wypłacać wynagrodzenie?
K.p. precyzyjnie określa, kiedy powinno być wypłacane pracownikom wynagrodzenie:
wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie.
Rady i uwagi...
Nie jest zatem dozwolone wypłacanie wynagrodzenia za dłuższe okresy czasu niż miesięczne. Nic nie stoi zaś na przeszkodzie, by pracodawca wypłacał wynagrodzenie częściej, np. raz w tygodniu.
Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego.
Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym.
Przykład...
Przykład: Zgodnie z przepisami płacowymi w danej firmie, pracodawca wypłaca wynagrodzenia raz w miesiącu, najpóźniej do 28 dnia każdego miesiąca. W danym miesiącu 28 dzień przypada w niedzielę. Sobota jest zaś u tego pracodawcy dniem wolnym od pracy. W takim przypadku pracodawca powinien wypłacić wynagrodzenia w piątek, 26 dnia tego miesiąca.
Jak i gdzie wypłacać wynagrodzenie?
Pracodawca zatrudniający powyżej 20 pracowników ma obowiązek określić termin (datę), miejsce i czas wypłaty wynagrodzenia za pracę w regulaminie pracy.
Jeżeli zatrudnia mniejszą ilość pracowników, wtedy o terminie, miejscu i czasie wypłaty wynagrodzenia informuje pracowników na piśmie.
Dowiedz się więcej...
Regulamin pracy to akt normatywny (jedno ze źródeł prawa pracy) ustalający wewnętrzny porządek, organizację pracy oraz określający prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy w konkretnym zakładzie pracy. Powinien być wydany u tych pracodawców, którzy zatrudniają co najmniej dwudziestu pracowników, a sprawy należące do przedmiotu regulaminu nie zostały uregulowane w układzie zbiorowym w wystarczający sposób lub w zakładzie pracy nie obowiązuje układ zbiorowy pracy.
Zapamiętaj...
Zapamiętaj: Zasady wynagradzania ustala się w regulaminie wynagradzania (o ile nie obowiązuje układ zbiorowy pracy), natomiast termin, miejsce i czas wypłaty wynagrodzeń za pracę - w regulaminie pracy!
Obowiązek wypłacenia wynagrodzenia może być spełniony w inny sposób niż do rąk pracownika tylko, jeżeli pracownik uprzednio wyrazi na to zgodę na piśmie (lub jeżeli tak stanowi układ zbiorowy pracy).
Rady i uwagi...
Zapamiętaj: Pracodawca, jeżeli nie ma układu zbiorowego pracy, może wypłacać pracownikowi na jego konto bankowe pensję przelewem tylko wtedy, gdy ten wyrazi na to pisemną, uprzednią zgodę i oczywiście przekaże numer rachunku pracodawcy.
Wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej. Częściowe spełnienie wynagrodzenia w formie innej niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy (np. przepisy o wypłacie tzw. deputatu górnikom) lub układ zbiorowy pracy.
Uprawnienia pracownika, który nie otrzymał wynagrodzenia
Pracownik, któremu pracodawca zalega z wypłatą wynagrodzenia, może pozwać pracodawcę do sądu pracy z żądaniem zapłaty wynagrodzenia wraz z odsetkami ustawowymi z tytułu zwłoki w jego wypłacie.
Zapamiętaj...
Zapamiętaj: Wypłata wynagrodzenia musi nastąpić zawsze najpóźniej w dniu określonym w regulaminie pracy.
Jeżeli pracodawca często spóźnia się z wypłatą wynagrodzenia lub wypłaca wynagrodzenie w niepełnej wysokości, to dopuszcza się tym samym ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracodawcy i w konsekwencji pracownik ma w takiej sytuacji prawo rozwiązać z pracodawcą umowę o pracę bez wypowiedzenia (w trybie natychmiastowym).
W takim przypadku pracownik może się od pracodawcy domagać także odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeżeli umowa o pracę była zawarta na czas wykonania określonej pracy - w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni.
Co można potrącać z wynagrodzenia?
Z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
dyscyplinarne kary pieniężne zastosowane wobec pracownika.
Potrąceń tych dokonuje się w wyżej podanej kolejności.
Przykład...
Przykład: Pracownik jest zobowiązany wyrokiem sądu do świadczeń alimentacyjnych na rzecz swojego dziecka, jednak nie płaci zasądzonych alimentów. Oprócz tego w danym miesiącu pobrał zaliczkę od pracodawcy na zakup sprzętu biurowego i nie rozliczył jej w terminie. Pierwszeństwo w dokonaniu potrącenia z wynagrodzenia pracownika będzie miał komornik egzekwujący wypłatę świadczenia alimentacyjnego. Dopiero po potrąceniu alimentów pracodawca będzie mógł potrącić z pensji pracownika nierozliczoną zaliczkę.
Limity dokonywania potrąceń
Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości ½ wynagrodzenia.
Dowiedz się więcej...
Potrącenia sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami sum na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych - trzech piątych wynagrodzenia.
Zapamiętaj...
Zapamiętaj: Wszelkie inne niż cztery wymienione powyżej należności nie mogą być potrącone z wynagrodzenia pracownika bez jego zgody wyrażonej na piśmie.
Przykład...
Przykład: Pracodawca omyłkowo wypłacił pracownikowi wyższe od należnego mu wynagrodzenie za pracę. Pracownik wezwany do zwrotu nadpłaconej kwoty nie wyraził na to zgody i nie zgodził się również na potrącenie jej z następnej wypłaty wynagrodzenia. W takiej sytuacji pracodawca nie może dokonać potrącenia. Chcąc odzyskać pieniądze, musi w pierwszej kolejności pozwać pracownika i dopiero dysponując prawomocnym, opatrzonym klauzulą wykonalności wyrokiem sądu nakazującym pracownikowi zwrot nadpłaconego wynagrodzenia, pracodawca może potrącić tę należność z jego wynagrodzenia.
Odprawa emerytalno-rentowa i pośmiertna
Dodatkowymi świadczeniami wynikającymi ze stosunku pracy, przysługującymi pracownikowi lub jego rodzinie w pewnych okolicznościach są odprawy:
rentowa lub emerytalna,
pośmiertna.
Przykład...
Odprawa rentowa lub emerytalna przysługuje pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Odprawa rentowa lub emerytalna jest jednorazowa. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.
Przykład...
Przykład: W związku z przejściem na emeryturę pracownik otrzymał od pracodawcy odprawę. Po 2 latach, będąc już na emeryturze, ponownie zatrudnił się na umowę o pracę. W razie rozwiązania stosunku pracy nie będzie już mógł domagać się kolejnej odprawy.
Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie pracownika w razie jego śmierci w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby.
Wysokość tej odprawy jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi od 1-miesięcznego do 6-miesięcznego wynagrodzenia.
Rady i uwagi...
Odprawa pośmiertna nie przysługuje jednak, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z przepisami k.p.
1