Prawidłowe odruchy fizjologiczne świadczą o niezaburzonej funkcji łuku
odruchowego, czyli drogi od receptora przez rdzeń kręgowy do efektora,
którym jest mięsień. Badanie przeprowadza się za pomocą młoteczka
neurologicznego, którym dość silnie i energicznie uderza się w ścięgno
badanego mięśnia (rzadko w kość). W rezultacie dochodzi do jego
skurczu. Podczas badania ocenia się m.in. symetrię i szybkość reakcji.
Poza tym zwraca się uwagę czy odruch jest wzmożony, osłabiony bądź też
w ogóle nie występuje.

W badaniu neurologicznym oceniane są wymienione niżej odruchy:

Odruch z mięśnia dwugłowego ramienia polega na uderzeniu młoteczkiem w
ścięgno mięśnia dwugłowego ramienia przy lekko zgiętym przedramieniu.
W konsekwencji dochodzi do zgięcia kończyny w stawie łokciowym.

W odruchu z mięśnia trójgłowego bada się reakcję po uderzeniu w
ścięgno mięśnia trójgłowego ramienia (podobnie jak wyżej). Prawidłowo
następuje wyprostowanie kończyny w stawie łokciowym.

Odruch ramienno-promieniowy jest wynikiem uderzenia młoteczkiem w
ścięgno mięśnia ramienno-promieniowego (powyżej nadgarstka). W
rezultacie obserwuje się zgięcie w stawie łokciowym.

Odruch z mięśni przywodzicieli uda jest reakcją na uderzenie w kłykieć
przyśrodkowy kości udowej powodując skurcz i przywiedzenie kończyny
dolnej.

Odruch kolanowy (dobrze wszystkim znany) w postaci wyprostowania
kończyny w stawie kolanowym jest reakcją mięśnia czworogłowego uda na
uderzenie w jego ścięgno poniżej rzepki. Badanie przeprowadza się u
pacjenta w pozycji siedzącej.

Odruch skokowy powstaje na skutek uderzenia w ścięgno Achillesa
(mięśnia trójgłowego łydki). Za prawidłowy wynik uznaje się zgięcie
podeszwowe stopy. Przy czym kończyna dolna powinna być lekko zgięta w
kolanie a stopa ustawiona prostopadle.

Jeżeli w badaniu nastąpi brak jednego odruchu będzie to wskazywać na
uszkodzenie pojedynczego nerwu obwodowego. Natomiast przy uogólnionym
braku odruchów możemy podejrzewać polineuropatię (choroba obejmujące
wiele nerwów jednocześnie), schorzenia rogów przednich rdzenia
(miejsce wyjścia nerwów ruchowych z rdzenia kręgowego), miopatię.

Podział odruchów rdzeniowych
W zależności od rodzaju efektora wyróżnia się:
Odruchy wegetatywne (autonomiczne) - zmiana ukrwienia skóry, zmiana częstości skurczów serca, pocenie się. Rolę efektora spełniają mięśnie gładkie, naczynia krwionośne lub gruczoły
Odruchy somatyczne - efektorem są mięśnie poprzecznie prążkowane

W zależności od ilości neuronów tworzących łuk odruchowy wyróżnia się:
Odruchy proste (dwuneuronowe, monosynaptyczne), o krótkim czasie utajenia (odruch na rozciąganie)
Odruchy złożone (wieloneuronowe, polisynaptyczne), o długim czasie utajenia w związku z większym opóźnieniem synaptycznym

ODRUCH WŁASNY - receptor odruchu leży w tym samym narządzie co receptor (wydzielanie soku żołądkowego w fazie żołądkowej). W innym wypadku odruch nazywamy odruchem obcym (wydzielanie śliny na widok pokarmu)

Odruch rozciągania
ODRUCH ROZCIĄGANIA - zwany również odruchem miotatycznym lub własnym mięśnia, jest najprostszym, dwuneuronowym, monosynaptycznym odruchem rdzeniowym. Wywołuje się go poprzez nagłe rozciągnięcie mięśnia lub jego ścięgna.

Droga aferentna - włókna mielinowe należące do grupy Ia. Biegną one od pierwotnych zakończeń we wrzecinach nerwowo mięśniowych, czyli od zakończeń pierścieniowato - spiralnych. Włókna Ia po wejściu do rdzenia rozgałęziają się tworząc liczne kolaterale, które przekazują impulsy z wrzecion mięśniowych na motoneurony danego mięśnia i mięśni synergistycznych
Ośrodek odruchu - synapsy zlokalizowane w rogach przednich rdzenia
Droga eferentna - wypustki motoneuronów α opuszczające rdzeń przez korzenie brzuszne i podążające do tych samych mięśni (wrzecion nerwowo mięśniowych) od których zaczęło się pobudzenie

Uszkodzenie drogi piramidowej

Uszkodzenie ośrodkowego neuronu ruchowego spowoduje stan zwany niedowładem (łac. paresis) porażeniem (łac. plegia). W zależności od miejsca uszkodzenia porażenie będzie po lewej i (lub) prawej stronie ciała, przeciwstronnie (jeśli uszkodzenie znajduje się proksymalnie od skrzyżowania piramid) lub tożstronnie (jeśli znajduje się poniżej skrzyżowania). Obecne będą odruchy rozciągowe (takie jak odruch kolanowy), a ich siła będzie nawet większa, ze względu na brak sterowania mięśniem przez korę ruchową (wygórowanie odruchów ścięgnistych).
Gdy uszkodzony zostanie obwodowy neuron ruchowy, brak będzie wszelkich odruchów (nawet obronnych), mięsień będzie wiotki, ze względu na zniesienie napięcia spoczynkowego, i dojdzie do zaników mięśniowych.
Cechy uszkodzenia górnego i dolnego neuronu ruchowego
Uszkodzenie górnego neuronu ruchowego Uszkodzenie dolnego neuronu ruchowego
Siła mięśniowa Osłabienie mięśni / niedowład Osłabienie mięśni / niedowład
Odruchy głębokie Wygórowane Osłabione lub nieobecne
Odruchy patologiczne (Babińskiego, Rossolimo)
Obecne
Zespół rzekomoopuszkowy
Zespół opuszkowy

Odruchy ścięgniste
Wygórowane Osłabione lub zniesione
Klonusy
Obecne
Synkinezy
Obecne
Napięcie mięśniowe Spastyczność Wiotkość
Fascykulacje
Obecne


Objawy uszkodzenia układu pozapiramidowego- powoduje przede wszystkim zmiany napięcia mięśniowego i spontanicznej czynności ruchowej, dotyczącej w jednakowym stopniu wszystkich grup mięśniowych.
Zaburzenie napięcia mięśniowego objawia się:
wzmożeniem napięcia mięśniowego lub
obniżeniem napięcia mięśniowego
Zaburzenia ruchowe przejawiają się :
zubożeniem czynności ruchowej pod postacią spowolnienia i ubóstwa ruchowego lub zniesieniem ruchów dowolnych pod postacią bezruch,
nadmiarem ruchów, tj. ruchami mimowolnymi, których wykonywanie nie zależy od woli chorego.
ruchy pląsawicze- szybkie ruchy kończyn( głównie mięśni ksobnych, tj. przywodzących ku osi ciała) , grymasy twarzy karykaturalnie naśladujące ruchy dowolne
ruchy atetotyczne - powolne ruchy palców rąk lub stóp, doprowadzające do ich dziwacznych ułożeń
ruchy torsyjne- powolne, skręcające ruchy kończyn lub tułowia
ruchy baliczne- obszerne, gwałtowne ruchy kończyn o charakterze wyrzucania
drżenie- szybkie i rytmiczne; może przybrać postać kręcenia pigułek lub liczenia pieniędzy
mioklonie- nagłe , szybkie i nieregularne skurcze mięśniowe



Badanie nerwów czaszkowych wykonuje się w celu wykrycia w ich obrębie uszkodzeń, lokalizacji uszkodzenia oraz zakwalifikowania objawu do zespołu chorobowego.

Człowiek posiada 12 nerwów czaszkowych:

Nerw węchowy (I)
Do badania nerwu węchowego stosuje się specjalne substancje zapachowe (np. olejek miętowy). Jeżeli chory ma całkowicie drożny nos to przyczyna zaburzonego powonienia pochodzi z dużym prawdopodobieństwem z układu nerwowego.

Nerw wzrokowy (II)
Lekarz bada pacjenta pod kątem ostrości wzroku przy pomocy specjalnej tablicy z cyframi, ocenia orientacyjne pole widzenia i dno oka.

Nerwy okoruchowe (III, IV, VI)
Nerwy te bada się razem, ponieważ unerwiają one mięśnie gałki ocznej i stanowią czynnościową całość. W badaniu tym można wykryć nieprawidłowe osadzenie i ruchy gałek ocznych (pacjent wodzi oczami za palcem badającego), oczopląs oraz nieprawidłową reakcje źrenic na światło.

Nerw trójdzielny (V)
Badanie nerwu trójdzielnego polega głownie na ocenie czucia w obrębie twarzy oraz czynność mięśni żucia.

Nerw twarzowy (VII)
Nerw twarzowy odpowiada głownie za ruchy mimiczne twarzy. Pacjent marszczy czoło, zaciska powieki i szczerzy zęby.

Nerw statyczno-słuchowy (VIII)
Zaburzenia słuchu wykrywa w orientacyjnym badaniu słyszalności szeptu z odległości 6 m lub przez przyłożenie tykającego zegarka do małżowiny usznej.

Nerwy dolne czaszkowe (IX, X)
W czasie badania zwraca się szczególną uwagę na czynność mowy i połykania, stan napięcia łuków i odruchów podniebiennych oraz odruchów gardłowych ( badanych przy pomocy szpatułki).

Nerw dodatkowy (XI)
Nerw XI zaopatruje mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy oraz mięsień czworoboczny grzbietu. Poleca się choremu unosić oba barki ku górze oraz odwodzić ramiona. Podczas tego badania oceniamy mięsień czworoboczny. Natomiast do oceny mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego należy wykonać skręt głowy ku bokom.

Nerw podjęzykowy (XII)
Jak sama nazwa wskazuje nerw XII unerwia mięśnie języka. Badanie polega na wysunięciu języka przez badanego. Następnie ocenia się czy występuje jego zbaczanie lub zanik mięśni.

---