Etyka w badaniach naukowych
Dr hab. Maria Kózka Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa
Czy jest czego się bać ?
Eksperymenty medyczne w nazistowskich Niemczech w latach 30-tych i 40-tych XX wieku
Tuskegee Syphilis Study: 1932-1972. Badano naturalny rozwój kiły u 400 Afro-amerykanów o niskim statusie ekonomicznym
Jewish Chronic Disease Hospital (Brooklin): wszczepianie komórek rakowych pacjentom geriatrycznym, bez uzyskania ich zgody na badania
Główne zasady etyczne w badaniach naukowych
szacunek dla osoby dobroczynność sprawiedliwość
Szacunek dla osoby
Przyjęcie co najmniej 2 zasad etycznych: 1. Autonomia jednostki 2.Osoby ze zmniejszoną autonomią mają prawo do szczególnej ochrony
Autonomia jednostki
Zdolność do przemyślenia i określenia własnych celów oraz sposobów ich osiągania
Szacunek/brak szacunku
Przywiązywanie wagi do opinii danej osoby i dokonanych przez nią wyborów, powstrzymywanie się od ograniczania ich
Brak szacunku wyraża się: odrzucaniem sądów przyjętych przez daną osobę, odbieranie wolności, nie dostarczanie informacji niezbędnych do sformułowania sądów
Dobroczynność
podejmowanie działań, które są korzystne z punktu widzenia ich dobrostanu
nie szkodzenie (primum non nocere)
maksymalizowanie potencjalnych korzyści i minimalizowanie potencjalnych szkód
Społeczny kontekst zasady dobroczynności
Korzyści/szkody należy widzieć w szerszej perspektywie społecznej-użyteczność społeczna badań i wyników
przykładem zgody na ryzyko dla dobra innych są badania dzieci
Zasada sprawiedliwości
Równe traktowanie
W traktowaniu innych uwzględniać ich potrzeby
Ogólne zasady badań naukowych
świadoma zgoda
ocena ryzyka/korzyści
właściwości ludzi włączonych do badań
Świadoma zgoda
wynika z poszanowania autonomii
jest procesem przebiegającym w etapach: informacji, zrozumienia i dobrowolności
Informacja- winna zawierać
ujawnienie procedury badawczej
celu badań
ryzyka/spodziewanych korzyści
alternatywnych metod postępowania (zwłaszcza związane z leczeniem)
prawo do wycofania się z udziału w badaniu na każdym etapie
podanie osoby odpowiedzialnej za badania
zasady doboru do badań
Zrozumienie
Przekazanie informacji w sposób zrozumiały i sprawdzić ich stopień zrozumienia
Dobrowolność
Czynniki ograniczające dobrowolność:
przymus nieuczciwy wpływ
Ograniczanie dobrowolności
Zależność służbowa
bezpośredni wpływ na przedmiot badań
wpływ na rodzinę/opiekunów przedmiotu badań
wpływ na zakłady opieki zdrowotnej
Ocena korzyści/ryzyka
Pewna i wiarygodna literatura pozwalająca na ocenę ryzyka
Komisja Bioetyczna - zgoda
Ocena korzyści/ryzyka
Pewna i wiarygodna literatura pozwalająca na ocenę ryzyka
Komisja Bioetyczna - zgoda
Obszary ryzyka /korzyści
fizyczne
prawne
psychologiczne
społeczne
ekonomiczne
Zakres społeczny oceny korzyści/ryzyka
Dla jednostki
Dla rodziny
Dla wyodrębnionych grup społecznych
Dla społeczeństwa jako całości
Prawne uregulowania
Etyka w badaniach pielęgniarskich - ICN
Kodeks Etyki Pielęgniarki Polskiej
Zasady Dobrej Praktyki Naukowej z 2001 roku
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych