1. Przedmiot: Gleboznawstwo i ochrona gleb

2. Wydział: Nauk o Materiałach i Środowisku

3. Rodzaj i system studiów: stacjonarny I stopnia

4. Kierunek studiów: Inżynieria Środowiska

5. Specjalność: Inżynieria i ochrona biosfery , Inżynieria ochrony środowiska

6. Kategoria przedmiotu: kierunkowy

7. Rok studiów, semestr: rok II, semestr 4

8. Liczba godzin: ogółem 60, w tym 30h wykładów, 30h laboratoriów

9. Liczba punktów ECTS: 5

10. Forma zaliczenia: egzamin

11. Prowadzący: dr Andrzej Jaguś

12. Treści programowe (streszczenie programu):

Powstawanie gleb. Czynniki glebotwórcze: klimat, woda, roślinność i świat zwierzęcy, rzeźba terenu, człowieka, skała macierzysta, czas (wiek gleby), procesy glebotwórcze. Substancja organiczna gleb i jej przeobrażenia. Pojęcie substancji organicznej gleby i jej źródła, substancje próchnicze, formy i typy próchnicy w glebach, kwasy fulwowe, kwasy huminowe, huminy, wpływ substancji próchnicznych na właściwości gleb. Morfologia gleb. Budowa profilu glebowego, identyfikacja poziomów i warstw glebowych (poziomy główne w glebach mineralnych, mineralno-organicznych i organicznych), miąższość gleb, barwa gleb, struktura gleb, układ gleby, nowotwory glebowe. Właściwości fizyczne gleb. Faza stała gleby: skład granulometryczny gleb, plastyczność i stany konsystencji gleb, zwięzłość gleb, przylepność gleb, pęcznienie, kurczenie się gleb; faza ciekła gleby: postacie wody w glebie i jej dostępność dla organizmów, wilgotność gleb, retencja wody; faza gazowa: aktywność respiracyjna, wymiana gazowa w glebie, skład chemiczny powietrza glebowego, dostępność tlenu dla korzeni roślin, stosunki termiczne gleb. Sorpcyjne właściwości gleb. Koloidy glebowe, ładunki elektryczne koloidów glebowych, sorpcja wymienna (kationów, anionów), sorpcja chemiczna, biologiczna, fizyczna, sorpcja mechaniczna. Odczyn gleb. Kwasowość i zasadowość, wpływ odczynu na właściwości gleby i rośliny, buforowe właściwości gleb, procesy oksydoredukcyjne w glebach. Żyzność gleby. Zasobność, żyzność i urodzajność gleb. Procesy glebowo-typologiczne. Procesy bielicowania i brunatnienia, procesy glejowe, procesy zasolenia gleby, procesy murszenia i torfienia, procesy powstawania mułów i namułów. Systematyka i charakterystyka gleb Polski. Kryteria systematyki gleb Polski, charakterystyka gleb Polski: gleby litogeniczne (gleby mineralne bezwęglanowe słabo wykształcone, gleby wapniowcowe); gleby autogeniczne (gleby czarnoziemne, gleby brunatnoziemne, gleby bielicoziemne), gleby semihydrogeniczne (gleby glejobielicoziemne, czarne ziemie, gleby zabagnione); gleby hydrogeniczne (gleby bagienne, gleby pobagienne); gleby napływowe (gleby aluwialne, gleby deluwialne)), gleby słone; gleby antropogeniczne.Gleby świata. Gleby pasa polarnego, borealnego, subborealnego, subtropikalnego, tropikalnego. Degradacja gleb. Procesy degradacji gleb: wyjałowienie gleby ze składników pokarmowych, zakwaszenie gleb, zmniejszenie zawartości próchnicy; degradacja stosunków wodnych, erozja gleb, degradacja struktury zniekształcenia rzeźby terenu, mechaniczne zanieczyszczenia gleb, chemiczna degradacja gleb, zmęczenie gleby. Ochrona i rekultywacja gleb. Wapnowanie, melioracje gleb regulujących stosunki wodne, melioracyjna przebudowa gleb lekkich, rekultywacja gleb zdegradowanych chemicznie (rekultywacja gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi, silnie zakwaszonych, zanieczyszczonych związkami azotu, fluoru, gleb zasolonych, zanieczyszczonych związkami ropopochodnymi).

13. Program przedmiotu z rozplanowaniem godzin:

Wykłady:

1. Gleboznawstwo jako nauka praktyczna; minerały glebotwórcze - 2h

2. Skały macierzyste; powstanie gleby - 2h

3. Gleba - granulometria, struktura, porowatość, odczyn, buforowość - 2h

4. Woda w glebie - 2h

5. Organizmy glebowe; azot, fosfor i potas w glebie - 2h

6. Wapń i żelazo w glebie, próchnica (humus) - 2h

7. Sorpcja glebowa; poziomy glebowe - 2h

8. Gleby Polski (część 1) - 2h

9. Gleby Polski (cześć 2); przydatność rolnicza gleb - 2h

10. Ochrona gleb przed degradacją chemiczną - 4h

11. Ochrona gleb przed degradacją biologiczną - 2h

12. Ochrona gleb przed degradacją fizyczną - 4h

13. Kartografia gleb; regulacje prawne w użytkowaniu i ochronie gleb; bibliografia - 2h

Ćwiczenia laboratoryjne:

1. Zajęcia wprowadzające. Omówienie zasad zaliczania zajęć, zasady Bhp - 2h

2. Metody pobierania prób glebowych w strukturze naruszonej i nienaruszonej - 2h

3. Cechy morfologiczne gleb - budowa i opis profilu glebowego - 2h

4. Skład mechaniczny gleby - 2h

5. Metody analizy granulometrycznej gleb - 2h

6. Podstawowe właściwości fizyczne gleb - 2h

7. Właściwości wodne gleb - 4h

8. Przepuszczalność wodna gleb - 2h

9. Właściwości chemiczne gleby - 2h

10. Substancja organiczna gleby - 2h

11. Kartografia gleb - 2h

12. Rozwiązania techniczne ochrony gleb - 4h

13. Zaliczenie przedmiotu - 2h

---