VI. Gleby słone

VIA. GLEBY SŁONO-SODOWE

Gleby słone do głęboko�ci 100 cm majš warstwy zawierajšce nadmiar soli bardziej rozpuszczalnych w zimnej wodzie niż gips. Mišższo�ć tych warstw musi być większa niż 15 cm, a zawarto�ć rozpuszczalnych soli większa niż 0,2% (EC_e > 4 dS/m, 25°C). Często gleby te majš poziom salic (iloczyn mišższo�ci tego poziomu w centymetrach i procent soli w nim zawartych jest większy niż 60 cm% ). Wraz z zasalaniem gleb solami sodowymi powiększa się w ich kompleksie sorpcyjnym udział sodu wymiennego. Zasolenie gleb ogranicza wzrost ro�lin, a nadmiar sodu wymiennego pogarsza strukturę gleb. Gleby słone, występujšce na obszarach naszego kraju, ukształtowały się pod wpływem słonych wód morskich lub solanek, a niekiedy wskutek zanieczyszczeń przemysłowych. Gleby te występuje zatem na wybrzeżu Bałtyku, wzdłuż Wału Kujawsko-Pomorskiego oraz na obszarze występowania gipsów, którym towarzyszš liczne słone �ródła siarczanowe. Gleby słone, powstałe wskutek zanieczyszczeń przemysłowych, występujš w większych płatach w Rybnickim Okręgu Przemysłowym przy brzegach rzek odprowadzajšcych słone wody dołowe z kopalń, a także w okolicach Mštew koło Inowrocławia. Omawiane gleby słone zawdzięczajš swoje istnienie nie warunkom hydrologiczno-klimatycznym, lecz stałemu ich zasalaniu przez wody słone.

 

VIA1. Sołonczaki

Sołonczaki sš glebami słonymi, w których profilu do głęboko�ci 100 cm występuje poziom słony (salic) o mišższo�ci większej niż 15 cm, zawierajšcy więcej niż 2% soli rozpuszczalnych w wodzie. W kompleksie sorpcyjnym tych gleb udział sodu wymiennego jest mniejszy niż 15%.

 

a. Sołonczaki powierzchniowe

Sołonczaki powierzchniowe sš glebami zwykle silnie zasolonymi w całym profilu. Cechš charakterystycznš tych gleb sš białe naloty soli na powierzchni, a niekiedy cienkie powyginane płytki chlorku lub siarczanu sodu. Budowa ich profilu jest następujšca: Asa-Aasa-Bcnsa/g/-Csa,gg. Występujš najczę�ciej w pobliżu solanek lub zakładów przemysłowych, stšd też najsilniej sš zasolone w warstwach powierzchniowych i w miarę głęboko�ci zawarto�ć soli maleje. Po 2-3 dniach na odsłoniętych �ciankach profilu występujš białe naloty soli. Sól często spotyka się w postaci kryształków w całym profilu.

 

b. Sołonczaki wewnętrzne

Sołonczaki wewnętrzne, zwane niekiedy sołonczakami głęboko zasolonymi, sš glebami obecnie uprawianymi, z których nadmiar soli został wypłukany do głębszych warstw profilu. Zwykle majš następujšcš budowę profilu: Ap-Bcn-sa-Csa/gg/ca. Stanowiš one przej�ciowe ogniwo w systematyce, łšczšce gleby słone z glebami innych klas i typów. Najczę�ciej po wypłukaniu soli i zniszczeniu poziomu salic zalicza się je do innych typów glebowych. W zależno�ci od warunków hydrologicznych i składu chemicznego wód podziemnych w obrębie wymienionych podtypów sołonczaków można wyróżnić: siarczanowo-chlorkowe, chlorkowo-siarczanowe, siarczanowe, siarczanowo-sodowe i sodowe.

 

VIA2. Gleby sołonczakowate

Gleby sołonczakowate w strefie korzeniowej (do głęboko�ci 1,0 m) zawierajš znaczne ilo�ci (0,5-1,5%) soli łatwo rozpuszczalnych. Sš one podobne do sołonczaków wewnętrznych, ale w przeciwieństwie do nich nie majš poziomu salic. W kompleksie sorpcyjnym tych gleb udział sodu wymiennego jest mniejszy niż 15%, jednakże w porównaniu z sołonczakami udział ten jest nieco większy. W glebach tych obserwuje się duże wahania sezonowe zawarto�ci soli rozpuszczalnych. Na ogół w okresach, gdy ilo�ć. opadów znacznie przewyższa parowanie (pó�na jesień, zima, wczesna wiosna), wierzchnie poziomy tych gleb ulegajš odsoleniu, a w sytuacji odwrotnej - z powrotem ulegajš zasolenia. Budowę profilu majš podobnš do wielu typów glebowych, np. czarnych ziem, gleb murszowatych, mad, gleb torfowych, gleb torfowo-murszowych i innych. Po wypłukaniu soli sš one zaliczane do gleb przytoczonych typów.

 

VIA3. Sołońce

Sołońce należš do gleb sodowych (alkalicznych). W�ród kationów wymiennych sód wysyca kompleks sorpcyjny tych gleb w ponad 15%, a zawarto�ć soli rozpuszczalnych jest na ogół mniejsza niż w sołonczakach. Wykazujš, one dużš dyspersję frakcji ilastej, dużš lepko�ć, gdy sš mokre, i znaczny stopień zbito�ci w stanie suchym. Poniżej poziomu próchnicznego lub uprawnego ich struktura jest zwykle grubopryzmatyczna w poziomie natric.

 

a. Sołońce typowe

Sołońce typowe należš do gleb sodowych. Maje one kompleks sorpcyjny w poziomie natric lub w jakiejkolwiek warstwie do głęboko�ci 100 cm, wysycony sodem wymiennym w ponad 15% i zawierajš w całym profilu do głęboko�ci 100 cm mniej niż 0,2% (<4 dS/m, 25°C) soli rozpuszczalnych. Ich profil ma następujšca, budowę: A-/AE/-Bna-Cnasa. Ponadto mogš mieć one budowę profilu zbliżonš do czarnych ziem, gleb płowych, gleb glejowych, mad, a nawet do gleb organicznych. Ich cechš wyróżniajšcš jest duży udział sodu w kompleksie sorpcyjnym i brak zasolenia w całym profilu.

 

b. Sołońce sołonczakowate

Sołońce sołonczakowate należš do gleb słono-sodowych. Maje one kompleks sorpcyjny w poziomie natric lub w jakiejkolwiek warstwie do głęboko�ci 100 cm, wysycony sodem wymiennym w ponad 15% i w jakiej� warstwie do wspomnianej głęboko�ci zawierajš od 0,2 do 2,0% soli rozpuszczalnych. Budowa ich profilu jest następujšca: A/na/-Bnasa-Csanagg. Po wypłukaniu soli rozpuszczalnych można je zaliczyć do podtypu sołońców typowych.

---