Aleksandrowicz „Psychopatologia zaburzeń nerwicowych i osobowości”
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne):
Ich wspólną cechą jest częściowa lub całkowita utrata prawidłowej integracji pomiędzy wspomnieniami z przeszłości, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą dowolnych ruchów ciała; wcześniej klasyfikowane jako różne rodzaje „histerii konwersyjnej”; uważane za psychogenne, ściśle związane w czasie z wydarzeniami urazowymi, nierozwiązywalnymi, trudnymi do zniesienia problemami lub zaburzonymi związkami z innymi ludźmi; konwersja - zakłada, że nieprzyjemne uczucie, spowodowane problemem czy konfliktami, których jednostka nie może rozwiązać, jest w jakiś sposób przekształcane w objaw;
Objawy konwersyjne są często odbiciem wyobrażeń pacjenta o tym, jak przejawiałaby się choroba somatyczna; mogą rozwijać się w związku ze stresem psychologicznym i pojawiają się nagle; ustępują po kilku tygodniach lub miesiącach; przewlekłe, gdy wiążą się z nierozwiązywalnymi problemami lub trudnościami interpersonalnymi;
„Zespół histeryczny” - przez wiele lat oznaczał współwystępowanie dolegliwości konwersyjnych i zaburzeń przeżywania (labilność, emocjonalna, egocentryzm, fantazjowanie i dominacja „życia uczuciowego”, „teatralność”, tendencja do przesadnej ekspresji itp. ) oraz szczególnych cech osobowości;
Przewaga funkcji symbolizowania - silne symbolizowanie wyobrażeń i związanych z nimi uczuć, przekształcanie ich i zamienianie w słowa; koncentracja chorego na świecie symboli; fantazjowanie;
Korzyści z choroby: działanie 2 mech patogenetycznych: wypieranie (korzyści pierwotne bo obniżenie lęku) i uniknięcie niechcianego działania (korzyści wtórne);
„myślenie życzeniowe” - zakłócenie interpretacji informacji i naginanie wnioskowania do tego, jakie są życzenia lub chęci i lęki podmiotu;
Nadmierna zależność jednostki (o charakterze manipulacyjnym) od innych (męcząca dla otoczenia); niedojrzałość, infantylność, domaganie się zainteresowania bez względu na okoliczności;
AMNEZJA DYSOCJACYJNA: niepamięć jakiegoś okresu, epizodu, szczególnie bieżących wydarzeń mających charakter urazu, tragedii lub przykrości; (może dotyczyć nawet bardzo odległych wydarzeń; mniej lub bardziej rozległe); często towarzyszy poczucie zagubienia, zachowania przyciągające uwagę - zwłaszcza ekspresją faktów; krótkotrwałe 1-2 dni; amnezja: wsteczna, następcza, wysepkowa; to zaburzeni powstaje pod wpływem silnego lęku, np. związanego z katastrofą; często jest elementem ostrej reakcji na stres; objawy towarzyszące: obniżenie nastroju i zagubienie;
FUGA DYSOCJACYJNA: pozornie celowa, w rzeczywistości niczym nie uzasadniona podróż poza miejsce zamieszkania lub pracy, w czasie której zachowane są podstawowe, adekwatne do sytuacji formy funkcjonowania, ale której towarzyszy całkowita amnezja i związane z nią objawy; cele takich podróży są mające szczególnie emocjonalne znaczenie okolice; często utrata orientacji co do własnej tożsamości; może trwać od kilku cni do kilku miesięcy;
OSŁUPIENIE DYSOCJACYJNE/STUPOR: na pierwszy plan wysuwa się zahamowanie psychoruchowe: brak lub znaczne ograniczenie ruchów dowolnych, brak reakcji na bodźce zewn, brak kontaktu werbalnego; częste zawężenie, ograniczenie świadomości i uwagi; zwykle występuje bezpośrednio po wydarzeniu stanowiącym uraz lub nasilającym konfliktowe problemy w przeżywaniu; może być elementem ostrej reakcji na stres; pojawia się nagle i zwykle jest krótkotrwałe;
TRANS & OPĘTANIE: niezależna od woli chorego i nie chciana utrata poczucia tożsamości i orientacji w otoczeniu, zawężenie pola świadomości i uwagi, w przeżywaniu pojawia się odczucie „innego stanu świadomości”, „nadświadomości”, „owładnięcia przez tajemne siły”, opętania przez złe duchy itp.; pozycja i ruchy ciała ograniczone, wypowiedzi ubogie i powtarzające się; rzadko występuje w naszym kręgu kulturowym;
DYSOCJACYJNE ZABURZENIA RUCHU: czynnościowe niedowłady lub porażenia kończyn, narządów mowy, powiek itp.; najczęściej: utrudnienia poruszania kończynami, trudności wydobycia głosu, zaburzenia równowagi i niemożność stania bez pomocy (astazja-abazja) związane z zakłóceniem koordynacji ruchów (ataksja); niesprawność pomaga choremu w ucieczce od sytuacji konfliktowej lub wyrażeniu nieakceptowanych przez otoczenie emocji; niedowłady często niezgodne z wiedzą medyczną;
DRGAWKI DYSOCJACYJNE: podobne do napadu padaczkowego, ale nie występują uszkodzenia (np. przygryzienie języka); świadomość może być w pełni zachowana, często jednak jest zmieniona; można przerwać silnym bodźcem bólowym; określane jako „napady rzekome” (histeryczne); napadów takich obecnie prawie w ogóle się nie spotyka, a drgawki dysocjacyjne są rzadkie i mają charakter bezładnego pobudzenia ruchowego, często połączonego z zawężeniem świadomości, śmiechem lub płaczem, niekiedy upadkiem („pseudoomdlenia”) lub „osłupieniem”;
DYSOCJACYJNE ZNIECZULENIA I UTRATA CZUCIA ZMYSŁOWEGO: znieczulenia w różnych obszarach skóry - zaburzenia czucia bólu lub dotyku (często połączone z parestezjami), zaburzenia widzenia i słyszenia, węchu itp., mają zazwyczaj bardzo spektakularny charakter; często niezgodność objawów z wiedzą anatomiczną; pojawiają się pod wpływem silnych przeżyć, ustępują czasem pod wypływem „cudów”, energii bioterapeuty;
MIESZANE ZABURZENIA DUSOCJACYJNE: opisane powyżej formy często łączą się i współwystępują u jednej osoby;
INNE ZABURZENIA DYSOCJACYJNE (KONWERSYJNE): psychogenne stany zaburzeń przeżywania przypominające psychozę, zazwyczaj schizofreniczną lub zaburzenia świadomości; w takich „psychozach histerycznych” spotyka się: halucynacje, urojenia, częste jest podniecenie ruchowe; nie obejmują wszystkich tych zakresów funkcjonowania, które są zakłócone w schizofrenii;
stany „pseudodemencji” (zespół Gansera) - zaburzenia myślenia sprawiające wrażenie niedorozwoju umysłowego, stan przejściowy, reaktywny, u więźniów, oskarżonych; mogą wynikać z przekonania, że zaburzenia psychiczne mogą wpłynąć na złagodzenie kary;
„osobowość mnoga” (wieloraka)- przeżywanie i zachowanie chorego sprawia wrażenie funkcjonowania co najmniej 2 osobowości; każda z nich jest dostatecznie zintegrowana, by „żyć swoim życiem”, co jakiś czas któraś z nich przejmuje kontrolę nad zachowaniem podmiotu, w tym czasie aktywność przebiegająca pod kontrolą drugiej osobowości pokryta jest niepamięcią; nie ma nic wspólnego ze schizofrenią; może być reakcją na traumę z dzieciństwa, formą obrony przed złymi wspomnieniami;
„stan pomroczny” - przejściowe zaburzenia konwersyjne, często pojawiające się w okresie dziecięcym i dorastania oraz psychogenne zakłócenia świadomości, pojawiające się pod wpływem silnych przeżyć, „przymglenie” świadomości;