ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO!
Rozwój układu nerwowego jest złożony ze względu na: bogactwo struktur, złożoność, funkcji, zasadniczą zmianę sposobu działania
Układ nerwowy formułuje się w 3 tygodniu rozwoju zarodka w miejscu przedłużenia głowowego, jako płytka ektodermalna, różnicująca się w rynienkę a następnie w cewkę nerwową.
Z dogłowowej części cewki nerwowej, po zarośnięciu przedniego otworu, tworzy się pierwotny pęcherz mózgowy. Z pęcherza tego powstają półkule mózgowe, móżdżek, podstawa mózgu i rdzeń przedłużony.
Ta część cewki nerwowej, która nie formułuje pęcherza mózgowego, daje początek rdzeniowi kręgowemu, nerwom rdzeniowymi zwojom nerwowym.
Po zarośnięciu tylnego otworu cewki nerwowej powstaje kanał rdzeniowo-jelitowy.
Związek układu nerwowego początkowo zbudowany jest jedynie z ciał komórek, z czasem formułują się neurony, włókna, wypustki( krótsze -dendryty, dłuższe- aksony).
Komórki glejowe powstają od około 15 tygodnia i rozwijają się ze szczególną intensywnością około 3 miesiąca po urodzeniu, rozwój nowych komórek glejowych kończy się w móżdżku około 15 miesiąca po urodzeniu, a w mózgi trwa do 2 lat.
Mnożenie się komórek i rozwój wypustek prowadzi do wyodrębnienia się w 2 miesiącu rozwoju śródmacicznego- istoty szarej i białej.
Komórki nerwowe są początkowo małe, ich dużą część zajmuje jądro, posiadają niewiele krótkich włókien, z czasem rosną i otaczane są otoczką mielinową, w komórce przybywa białek które formułują cytoplazmę.
Dalszy rozwój tkanki nerwowej polega na zmniejszeniu się liczby komórek na jednostkę powierzchni przy wzroście aksonów i dendrytów, powiększeniu się wielkości komórek nerwowych i chemicznych przemian cytoplazmy.
Z mezenchymy otaczającej związek układu nerwowego powstają opony układu nerwowego: miękka(kontaktująca się bezpośrednio z tkanką), pajęczynowa, twarda(ochronna).
W chwili urodzenia układ nerwowy jest u człowieka stosunkowo najsilniej rozwiniętą tkanką. Mózg noworodka waży około 350g u dorosłego mężczyzny około 1400g.
Rozwój czaszki odpowiada rozwojowi mózgu. Szybciej wzrasta szerokość czaszki niż jej długość na co wpływa nieco wolniejszy rozwój móżdżku. Rozwój wielkości mózgu kończy się w początkowej fazie pokwitania.
Zmiany masy mózgu przebiegają inaczej, masa mózgu osiąga maksimum około 25 roku życia u mężczyzn i 35 u kobiet.
U noworodka zasadniczy układ komórek i budowa mózgu są już w głównych zarysach takie same jak u dorosłego, brak jest jednak wyraźnego rozgraniczenia poszczególnych warstw kory mózgowej, a komórki są bardziej skupione. Mózgowie u noworodka jest bardzo niedojrzałe funkcjonalnie.
Bruzdy móżdżku u noworodka są płytkie, słabo zaznaczone. Móżdżek szczególnie szybko wzrasta postnatalnie i jest znacznie lżejszy od przodomózgowia.
Już około 9-11 miesiąca po urodzeniu formułują się poszczególne warstwy móżdżku, a w wieku 3 lat jest on rozwinięty niemal tak samo jak u dorosłego.
Duże półkule mózgowe posiadają już w okresie noworodkowym wszystkie bruzdy. Różnice w budowie kory mózgowej u niemowlęcia i dorosłego dotyczą rozmiarów i kształtu, rozwoju poszczególnych pól mózgu, złożonych procesów różnicowania. Najwcześniej, około 1 miesiąca kształtuje się ośrodek ruchowy, następnie czuciowy - wcześniej następuje to dla kończyny górnej i tułowia, a później dla dolnej. W wieku 3 miesięcy rozwija się ośrodek wzroku, a po nim słuchu, wreszcie przednie części przodomózgowia, około 6-15 miesiąca szybko rozwija się płat skroniowy, a po nim potyliczny. Później kształtuje się zakręt środkowy półkuli i hipokamp, a najpóźniej wyspa. W wieku 2 lat ośrodki zmysłów są już ukształtowane i pierwotne funkcje motoryczne są realizowane. Dalszy rozwój mózgu postępuje w tej samej kolejności aż do uzyskania pełnej dojrzałości.
Podstawowe różnicowanie komórek nerwowych występuje w ciągu pierwszych trzech lat życia, kończy się w wieku około 8lat.
Wskaźnikiem rozwoju mózgu jest stopień mielinizacji i szybkość przekazywania informacji. Mielinizacja rozpoczyna się od komórek i postępuje ku peryferiom ciała, wcześniej ulegają jej nerwy ruchowe potem czuciowe a czas i tempo w niej jest wysoce zróżnicowane.
W półkulach płodu nieliczne włókna są pokryte otoczka. Pasma węchowe nie maja rozwiniętych otoczek rdzennych, nerwy wzrokowe są wyposażone w osłonki.
Wydaje się, że istnieje bezpośrednia zależność między mielinizacją włókien nerwowych a funkcjami układu nerwowego. Jednak mielinizacja nie oznacza zakończenia rozwoju.