Temat 1 : ORGANIZACJA I ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO
1. Piotrek Wąsala - pytania 1-3
2. Irmina Skiba - pytania 4-6
3. Sandra Bender - pytania 7-8
4. Kamila Wróbel - pytania 9-10

5. Aleksandra Kowalik- pytania 11-12
6. Michał Urban - pytania 13-14
7. Klaudia Paryś - pytania 15-16
8. Paulina Lipska - pytania 17-18

1

1

.

.

T

T

e

e

r

r

m

m

i

i

n

n

o

o

l

l

o

o

g

g

i

i

a

a

n

n

e

e

u

u

r

r

o

o

a

a

n

n

a

a

t

t

o

o

m

m

i

i

c

c

z

z

n

n

a

a

.

.

M

M

ó

ó

z

z

g

g

–

–

j

j

e

e

d

d

n

n

a

a

z

z

c

c

z

z

ę

ę

ś

ś

c

c

i

i

o

o

ś

ś

r

r

o

o

d

d

k

k

o

o

w

w

e

e

g

g

o

o

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

u

u

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

e

e

g

g

o

o

,

,

k

k

t

t

ó

ó

r

r

a

a

w

w

r

r

a

a

z

z

z

z

m

m

ó

ó

ż

ż

d

d

ż

ż

k

k

i

i

e

e

m

m

o

o

r

r

a

a

z

z

p

p

n

n

i

i

e

e

m

m

m

m

ó

ó

z

z

g

g

u

u

t

t

w

w

o

o

r

r

z

z

y

y

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

i

i

e

e

2

2

.

.

O

O

ś

ś

r

r

o

o

d

d

k

k

o

o

w

w

y

y

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

y

y

i

i

o

o

b

b

w

w

o

o

d

d

o

o

w

w

y

y

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

y

y

,

,

s

s

o

o

m

m

a

a

t

t

y

y

c

c

z

z

n

n

y

y

i

i

a

a

u

u

t

t

o

o

n

n

o

o

m

m

i

i

c

c

z

z

n

n

y

y

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

y

y

-

-

p

p

o

o

d

d

z

z

i

i

a

a

ł

ł

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

u

u

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

e

e

g

g

o

o

.

.

O

O

b

b

w

w

o

o

d

d

o

o

w

w

y

y

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

y

y

:

:

-

-

S

S

o

o

m

m

a

a

t

t

y

y

c

c

z

z

n

n

y

y

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

y

y

-

-

n

n

e

e

r

r

w

w

y

y

-

-

A

A

u

u

t

t

o

o

n

n

o

o

m

m

i

i

c

c

z

z

n

n

y

y

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

y

y

–

–

s

s

t

t

e

e

r

r

u

u

j

j

e

e

p

p

r

r

a

a

c

c

ą

ą

n

n

a

a

r

r

z

z

ą

ą

d

d

ó

ó

w

w

w

w

e

e

w

w

.

.

O

O

ś

ś

r

r

o

o

d

d

k

k

o

o

w

w

y

y

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

y

y

:

:

1

1

)

)

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

i

i

e

e

:

:

s

s

p

p

o

o

i

i

d

d

ł

ł

o

o

w

w

i

i

e

e

l

l

k

k

i

i

e

e

k

k

o

o

r

r

a

a

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

a

a

m

m

ó

ó

ż

ż

d

d

ż

ż

e

e

k

k

r

r

d

d

z

z

e

e

ń

ń

p

p

z

z

e

e

d

d

ł

ł

u

u

z

z

o

o

n

n

y

y

m

m

o

o

s

s

t

t

p

p

r

r

z

z

y

y

s

s

a

a

d

d

k

k

a

a

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

a

a

p

p

o

o

d

d

w

w

z

z

g

g

ó

ó

r

r

z

z

e

e

w

w

z

z

g

g

ó

ó

r

r

z

z

e

e

2

2

)

)

r

r

d

d

z

z

e

e

ń

ń

k

k

r

r

ę

ę

g

g

o

o

w

w

y

y

3

3

.

.

A

A

n

n

a

a

t

t

o

o

m

m

i

i

a

a

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

u

u

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

e

e

g

g

o

o

,

,

s

s

t

t

r

r

u

u

k

k

t

t

u

u

r

r

y

y

w

w

c

c

h

h

o

o

d

d

z

z

ą

ą

c

c

e

e

w

w

s

s

k

k

ł

ł

a

a

d

d

u

u

k

k

ł

ł

a

a

d

d

u

u

n

n

e

e

r

r

w

w

o

o

w

w

e

e

g

g

o

o

.

.

-

-

R

R

d

d

z

z

e

e

ń

ń

k

k

r

r

ę

ę

g

g

o

o

w

w

y

y

-

-

R

R

d

d

z

z

e

e

ń

ń

p

p

r

r

z

z

e

e

d

d

ł

ł

u

u

ż

ż

o

o

n

n

y

y

-

-

T

T

y

y

ł

ł

o

o

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

i

i

e

e

-

-

>

>

m

m

o

o

s

s

t

t

,

,

m

m

ó

ó

ż

ż

d

d

ż

ż

e

e

k

k

-

-

Ś

Ś

r

r

ó

ó

d

d

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

i

i

e

e

–

–

w

w

z

z

g

g

ó

ó

r

r

z

z

e

e

,

,

p

p

o

o

d

d

w

w

z

z

g

g

ó

ó

r

r

z

z

,

,

n

n

i

i

s

s

k

k

o

o

w

w

z

z

g

g

ó

ó

r

r

z

z

e

e

,

,

p

p

r

r

z

z

y

y

s

s

a

a

d

d

k

k

a

a

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

a

a

-

-

K

K

r

r

e

e

s

s

o

o

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

i

i

e

e

–

–

p

p

ó

ó

ł

ł

k

k

u

u

l

l

e

e

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

e

e

,

,

k

k

o

o

r

r

a

a

m

m

ó

ó

z

z

g

g

o

o

w

w

a

a

4. Rozwój układu nerwowego- pochodzenie poszczególnych jego części.

1. Ośrodkowy układ nerwowy



Pojawia się w trzecim tygodniu rozwoju embrionalnego jako płytka nerwowa



Płytka nerwowa przekształca się w cewę nerwową, z której powstaje
mózgowie i rdzeń kręgowy

2. Obwodowy układ nerwowy: pochodzi z 3 źródeł



Komórki grzebienia nerwowego- dają początek zwojom obwodowym, komórkom
Schwanna, włoknom nerwowym dośrodkowym



Cewa nerwowa- daje początek wszystkim autonomicznym włóknom
przedzwojowym o wszystkim włóknom unerwiającym mięśnie szkieletowe



Mezoderma- daje początek oponie twardej i tkance łącznej otaczającej
obwodowe włókna nerwowe

5. Etapy rozwoju cewy nerwowej. Chronologia zdarzeń.
Rozwój cewy nerwowej zaczyna się w 3 tygodniu , a kończy w czwartym tygodniu rozwoju
embrionalnego.

1. Płytka nerwowa- zgrubienie embrionalnej ektodermy, gruszkowatego kształtu,

zlokalizowane pomiędzy węzłem zarodkowym a błoną gębowo- gardłową

2. Rynienka nerwowa- powstaje, gdy płytka nerwowa zaczyna zagłębiać się do wnętrza

i fałdować.

3. Fałdy nerwowe- łączą się w linii pośrodkowej, tworząc cewę nerwową
4. Cewa nerwowa- powstaje, gdy fałdy nerwowe łączą się w linii pośrodkowej i

oddzielają ją od ektodermy powierzchniowej. Cewa nerwowa daje początek o.u.n.



Część przednia przekształca się w mózgowie.



Część tylna przekształca się w rdzeń kręgowy.



Jama daje początek kanałowi środkowemu rdzenia kręgowego oraz komorom
mózgu.



Dwa otwory cewy nerwowej łączą kanał środkowy z jamą owodniową

- otwor przedni cewy nerwowej (przekształca się w blaszkę krańcową)
- otwór tylny cewy nerwowej

6. Grzebień nerwowy. Jakie elementy z niego powstają ?



Rzekomojednobiegunowe komórki zwojowe rdzeniowych i czaszkowych zwojów
nerwowych



Komórki Schwanna



Wielobiegunowe komórki zwojowe zwojów autonomicznych



Opony miękkie



Komórki chromochłonne rdzenia nadnerczy



Komórki barwnikowe



Odontoblasty



Tętniczo- płucna przegroda serca



Komórki okołopęcherzykowe



Szkielet i elementy łącznotkankowe łuków gardłowych

7. Plakody, jakie elementy nerwowe z niego powstają.

Plakody, zwane inaczej płytami:



Stanowią zgrubienia głowowej powierzchni ektodermy



Dają początek komórkom, które migrują do leżącej poniżej mezodermy i
rozwijają się w zmysłowe elementy I i VIII nerwu czaszkowego

 Plakody węchowe



Różnicują się w czuciowe komórki nerwowe, które zapoczątkowują
tworzenie nerwu węchowego (n.I)



Zapoczątkowują formowanie opuszki węchowej

 Plakody uszne



Dają początek narządom statyczno-akustycznym, czyli:

 Narząd Cortiego i zwój spiralny
 Grzebień bańkowy, plamki łagiewki i woreczka oraz zwój

przedsionkowy

 Nerw przedsionkowo-ślimakowy (n.VIII)

8. Stadia rozwojowe cewy nerwowej, pęcherzyki pierwotne, pęcherzyki wtórne, jakie
elementy z nich powstają.

A. Rozwój pęcherzyków

1. Trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe i towarzyszące im zgięcia (rys.)



Rozwijają się w czwartym tygodniu



Następuje powiększenie pierwotnych pęcherzyków mózgowych i
dwóch zgięć

a. Przodomózgowie



Jest związane z rozwojem pęcherzyków ocznych



Powstają z niego:

 Kresomózgowie
 Międzymózgowie

b. Śródmózgowie



Pozostaje niepodzielone ( jako śródmózgowie)

c. Tyłomózgowie



Powstają z niego:

 Tyłomózgowie wtórne (tworzy się z niego most i móżdżek)
 Rdzeń przedłużony

d. Zgięcia głowowe (zgięcie śródmózgowia)



Znajduje się pomiędzy przodomózgowiem a tyłomózgowiem

e. Zgięcia szyjne



znajduje się pomiędzy tyłomózgowiem a przyszłym rdzeniem
kręgowym

2. Pięć wtórnych pęcherzyków mózgowych (z czterema komorami) – (rys.)



Wyodrębnia się w szóstym tygodniu życia płodowego; pęcherzyki
mózgowe to zawiązki pięciu głównych części mózgowia, którymi są:

a. Kresomózgowie



Boczne uwypuklenia tworzą półkule mózgowe



Brzuszne uwypuklenia tworzą opuszkę węchową



Zawiera komory boczne

b. Międzymózgowie



Uwidoczniają się: komora trzecia, skrzyżowanie
wzrokowe i nerw wzrokowy, lejek oraz wyniosłości
suteczkowate

c. Śródmózgowie



Zawiera dużą jamę, która przekształci się w wodociąg
mózgu

d. Tyłomózgowie wtórne



Jest oddzielone od śródmózgowia przez cieśń
tyłomózgowia



Jest oddzielone od rdzenia przedłużonego przez zgięcie
mostowe



Na powierzchni grzbietowej zawiera wargi
tyłomózgowia, które dają początek móżdżkowi



Zawiera most i móżdżek



Zawiera przednią połowę komory czwartej

e. Rdzeń przedłużony



Leży między mostem a zgięciem szyjnym



Tworzy rdzeń



Zawiera tylną połowę komory czwartej

B. Histogeneza

1. Komórki ściany nerwowej (neuroepitelialne), z których powstają:

1) Neuroblasty



Powstają z nich wszystkie neurony o.u.n

2) Glioblasty (spongioblasty)



Większość powstaje po wykształceniu się neuroblastów
(wyjątek stanowią promieniste komórki glejowe, które
dojrzewają przed zakończeniem neurogenezy)



Dają początek komórkom podporowym o.u.n

 Makroglej

 Astroglej (astrocyty)

 Zawiera kwaśne białko włókienkowe – GFAP,

będące markerem astroblastów

 Wytwarza okołonaczyniowe stopki końcowe

otaczające naczynia włosowate

 Komórki glejowe promieniste

 Pochodzą z linii astrocytalnej i są GFAP-dodatnie
 Ich włókna wytyczają drogę migrującym

neuroblastom

 Oligodendroglej (oligodendrocyty)

 Wytwarza mielinę o.u.n

 Komórki ependymalne (migawkowe)

 Ependymocyty

 Wyścielają komory i kanał środkowy

 Tanacyty

 Występują w ścianie komory trzeciej
 Transportują substancje z płynu mózgowo-

rdzeniowego do systemu wrotnego przysadki
mózgowej

 Komórki splotu naczyniowego

 Wytwarzają płyn mózgowo-rdzeniowy

 Tworzą zespolenia ścisłe (strefy zamykające),

które odpowiadają za istnienie bariery krew-płyn
mózgowo-rdzeniowy

3) Mikroglej



Stanowią komórki „czyszczące” o.u.n



Pochodzi od monocytów (nie od glioblastów)



W trzecim tygodniu życia płodowego dociera do
rozwijającego się systemu nerwowego, razem z
rozwijającymi się naczyniami

2. Warstwy ściany cewy nerwowej (formują się w obrębie ściany pierwotnej cewy
nerwowej)

1) Warstwa neuroepitelialna (komorowa)



Jest warstwą położoną najgłębiej



Stanowi warstwę komórek ependymalnych, która
wyściela kanał środkowy i przyszłe komory mózgu

2) Warstwa płaszczowa (pośrednia)



Jest warstwą środkową



Składa się z neuroblastów i komórek glejowych środkowej
istoty szarej rdzenia kręgowego



Zawiera rozwijające się blaszki: grzbietowo-boczną i
brzuszno-boczną

3)Warstwa brzeżna



Jest warstwą położoną najbardziej powierzchownie



Zawiera włókna nerwowe neuroblastów warstwy
płaszczowej i komórki glejowe



Poprzez mielinizację aksonów rozwijających się w jej
obrębie wytwarza istotę białą rdzenia kręgowego

9.Histogeneza, różnicowanie poszczególnych komórek układu nerwowego, warstwy ściany
cewy nerwowej

I.Histogeneza
Etapy histogenezy:
1. Komórki sciany cewy nerwowej
-komórki neuroepitelialne, z ktorych powstaja:
a. Neuroblasty
-powstaja z nich wszystkie neurony o.u.n.
b. Glioblasty (spongioblasty)
- wiekszosc powstaje po wyksztalceniu sie neuroblastow ( wyjatek stanowia promieniste
komorki glejowe, ktore dojrzewaja przed zakonczeniem neurogenezy).
- daja poczatek komorkom podporowym o.u.n.
(1) Makroglej



Astroglej (astrocyty)

- zawiera kwasne bialko wlokienkowe (ang. GFAP), bedace markerem astroblastow.
- wytwarza okolonaczyniowe stopki koncowe otaczaja naczynia wlosowate.



Komórki glejowe priomieniste

- pochodzá z linii astrocytalnej i sa GFAP-dodatnie
- ich wlokna wytyczaja droge migrujacym neuroblastom



Oligodendroglej (oligodendrocyty)

- wytwarza mieliné w o.u.n.

(2) Komórki ependymalne
- migawkowe



Ependymocyty

- wyscielaja komory i kanal srodkowy.



Tanacyty

- wystepuja w scianie komory trzeciej
- transportuja substancje z plynu mozgowo-rdzeniowego do systemu wrotnego przysdaki
mozgowej



Komorki splotu naczyniowkowego

- wytwarzaja plyn mozgowo-rdzeniowy
- tworza zespolenia scisle (strefy zamykajace), ktore odpowiadaja za istnienie bariery krew-
plyn mozgowo-rdzeniowy.

c. Mikroglej
- stanowia komorki "czyszczace" o.u.n.
- pochodzi od monocytow (nie od glioblastow)
- w trzecim tygodniu zycia plodowego dociera do rozwijajacego sie systemu nerwowego,

razem z rozwijajacymi sie naczyniami.

I.Warstwy sciany cewy nerwowej

- formuluja sie w obrebie sciany pierwotnej cewy nerwowej.



Warstwa neuroepitelialna (komorowa)

- jest warstwa polozona najglebiej
- stanowi warstwe komorek ependymalnych, ktora wysciela kanal srodkowy i przyszle
komory mozgu



Warstwa plaszczowa (posrednia)

- jest warstwa srodkowa
- sklada sie z neuroblastow i komorek glejowych srodkowej istoty szarej rdzenia kregowego
- zawiera rozwijajace sie blaszki: grzbietowo-boczna i brzuszno-boczna



Warstwa brzezna

- jest warstwa polozona najbardziej powierzchownie
- zawiera wlokna nerwowe neuroblsstow warstwy plaszczowej i komorki glejowe
- poprzez mielinizacje aksonow rozwijajacych sie w jej obrebie wytwarza istote biala rdzenia
kregowego.


10.Rozwój poszczególnych elem. układu nerwowego: rdzenia kręgowego i przedłużonego,
mostu, móżdżku, międzymózgowia, przysadki mózgowej i struktur wzrokowych,
śródmózgowia, kresomózgowia

Rozwój międzymózgowia, struktur wzrokowych i przysadki mózgowej



Międzymózgowie

- rozwija sie z tylnej części przodomózgowia, w obrębie ścian pierwotnej komory trzeciej.
1. Nadwzgórze
- rozwija się z embrionalnej blaszki grzbietowej i grzbietowej części blaszki grzbietowo-
bocznej
- daje początek szyszynce i jądrom uzdeczki
- daje początek spoidłom: uzdeczek i tylnemu
- z blaszki grzbietowej i opony miękkiej powstają tkanka naczyniówkowa i splot
naczyniówkowy
2. Wzgórze (tzw. wzgórze grzebietowe)
- rozwija się z blaszki grzbietowo-bocznej, która daje początek jądrom wzgórza
- zawiera zawzgórze, do którego zalicza się ciała kolankowate boczne ( przekazuja informacje
wzrokowe) i ciala kolankowate przyśrodkowe (przekazują informacje słuchowe)
3. Podwzgórze
- rozwija się z blaszki grzbietowo-bocznej i blaszki brzusznej (brzusznie od bruzdy
podwzgórzowej)
- daje początek jądrom podwzgórzowym, w tym ciałom suteczkowatym i nerwy i części

nerwowej przysadki mózgowej

4. Niskowzgórze (wzgórze brzuszne)
- pochodzi z blaszki grzbietowo-bocznej; położone jest brzusznie od wzgórza i bocznie od
podwzgórza
- składa się z jąder niskowzgórzowych, warstwy niepewnej oraz pęczków: soczewkowatego i
wzgórzowego (pola Forela)
- zawiera neroblasty podwzógrzowe, które migrują do kresomózgowia i tworzą jądro
podstawne - gałkę bladą



Przysadka mózgowa

- jest przymocowana do podwzgórza szypułą przysadki
1. Płat przedni (część gruczołowa przysadki mózgowej)
- rozwija się z kieszonki Rathkego będącej ektodermalnym uchyłkiem pierwotnej jamy
gębowej. Przetrwanie kieszonki Rathkego może powodować powstanie gruczolaka części
gruczołowej przysadki mózgowej.
- składa się z części guzowej, części pośredniej i części tylnej.
2. Płat tylny (część nerwowa przysadki mózgowej)
- rozwija się z brzusznego uwypuklenia podwzgórza
- składa się z wyniosłości pośrodkowej, szypuły lejkowej i części nerwowej.

Rozwój kresomózgowia



Półkule mózgowe

- rozwijają się jako obustronne uwypuklenie ścian bocznych pęcherzyka przodomózgowia
- zawierają korę mózgową, istotę białą mózgu, jądra podstawne i komory boczne
- łączą je trzy spoidła: ciało modzelowate, spoidło przednie i spoidło hipokampa, czyli spoidło
sklepienia
- rozrastające się półkule dają początek płatom mózgowym: czołowym, ciemieniowym,
potylicznym i ksroniowym, które przykrywają wyspę i grzbietową część pnia mózgu



Kora mózgowa (płaszcz)

- tworzą ją neuroblasty przodomózgowia, które migrują falami z warstwy płaszczowej do
warstwy brzeżnej, dając początek warstwom komórkowym kory
- wg podziału filogenetycznego wyróżnia się następujące typu kory:
a) torebka wewnętrzna
b) wzgórze
c) nieskowzgórze
d) bruzda podwzgórzowa
e)komora trzecia
f) podwzgórze
g) droga korowo-rdzeniowa
h) jądro soczewkowate:
-skorupa

- gałka blada
i) kora nowa
j) jądro ognoniaste

1. Kora nowa - kora sześciowarstwowa
- jest oddzielona od kory dawnej bruzdą węchową, która stanowi przedłużenie bruzdy
pobocznej
- stanowi 90% płaszcza korowego

2. Allocortex -kora trójwarstwowa
- Kora dawna - kora węchowa
- Kora stara - kora hipokampa



Ciało prążkowane

- pojawia się w 5. tyg. życia płodowego jako wyniosłość prążkowiowa, tj. wybrzuszenie na
ścianie dolnej bocznego pęcherzyka kresomózgowia
- powstają z niego następujące jądra podstawne: jądro ogoniaste, skorupa, ciało
migdałowate i przedmurze. Neurony gałki bladej pochodzą z podwzgórza - migrują w głąb
istoty białej kresomózgowia, tworzą przyśrodkową część jądra soczewkowatego
- włókna od- i dokorowe dzielą je na jądro ogoniaste i jądro soczewkowate, włókna te tworzą
torebkę wewnętrzbą



Spoidła

- stanowią wiązki włókie, które łączą dwie półkule mózgy
- w linii pośrodkowej przechodzą przez blaszkę krańcową
1. Spoidło przednie
- pojawia się najwcześniej
- łączy struktury węchowe ze środkowym i dolnym zakrętem skroniowym

2. Spoidło hipokampa
- w rozwoju pojawia się jako drugie
- łączy dwa hipokampy

3. Ciało modzelowate
- pojawia się między 12. a 22. tyg. rozwiju embrionalnego
- w rozwoju pojawia się jako trzecie
- jest największym spoidłem mógu i łączy komunikujące się ze sobą obszary kory nowej obu
półkul mózgu
- nie zawiera spoidłowych włókien projekcyjnych z kory wzrokowej lub obszaru korowej,
ruchowej i czuciowej reprezentacji ręki



Zakręty

- w 4. miesiącu życia płodowego nie występują ani bruzdy, ani szczeliny; mózg jest gładki i
bezzakrętowy
- w 8. miesiącu występują już wszystkie większe zakręty i bruzdy; mózg jest pofałdowany

Rdzeń kręgowy
- rozwija się z czterech par somitów końcowego odcinka cewy nerwowej



Blaszki: grzbietowo-boczna i brzuszno-boczna, bruzda graniczna oraz blaszki: grzbietowa i

brzuszna
1. Blaszka grzbietowo-boczna
-stanowi grzbietowo-boczne zgrubienie warstwy płaszczowej cewy nerwowej
- daje początek neuroblastom czuciowym rogu tylnego (grupy komórek: dośrodkowa
somatyczna niespecyficzna GSA oraz dośrodkowa trzewna niespecyficzna GVA)
- dochodzą do niej aksony komórek ze zwoju rdzeniowego, które utworzą korzenie tylne
- przekształca się w róg tylny

2. Blaszka brzuszno-boczna
- stanowi brzuszno-boczne zgrubienie warstwy płaszczowej cewy nerwoej
- daje początek neuroblastom ruchowym rogu przedniego i bocznego (odśrodkowy
somatyczny niespecyficzny GSE oraz odśrodkowy trzewny niespecyficzny GVE region
komórkowy) Aksony neuroblastów ruchowych wychodzą z rdzenia kręgowego i tworzą
korzenie przednie
- przekształca się w róg przedni

3. Bruzda graniczna
- stanowi wydłużony rowek w bocznej ścianie cewy nerwoerj: powstaje w czwartym tygodniu
rozwoju embrionalnego
- oddziela blaszkę grzbietowo-boczną (czuciową) od blaszki brzuszno-bocznej (ruchowej)
- zanika w dojrzałym rdzebiu kręgowym, ale zachowana jest w dole równoległobocznym pnia
mózgu
- rozciąga się od rdzenia kręgowego od przedniej części śródmózgowia

4. Blaszka grzbietowa
- stanowi bezneuronalny strop kanału środkowego

5. Blaszka brzuszna
- stanowi bezneuronalne dno kanału środkowego
- zawiera brzuszne spoidło białe



Mielinizacja

- zaczyna się w czwartym miesiącu życia płodowego w korzeniach ruchowych rdzenia
kręgowego

1. Oligodendrocyty odpowiadają za mielinizację w o.u.n
2. Komórki Schwanna odpowiadają za mielinizację w obwodowym układzie nerwowym
3. Mielinizacja dróg korowo-rdzeniowych kończy się pod koniec drugiego roku po urodzeniu
(wtedy drogi korowo-rdzeniowe są zmielinizowane i aktywne funkcjonalnie)
4. Mielinizacja asocjacyjnej kory nowej przedłuża się do trzeciej dekady.



Zmiany położenia rdzenia kręgowego

- w 8. tyg. życia płodowego rdzeń kręgowy osiąga całkowitą długość kanału kręgowego
- w momencie urodzebia stożek rdzeniowy osiąga poziom trzeciego kręgu lędźwiowego
- u dorosłych stoże rdzeniowy kończy się na poziomie krążka międzykręgowego, pomiędzy
pierwszym i drugim kręgiem lędźwiowym
- nierównomierny wzrost powoduje utworzenie odona końskiego, zawierającego korzenie
brzuszne i grzbietowe, które schodzą poniżej poziomu stożka rdzeniowego oraz utworzenie
bezneuronalnej nici końcowej, która umocowuje rdzeń kręgowy do kości guzicznej

Rdzeń przedłużony (zwany też rdzeniomózgowiem)
-rozwija się z tylnej części tyłomózgowia
- w częsci przedniej zawiera piramidy rdzeniowe (drogi korowo-rdzeniowe)



Blaszka grzbietowo-boczna - czuciowa i blaszka brzuszno-boczna - ruchowa.

1.Opuszka zamknięta (tylna)
a. Z neuroblastów czuciowych blaszki grzbietowo-bocznej powstają:
- Słup tylny, który zawier jądro smukłe i jądro klinowate
- Jądro dolne oliwki, które przekazuje informacje do móżdżku
- Jądro samotne, które tworzy słupy: dośrodkowy trzewny niespecyficzny - GVA(smak) i
dośrodkowy trzewny specyficzny - SVA
- Jądro rdzeniowe nerwu trójdzielnego, które słup dośrodkowy somatyczny niespecyficzny -
GSA
- Jądra przedsionkowe i ślimakowe :
tworzą słup dośrodkowy somatyczny soecyficzny - SSA
znajdują się na granicy rdzenia przedłużonego i mostu

b. Z neuroblastów ruchowych blaszki brzuszno-bocznej powstają:
-Jądro podjęzykowe, które tworzy słup odśrodkowy somatyczny niespecyficzny - GSE
-Jądro dwuznaczne, które tworzy słup odśrodkowy trzewny specyficzny -SVE
-Jądro grzbietowe nerwu błednego i jądro ślinowe dolne nerwu językowo-gardłowegi, które
tworzą słup odśrodkowy trzewny niespecyficzny - GVE

2. Opuszka otwarta (przednia)
- rozciąga się od zasuwki do prążków rdzennych dołu równoległobocznego
- utworzenie zgięcia mostowego powoduje powoduje, że ściana boczna przedniego odcinka
rdzenia otwiera się jak książka i tworzy dół równoległoboczny (dno komory czwartej)

a. Blaszka skrzydłowa
- leży bocznie od bruzdy granicznej
- z jej neuroblastów czuciowych powstają:
1. jądro samotne:
- tworzy słupy: dośrodkowy, trzewny niespecyficzny - GVA i dośrodkowy trzewny specyficzny
- SVA
2. jądra przedsionkowe i ślimakowe:
- tworzą słup dośrodkowy somatyczny specyficzny - SSA
3. jądro rdzeniowe nerwu trójdzielnego:
- tworzy słup dośrodkowy somatyczny niespecyficzny - GSA

b. Blaszka brzuszno-boczna
- leży przyśrodkowo od bruzdy granicznej
- z jej neroblastów ruchowych powstają:
1. jądro podjęzykowe:
- tworzy słup odśrodkowy somatyczny niespecyficzny - GSE
2. jądro dwuznaczne:
- tworzy słup odśrodkowy trzewny specyficzny - SVE
3. jądro grzbietowe nerwu błędnego i jądro ślinowe dolne nerwu IX
-tworzą słup odśrodkowy trzewny niespecyficzy - GVE



Blaszka grzbietowa

- tworzy przednią część stropu komory czwartej
- daje początek tkance naczyniówkowej (pojedyncza warstwa komórek ependymalnych
pokrytych oponą miękką)
- jest wgłobina przez naczynia, tworząc splot naczyniówkowy komory czwartej

Śródmózgowie
- rozwija się ze ścian pęcherzyka śródmózgowia
- zawiera wodociąg mózgu, który rozwija się z jamy śródmózgowia



Neuroblasty czuciowe blaszki grzbietowo-bocznej tworzą warstwy komórkowe wzgórków

górnych i jądra wzgórków dolnych



Z neuroblastów ruchowych blaszki brzuszno-bocznej powstają:

1. Jądra nerwówL bloczkowego i okołoruchowego, które tworzą słup odśrodkowy
somatyczny niespecyficzny GSE
2. Jądro Westphala-Edingera nerwu III, które tworzy większość przednich grup komórkowych
słupa odśrodkowego trzewnego niespecyficznego GVE
3. Jądro czerwienne i istota czarna



Odnogi mózgu

- zawierają włókna korowo opuszkowe, korowo-rdzeniowe i korowo-mostowe, wychodzące z
kory mózgowej przedomózgowia.

11. Procesy rozwojowe w neurobiologii :
proliferacja- to powstawanie nowych komórek. Proliferacja zdrowych komórek
kontrolowana jest zwykle przez stymulujące lub hamujące sygnały płynące z innych komórek
w powiązaniu z wewnętrznym programem podziałów komórki.
migracja - przemieszczanie się komórek w kierunku punktów docelowych
różnicowanie-wytarzanie aksonu i dendrytów, które nadają charakterystyczny kształt. Akson
wykształca się wcześniej niż dendryty, jeszcze w trakcie migracji.
mielinizacja - polega na tworzeniu osłonek mielinowych przez komórki glejowe, jego rolą
jest przyspieszenie szybkości przetwarzania impulsów . Zaczyna się w czwartym miesiącu
życia płodowego w korzeniach ruchowych rdzenia kręgowego .
synaptogeneza - jest to proces formowania się synaps, czyli połączeń między komórkami
nerwowymi.(Powstawianie synaps) trwa przez całe życie , synaptogeneza zakończy się
sukcesem , jeśli środowisko będzie odpowiednie .Największe nasilenie synaptogenezy
obserwuje się we wczesnym okresie rozwoju (przed narodzeniem) podczas kształtowania się
układu nerwowego.

12. determinanty przetrwania rozwijających się neuronów , losy neuronu , który nie
wytworzył połączeń z innymi neuronami
Aby neuron mógł funkcjonować , musi otrzymywać aksony z właściwego źródła i wysyłać
swoje własne aksony do komórki położonej w odpowiednim miejscu. Mięśnie nie tylko
określają liczbę aksonów, które mają powstać ale determinują , jaka cześć z nich przetrwa.
Losy neonu, który nie wytworzył połączeń z innymi neuronami : Akson który nie otrzyma
wystarczającej ilości NGF (białko nazwane czynnikiem wzrostu) ulega degeneracji, obumiera
również ciało komórki. Każdy neuron wyposażony jest w proces autodestrukcji. Jeśli w
przewidzianym czasie nie wytworzą połączeń z odpowiednią komórką postsynaptyczną,
neuron "popełnia samobójstwo" przez uruchomienie programowej śmierci komórki czyli
apoptozy. Neurony, którym nie uda się wytworzyć połączeń, obumierają w procesie
apoptozy, ponieważ nie otrzymują niezbędnych im do przeżycia czynników troficznych
wytwarzanych przez komórki docelowe. Przeżycie neuronu zależy od tego czy będzie on
otrzymywał neurotrofiny (grupa sub. chemicznych, ich funkcja to zapobieganie śmierci
komórek oraz stymulowanie aktywności) zarówno od aksonów aferentnych jak i od
komórek, do których docierają jego własne aksony. Warunkiem zablokowania apoptozy i
dalszego przetrwania jest przyłączenie własnych aksonów do odpowiedniej komórki
docelowej oraz otrzymanie neurotrofin a także odbieranie odpowiedniej stymulacji.


13. ZNACZENIE APOPTOZY I NEKROZY W ROZWOJU UKŁADU NERWOWEGO

Nekroza(martwica) jest gwałtowną śmiercią komórki komórki. Przyjmuje się, że śmierć
komórek w okresie rozwoju układu nerwowego jest jednak najczęściej procesem aktywnym i
przez to bezpieczniejszym. Nazywany ten proces apoptozą:

Zjawisko apoptozy(

kontrolowane

samobójstwo

komórki

) ma szczególne znaczenie w

procesach powstania ośrodkowego układu nerwowego. W rozwoju zarodkowym powstaje
bardzo dużo neuroblastów(

komórka macierzysta dla neuronów oraz komórek glejowych

) –

znacznie więcej, niż wymagają tego potrzeby anatomiczne mózgowia. Przekształcają się one
w neurony i wytwarzają wypustki łączące je z innymi neuronami lub komórkami narządów
obwodowych. Neuroblasty, które nie zdołały wytworzyć synaps i nie stały się częścią sieci
komórek nerwowych, obumierają na drodze apoptozy. Prawdopodobnie brak sygnałów
zewnętrznych, czyli izolacja czynnościowa komórek, staje się przyczyną ich samobójstwa.
Nadmiar neuronów jest usuwany.

14.STEROWANIE PROCESEM WZRASTANIA I MIGRACJI NEURONÓW

Pod koniec fazy powstawania nowych komórek(proliferacji) część nowopowstałych komórek
pozostaje w miejscu, natomiast inne rozpoczynają migrację(przemieszczanie się) w postaci
prymitywnych komórek nerwowych i glejowych. Każdy neuron musi przebyć sporą
odległość, zanim dotrze do miejsca przeznaczenia(gdzie specjalizuje się w określonej funkcji).
Różne neurony poruszają się w różny sposób. Niektóre przemieszczają się promieniście(od
środka ku brzegom), inne natomiast obwodowo(wzdłuż obwodu, równolegle do powierzchni
mózgowia). Jeszcze inne łączą oba sposoby i najpierw wędrują obwodowo a potem
promieniście. Ważną rolę w tym ruchu pełnią stożki wzrostowe, które występują na
zakończeniach aksonów i pełnią rolę pseudonóżek. Aby zakończenie rosnącego aksonu nie
błądziło i podążało wytyczonym szlakiem występują dwa mechanizmy:

1. Narząd docelowy wysyła substancje rozpoznawane(jak znaki drogowe) przez stożek, który
za nimi podąża.

2. Stabilizacja położenia rosnącego aksonu, dzięki białkom zawartym w błonie komórkowej
zakończenia aksonu, które wchodzą w interakcje z odpowiednimi substancjami w środowisku
pozakomórkowym.

Gdy zakończenie aksonu dotrze do miejsca przeznaczenia, końcowy proces jego rozwoju jest
stymulowany przez dany narząd docelowy przy pomocy przekaźników, np. kwas

glutaminowy, który pobudza procesy prowadzące do wykształcenia się w aksonie
odpowiednich struktur morfologicznych, w tym także połączeń synaptycznych.

Pierwotny wygląd neuronu przypomina wygląd wszystkich innych komórek. Stopniowo
ulega jednak zróżnicowania – wytwarza akson i dendryty, które nadają mu charakterystyczny
kształtu. Pod koniec migracji, kiedy neuron dotrze do punktu docelowego zaczynają się
kształtować dendryty. Na początku jest to proces powolny, wzrasta jednak gdy do danego
neuronu zbliżają się migrujące aksony.

15. Wpływ doświadczenia na procesy rozwojowe mózgu.

Psychologowie poznawczy wykazali, że długotrwały trening jakiejś umiejętności (np. gry w
szachy lub rozwiązywanie krzyżówek) prowadzi do zwiększenia sprawności w jej
wykonywaniu, choć nie zawsze ta sprawność przekłada się na inne dziedziny. Przypuszczalnie
za wzrost sprawności odpowiadają zmiany zachodzące w mózgu, towarzyszące treningowi
danej umiejętności.

Badania wykazują, że ćwiczenie jakiejś umiejętności może w pewnych granicach zmienić
organizację neuronalną, dzięki czemu wzrasta sprawność wykonania. W mechanizmie tej
zmiany uczestniczy również dopamina. Skierowanie uwagi na coś, co uważamy za ważne,
stymuluje wydzielanie dopaminy, która z kolei powoduje rozrost reprezentacji korowych
tych bodźców, które były w centrum uwagi w czasie wydzielania dopaminy. Zaletą
rozszerzonej reprezentacji korowej jest prawdopodobnie bardziej precyzyjne kierowanie
uwagi na reprezentowany bodziec lub bardziej szczegółowa jego analiza.

16. Wrażliwość rozwijającego się mózgu, wpływ czynników zewnętrznych na rozwijający
się mózg. Okresy krytyczne w rozwoju mózgu.

Rozwój układu nerwowego wymaga skomplikowanego współoddziaływania pomiędzy
precyzyjnie zsynchronizowanymi w czasie reakcjami chemicznymi. Z tego względu
rozwijający się mózg jest bardzo podatny na wpływ niedożywienia, substancji toksycznych
oraz infekcji, które w późniejszym wieku miałyby o wiele mniej destrukcyjne działanie.

Na przykład nieprawidłowe działanie tarczycy prowadzi do przejściowego letargu u
dorosłych, ale u niemowląt powoduje trwałe upośledzenie umysłowe i spowolniony wzrost
ciała. Leki anestetyczne prowadzą do przejściowej utraty przytomności u dorosłych, ale u
dzieci mogą niszczyć neurony. Cukrzyca u dorosłych prowadzi do przejściowych zaburzeń w
sprawności, ale u ciężarnej, która nie znajduje się pod dobrą opieką lekarską może pozbawić
płód dostępu do tlenu i glukozy podczas ważnych etapów rozwoju i prowadzić do długo
utrzymujących się problemów z pamięcią i uwagą.

Mózg niemowlęcia jest również bardzo wrażliwy na szkodliwy wpływ alkoholu. Dzieci kobiet,
które nadużywały alkoholu w czasie ciąży, rodzą się z alkoholowym zespołem płodowym
(FAS), charakteryzujący się obniżoną czujnością, nadpobudliwością, opóźnieniem
umysłowym o różnym nasileniu, zaburzeniami ruchowymi, wadami serca i deformacją rysów
twarzy. Dendryty są zazwyczaj krótkie i mają niewiele rozgałęzień. Gdy dzieci dotknięte FAS

osiągają dojrzałość, zagraża im wysokie ryzyko alkoholizmu, uzależnienia od narkotyków,
depresji i innych chorób psychicznych.

Wyjaśnienie mechanizmu FAS: neuron, aby uniknąć apoptozy, musi otrzymywać
neurotrofiny zarówno od przychodzących aksonów, jak i do komórki, do której zmierza jego
własny akson. Alkohol blokuje wydzielanie glutaminianu (najważniejszego neuroprzekaźnika
pobudzającego w mózgu) i nasila działanie synaps GABAergicznych (główne synapsy
hamujące). W rezultacie wiele neuronów otrzymuje dużo mniejsze pobudzenie, a przez to
mniej neurotrofin, wskutek czego ulegają one apoptozie.

Kontakt z innymi substancjami w okresie płodowym również może mieć fatalne skutki dla
dziecka. Dzieci matek zażywających kokainę w czasie ciąży mają nieco obniżony iloraz
inteligencji w porównaniu z rówieśnikami i jeszcze bardziej osłabione zdolności językowe.

Efekty palenia papierosów nie zostały zbadane szczegółowo, ale wyniki wskazują działanie
negatywne, być może większe niż w przypadku kokainy. Dzieci matek, które paliły podczas
ciąży, mają podwyższone ryzyko następujących zburzeń: niska waga urodzeniowa i częste
zachorowania wczesnym okresie życia; zespół nagłej śmierci niemowlęcia („śmierć
łóżeczkowa”); utrzymujące się deficyty intelektualne; ADHD; zaburzenia funkcjonowania
układu odpornościowego, ryzyko wejścia w konflikt z prawem w późniejszych latach.

Okresy krytyczne to etapy rozwoju w których organizm jest bardziej wrażliwy na określone
rodzaje bodźców, ale jednocześnie bardziej podatny na zranienie ze strony czynników
środowiskowych.


17. OKRES PRENATALNY I POSTNATALNY W ROZWOJU MÓZGU

agenezja - zatrzymanie procesu rozwoju, w konsekwencji brak narządu
hiperplazja - nieprawidłowo zwiększona liczba komórek

ZNACZENIE TERATOGENÓW
Czynniki wywołujące deformacje zarodka i płodu, zależnie od momentu zadziałania,
powodują różnorodne wrodzone anomalie rozwojowe. Narządy najbardziej narażone to te,
w których w momencie zadziałania czynnika odbywa się maksymalny wzrost komórkowy.


ZMIANY W ROZWIJAJĄCYM SIĘ MÓZGU W ZALEŻNOŚCI OD DAWKI I CZASU DZIAŁANIA
CZYNNIKA USZKADZAJĄCEGO (teratogennego)

Okres prenatalny:

•

od zapłodnienia - 17 dzień rozwoju zarodka- wszystkie komórki są narażone na

uszkodzenie i z reguły zarodek obumiera.

•

od 18-55 dzień wpływ bardzo isotny, zmiany morfologiczne i funkcjonalne

(agenezja, hiperplazja).

W odniesieniu do oun: mikrocefalia, wodogłowie, cięższe postacie upośledzenia

umysłowego, rozczep kręgosłupa.

•

od 56 dnia do urodzenia- w mniejszym stopniu wrażliwy, zasadniczy efekt działania
teratogennów to redukcja rozmiarów komórek i ich liczby.

Okres postnatalny:
•

Skutki deprywacji środowiskoej różnią się zależnie od układu odpowiedzialnego za
daną funkcję.

•

Im bardziej złożony proces, tym bardziej istotny jest wpływ środowiska.

18. PLASTYCZNOŚĆ PO USZKODZENIU MÓZGU

RODZAJE PLASTYCZNOŚĆI

plastyczność rozwojowa, pamięciowa, kompensacyjna (pouszkodzeniowa)

CZYNNIKI USZKADZAJĄCE MÓZG

•

guzy

•

infekcje

•

napromieniowanie

•

działanie substancji toksycznych

•

schorzenia zwyrodnieniowe (choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera)

•

u młodych najczęściej - zamknięty uraz głowy-gwałtowne uderzenie:

upadek, wypadek samochodowy lub motocyklowy, wypadek w sporcie, pobicie

Przyczyny uszkodzenia:

•

działanie sił skrętnych, które przyciskają mózgowie do wewnętrznych ścian

czaszki

•

zakrzep-utrudnia prawidłowy dopływ krwi do mózgu (udar)

MECHANIZMY REGENERACJI

-wyuczone zachowania kompensacyjne (wykorzystanie nienaruszonych zdolności, poprawa
w dużej mierze zależy od wyuczonych zmian w zachowaniu, polegających na
wykorzystywaniu zachowanych umiejętności)

-diaschiza (def. poniżej)
-odrastanie aksonów

-pączkowanie kolaterali (kiedy jedna grupa aksonów obumiera, sąsiednie aksony w pewnych
okolicznościach mogą wytworzyć nowe odgałezienia i ponownie unerwić zwolnione synapsy)

-nadwrażłiwość odnerwieniowa (jeśli wiele aksonów unerwiających neuron
postsynaptyczny obumrze lub stanie się nieaktywne, neuron ten może zacząć reagować na
inne aksony)

-reorganizacja reprezentacji czuciowych (np. po amputacji, obszar wcześniej reagujący na
dłoń może teraz zacząć reagować na bodźce z twarzy lub ramienia-doznania fantomowe)

DIASCHIZA - obniżona aktywność ocalałych neuronów po uszkodzeniu innych neuronów.
Obserwowana poprawa funkcji to skutek powrotu do normalnego funkcjonowania obszarów
nieuszkodzonych.

ZASADA KENNARD - uogólnienie, że zdrowienie po uszkodzeniu mózgu jest łatwiejsze w
młodym wieku niż w starszym.