Leki przeciwwirusowe
Wirusy są mikroorganizmami zawierającymi w komórce tylko jeden z kwasów nukleinowych : DNA lub RNA. Kwasy nukleinowe pełnią role nośnika informacji genetycznej, niezbędnej do replikacji wirusa. Ponieważ wirusy nie mają własnego aparatu enzymatycznego, dlatego ich replikacja może przebiegać wyłącznie w komórkach gospodarza. Z tego względu wirusy są zaliczane do grupy pasożytów bezwzględnych. W komórkach gospodarza wirusy przechodzą wieloetapowy cykl przemian prowadzących do powstania nowych komórek wirusowych. Znajomość tych przemian pozwoliła na opracowanie nowych komórek wirusowych. Znajomość tych przemian pozwoliła na opracowanie leków wpływających hamująco na poszczególne etapy cyklu rozwojowego wirusa. Stosowane aktualnie leki mogą hamować jeden lub kilka etapów, w zależności od budowy chemicznej np. pochodne adamantanu hamują penetrację i eklipsę wirusa, natomiast antymetabolity nukleozydowe oraz kwasy fosforanowe hamują tylko fazę replikacji.
Cykl rozwojowy wirusa dzielimy na : absorpcję, penetrację, eklipsa, replikacja, synteza białek wirusa, dojrzewanie, elucja.
Antymetabolity nukleozydów
leki hamujące fazę replikacji o budowie nawiązującej do struktur nukleozydów tworzących wirusowe kwasy nukleinowe, należą do nich najważniejszych środków przeciwwirusowych. Jako antymetabolity różnią się od właściwych nukleozydów fragmentami struktur w części cukrowej, niecukrowej lub w obu fragmentach cząsteczki jednocześnie. Do antymetabolitów zasad pirymidynowych zaliczamy: Idoksyrudyna, Triflurydyna, 5-(2-bromowinylo)-2'-deoksyurydyna, 2'-fluoro-5-jodo-aracytozyna.
Związki te są aktywne wobec wirusów DNA np. opryszczki, półpaśca i ospy. Na szczególną uwagę zasługuje Zidowudyna (Retrovir, AZT), analog strukturalny tymidyny. Zawiera charakterystyczny podstawnik azydkowy (N3) w miejsce grupy hydroksylowej w pozycji 3'. Jest lekiem aktywnym wobec wirusów HIV-1 i HIV-2 oraz HTLV-1 (wywołuje białaczkę limfocytową).
Podstawowym wskazaniem do stosowania Zidowudyny jest leczenie zakażeń wirusem HIV oraz pełnoobjawowego AIDS. Ponadto lek ten jest aktywny wobec innych rretrowirusów.
Antymetabolity zasad purynowych: Widarabina, Izoprinozyna, Didanozyna, Aciklowir, Ganciklowir.
Wśród analogów tej grupy antymetabolitów na szczególną uwagę zasługuje Acyklowir (Zovirax). Jest analogiem guanozyny, posiadającym w miejsce rybozy podstawnik łańcuchowy (acykliczny). Lek znalazł szerokie zastosowanie w leczeniu opryszczki, półpaśca i ospy wietrznej. Jest aktywny także wobec innych wirusów np. cytomegalii, wiąże się 200 razy silniej z enzymami wirusów niż gospodarza, czym wyjaśnia się jego małą toksyczność. Mechanizm działania tego leku wiąże się z procesem fosforylacji acyklowiru. W warunkach fizjologicznych pod wpływem odpowiednich enzymów (kinaz) ulega on fosforylacji na mono-, dwu- i trójfosforan i dopiero w postaci trójfosforanu staje się związkiem aktywnym, hamującym replikację wirusa, po uprzednim włączeniu się w nić nowo syntezowanego wirusowego DNA. W podobny sposób działają pozostałe antymetabolity nukleozydowe