Baśka Szacka - Sfera polityki

1. Polityka i władza

Polityka- zachodzące w zbiorowościach procesy, dzięki którym jednostki bądź grupy zdobywają władzę, posługują się nią i ją tracą.

W każdej dowolnie licznej zbiorowości jakaś forma przywództwa jest rzeczą nieuniknioną.

Dwie podstawowe funkcje władzy:

-organizowanie zbiorowych działań

-likwidowanie, a co najmniej łagodzenie konfliktów

Porządek polityczny- zinstytucjonalizowany i sformalizowany system, za pomocą którego pewne jednostki i grupy zdobywają, utrzymują i sprawują władzę nad innymi. Centralne miejsce w tym porządku zajmuje państwo.

Władza- wg Webera- zdolność kontrolowania lub wpływania na działania innych bez względu na ich zgodę.

Może ona wynikać z:

-zastosowania środków przymusu bądź groźby ich użycia (mało stabilna, bo ludzie są jej posluszni tylko w takiej mierze, w jakiej jest ona zdolna to wymusić)

-uznania czyichś uprawnień do wydawania poleceń i uznania za właściwe podporządkowanie się im

-> władza prawomocna

Legitymizacja władzy-> gdy swoje posłuszeństwo wobec władzy uważamy za rzecz oczywistą i tego chcemy.

Trzy typy prawomocnego panowania Maxa Webera:

1. Panowanie charyzmatyczne- wynika ze szczególnych cech osobistych przywódcy, które powodują, że jego zwierzchnictwo jest spontanicznie uznawane za oczywiste

2. Panowanie tradycyjne- opiera się na zwyczaju i tradycji, uznaje się daną zwierzchność, ponieważ w tej postaci istnieje „od zawsze”. (najczęściej w monarchiach)

3. Panowanie legalne- opiera się na normach prawnych i kompetencji osób sprawujących władzę na mocy tych norm. Tego typu władza jest wg Webera władzą biurokratyczną.

2. Państwo

Państwo wg Maxa Webera- instytucja, która ma wyłączne prawo do posługiwania się siłą w obrębie danego terytorium.

Cechy:

-jest aparatem sprawowania władzy

-sprawuje ją monopolistycznie

-jest to władza prawomocna

-jest organizacją opartą na zasadzie terytorialnej, a nie rodowej i więzach krwi

Państwo wg Karola Marksa- organ panowania klasowego i ucisku klasowego

Kształtowanie się nowoczesnych państw europejskich:

Ich początki wiążą się z powstawaniem i rozwojem kapitalizmu, najpierw handlowego, potem przemysłowego. Przez rozwój handlu trzeba było ujednolicić opłaty celne i drogowe, stworzyć sieć bezpiecznych dróg. Mogła to zapewnić tylko odpowiednio silna i sprawna władza centralna.

Kształtowanie się scentralizowanego aparatu państwowego napotkało wiele oporów, sprzeciwiały się ośrodki władzy lokalnej, które musiały oddać lub dzielić się władzą, a także zwykły lud bo musieli płacić podatki i iść do wojska. W rezultacie trwało to bardzo długo.

W końcu kształtujące się w Europie państwa stopniowo przestały być uważane za osobistą własność władcy i zaczynały być postrzegane jako własność ludu (kres absolutyzmu).

XVIII w J.J. Rousseau - idea ludu jako suwerena (posiadanie władzy)

Monteskiusz- zasada podziału władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Gdy zaczęto zastanawiać się kto jest owym `ludem' zaczęto uważać za niego przestrzennie usytuowane wspólnoty historyczno-kulturowe. Takie też wspólnoty stały się z czasem podstawą organizacyjną państw.

W ten sposób na europejskiej scenie politycznej pojawiły się państwa narodowe.

3. Demokracja

Perykles- sformuował idee, które na stałe zrosły się z wyobrażeniem demokracji:

1. Udział wszystkich obywateli w rządach państwem

2. Równość obywatelska

3. Wolność jednostki

4. Aktywne uczestnictwo w zyciu publicznym

Współczesne zasady demokratyczności:

1. Rzeczywiste uczestnictwo

2. Równe prawo głosu

3. Oświecone rozumienie

4. Nadzór nad podejmowanymi zadaniami

5. Włączenie wszystkich dorosłych

Mikrodemokracja- stosunki demokratyczne w zakładach pracy, organizacjach społecznych, rodzinach

Warunkiem uznania jakiegoś państwa za demokratyczne jest istnienie w nim wielu instytucji uważanych obecnie za konieczny warunek demokracji. Są to:

1. Wybierani przedstawiciele

2. Wolne, uczciwe i regularnie powtarzane wybory

3. Wolność słowa

4. Różnorodne źródła informacji

5. Wolność stowarzyszania się

6. Inkluzyjne obywatelstwo - żaden dorosły człowiek stale mieszkający w danym kraju i poddany jego prawom nie może być pozbawiony uprawnień, które mają inni i które są im niezbędne do funkcjonowania wyżej wymienionych pięciu instytucji politycznych.

Demokrację bezpośrednią charakteryzuje istnienie partii politycznych.

Partie- grupy przybierające postać bardziej lub mniej sformalizowanych organizacji, które dążą do udziału we władzy państwowej i rywalizują z innymi tego rodzaju grupami o uzyskanie poparcia społecznego dla realizacji tego dążenia. Są zagrożone patologiami, zwłaszcza „przemieszczeniem celów”. Partia, która nie potrafi przekonać wyborców, że reprezentuje ich interesy i realizuje uznawane przez nich wartości, przegrywa wybory.

Podstawowe zadanie partii: nominowanie kandydatów do ciał przedstawicielskich, które sprawują władzę ustawodawczą.

Wybory członków tych ciał odbywają się wedle ordynacji wyborczych. Rodzaje ordynacji:

-większościowe- każda partia otrzymuje tyle miejsc w parlamencie, w ilu okręgach jej kandydat otrzymał największą liczbę głosów.

-proporcjonalne- każda partia otrzymuję licbe miejsc w parlamencie w proporcji do liczby oddanych na nią głosów.

-kombinacja obu

Sposoby sprawowania władzy wykonawczej:

-system prezydencki- najwyższym zwierzchnikiem władzy wykonawczej jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych.

-system parlamentarny- najwyższym zwierzchnikiem jest premier powoływany przez parlament i przed nim odpowiedzialny, natomiast prezydent pełni jedynie formę reprezentacyjną, podobnie jak król w monarchiach.

-system mieszany: parlamentarno-prezydencki (np. w Polsce) -prezydent pełniąc rolę reprezentacyjną, ma także pewne uprawnienia władcze.

	DEMOKRACJA	LIBERALIZM
Naczelna wartość	Równość polityczna-> prawo każdej jednostki do udziału w sprawowaniu władzy	Prawo człowieka do wolności od zewnętrznych ograniczeń w jak najszerszej sferze życia
Zakres władzy	Jedyną granicą dla władzy rządzących jest wola większości	Maksymalne ograniczenie wszelkiej władzy
Podstawa uprawnień władczych	Państwo prawa-> władza publiczna poddana jest ogólnym normom
Zakres funkcji państwa	Wymaga ich	Maksymalne ich ograniczenie
Ingerencja państwa w gospodarkę	Niekontrolowana gospodarka rynkowa prowadzi do nierówności ekonomicznych, których konsekwencją jest nierówny dostęp do sfery politycznej co podważa zasadę demokracji	Sprzeciwia się, powinny rządzić jedynie prawa rynku

Przyczyny rozrostu biurokracji:

-ilościowy wzrost problemów społecznych i rozszerzenie zakresu dóbr publicznych, za które odpowiedzialnością obarcza się państwo

-bez aparatu biurokratycznego nie sposób przeprowadzić wyborów do ciał przedstawicielskich ani realizować podstawowej dla demokracji zasady równości wobec prawa.

- nie można też wypełniać funkcji opiekuńczej państwa

Społeczeństwo obywatelskie- wielość dobrowolnych stowarzyszeń na różnych poziomach i w różnych obszarach życia społecznego , które dążą do realizacji dóbr publicznych za pomocą środków prywatnych. Jest przejawem poczucia odpowiedzialności jednostek za dobro wspólne danej zbiorowości wynikającej ze świadomości, iż jego realizacja jest korzystna dla wszystkich jej członków.

Problem relacji między biurokracją i demokracją polega na tym, że demokracja nie może realizować swoich celów bez organizacji biurokratycznych działających na różnych poziomach i w różnych sferach życia społecznego, a jednocześnie organizacje te chcąc nie chcąc stanowią jej zagrożenie.

Żelazne prawo oligarchii-> Robert Michels -stwierdza, że każda organizacja, niezależnie od tego, jak demokratyczna lub autokratyczna na początku, w końcu zawsze przekształci się w oligarchię- formę rządów polegająca na sprawowaniu władzy przez niewielką grupę ludzi.

---