Część I :
System Ochrony prawnej WE/UE
Cechy charakterystyczne systemu ochrony prawnej UE
1. ETS - Jurysdykcja obligatoryjna
art. 292 (d. 219): „Państwa członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania niniejszego Traktatu innej procedurze rozstrzygania niż przewidziana w Traktacie.”
2. ETS nie może stwierdzić - non liquet
art. 220 (d.164) „zapewnia przestrzeganie prawa przy wykładni i stosowaniu niniejszego Traktatu”
3. Sprawy wnoszą państwa członkowskie, instytucje oraz podmioty prywatne
4. Bezpośrednia skuteczność orzeczeń (art.244 (d. 187):
orzeczenia ETS są tytułami wykonawczymi w warunkach ustalonych w art. 256 (d.192)
5. ETS - jedynie jurysdykcja powierzona
pozostałe spory - sądy krajowe
poszanowanie suwerenności sądów krajowych/ autonomia proceduralna
ETS - zapewnienie jednolitego stosowania prawa WE
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI Wspólnot Europejskich
na podstawie Traktatu (EWWiS) w 1952 r.
Luksemburg
I filar (art. 220 TWE) ale art. 68!
+ jurysdykcja w zakresie TUE (art. 46 TUE)
+ w III filarze (art. 35 TUE)
Skład:
25 sędziów, od TN - jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, Akt przystąpienia
powoływani za wspólną zgodą państw członkowskich na okres 6 lat, z możliwością ponownego wyboru
8 rzeczników generalnych, powoływani tak jak sędziowie ETS
możliwość zwiększenia ich liczby (jednogłośnie przez Radę na wniosek ETS)
zadania rzeczników - przedkładanie publicznie, w sposób bezstronny i niezależny, uzasadnionych opinii w sprawach toczących się przed Trybunałem
Organizacja:
sędziowie powołują spośród siebie Prezesa Trybunału, na 3 lata, z możliwością ponownego wyboru
izby 3- lub 5-osobowe
Wielka Izba - 13 sędziów zmiana 2004 r. decyzją Rady (quorum 9 sędziów)
In pleno w określonych w statucie przypadkach (quorum 15 sędziów - zmiana 2004 r. decyzją Rady)
SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI (SPI)/ Luksemburg
decyzja Rady z 1988 r., rozpoczął pracę 1.11.1989 r.
od TN - przepisy regulujące podstawy działania SPI w TWE
od TN - zapewnienie poszanowania prawa w interpretacji i stosowaniu prawa wspólnotowego
obecnie 25 sędziów / Akt przystąpienia
od TN - co najmniej 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego, wybierani na 6 lat za wspólną zgodą rządów państw członkowskich, z możliwością ponownego wyboru
do TN - art. 49 Statutu - możliwość powołania członka SPI do pełnienia obowiązków rzecznika generalnego
sędziowie wybierają spośród siebie Prezesa SPI, na 3 lata z możliwością ponownego wyboru
izby 3- lub 5-osobowe
możliwy skład jednoosobowy
Wielka Izba lub pełny skład - w sprawach wskazanych w regulaminie wewnętrznym SPI
Izby sądowe (sĄdY specjalne)
TN - wprowadza możliwość tworzenia przy SPI
jednomyślna decyzja Rady na wniosek Komisji (i opinia PE i ETS) lub ETS (i opinia PE i Komisji)
sędziowie - powoływani jednomyślnie przez Radę
Zadania: orzekanie w I instancji w określonych rodzajach skarg wnoszonych w szczególnych dziedzinach (określonych w decyzji o powołaniu zespołu)
od orzeczenia przysługuje odwołanie do SPI
ZAKRES JURYSDYKCJI TS
jurysdykcja sporna / skargi
przeciwko państwu członkowskiemu o niewywiązywanie się ze zobowiązań wspólnotowych - art. 226 i 227
przeciwko instytucjom wspólnotowym o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego - art. 230
przeciwko instytucjom wspólnotowym na ich bezczynność - art. 232
przeciwko WE o odszkodowanie art. 235 w zw. z art. 288
spory między funkcjonariuszami a WE (spory pracownicze) art. 236
jurysdykcja niesporna /opinie
o zgodności umowy międzynarodowej, którą zamierza zawrzeć WE z Traktatem, art. 300
w sprawach pytań prejudycjalnych kierowanych przez sądy krajowe, zgodnie z art. 234
ZAKRES JURYSDYKCJI SPI
Od TN (art.225 TWE)
1/ w I instancji skargi na nieważność aktu, bezczynność instytucji, odszkodowawcze, spory między Wspólnotami a funkcjonariuszami oraz na podstawie klauzuli arbitrażowej w umowach prawa publicznego lub prywatnego (art.238), z wyjątkiem spraw zastrzeżonych w art. 51 Statutu do wyłącznej właściwości ETS
2/ odwołania od orzeczeń izb sądowych (judicial panels)
art. 51 Statutu zmiana w 2004 r.
Decyzja Rady z 26.4.2004 r. zmieniająca artykuły 51 i 54 Protokołu w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości (2004/407/EC Euroatom)
art. 51 wyłączna kompetencja ETS/ 2004
I. skargi - art. 230 i 232 - wniesione przez państwo członkowskie dotyczące:
1/ aktów (zaniechań) PE lub R, PE i R z wyj.
decyzji R na podst. art. 88(2) TWE (pomoc państwa)
aktów R przyjętych na podst. rozporządzenia R dotyczących
środków chroniących handel w znaczeniu art. 133 TWE
aktów R, poprzez które R deleguje kompetencje na Komisję
2/ aktów (zaniechań) K przyjętych na podst. art. 11a TWE (wzmocniona współpraca)
II. skargi - art. 230 i 232 - wniesione przez instytucję WE, EBC - dotyczące: aktów (zaniechań) PE, R, PE i R, K, EBC
zmiana art. 54 (akapit 3)
w sprawach wniesionych do TS i SPI dotyczących tego samego przedmiotu, tej samej kwestii wykładni, ważności tego samego aktu - SPI może zawiesić postępowanie (po wysłuchaniu stron) do czasu wydania wyroku przez TS
w tych samych przypadkach TS może zawiesić postępowanie; w takim przypadku postępowanie przed SPI jest kontynuowane
i nowy akapit 4 art. 54:
Gdy państwo członkowskie lub instytucja Wspólnot wnoszą skargę przeciwko takiemu samemu aktowi, SPI odmawia właściwości tak, aby umożliwić rozstrzygnięcie skargi TS.
Odwołania od orzeczeń SPI (art. 225 ust.1):
wyłącznie w kwestiach prawnych, na warunkach i w zakresie przewidzianym w Statucie:
art. 58 Statutu (2 miesiące)
1/brak kompetencji SPI,
2/ naruszenie procedury poważnie naruszające interes odwołującego się
3/ naruszenie prawa wspólnotowego przez SPI
Rewizja orzeczenia ETS art. 44 Statutu
Rewizja orzeczenia SPI art. 62 Statutu
JURYSDYKCJA TS w I FILARZE
pełna - ale art. 68 / pytania prejudycjalne (art. 234) inaczej !
Tytuł IV (IIIa) Polityki: wizowa, azylowa i imigracyjna oraz inne dotyczące swobodnego przepływu osób - art. 68
pytania prejudycjalne związane z interpretacją lub ważnością środków przyjmowanych w ramach Tytułu IV kierowane mogą być wyłącznie przez sądy, od których decyzji nie przewidziano odwołania w prawie krajowym,
TS nie jest właściwy do orzekania odnośnie do jakiegokolwiek środka lub decyzji podjętych stosownie do art. 62 pkt. 1 TWE (tj. przyjętych w celu zapewnienia braku kontroli osób, obywateli UE i państw trzecich, przy przekraczaniu granic wewnętrznych), dotyczących utrzymania prawa i porządku oraz ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego,
Rada, Komisja lub państwo członkowskie może zwrócić się do TS o wydanie orzeczenia dotyczącego kwestii interpretacji postanowień Tytułu IV lub aktów instytucji WE opartych na tych postanowieniach. Orzeczenie TS w odpowiedzi na taką prośbę nie stosuje się do rozstrzygnięć mających powagę rzeczy osądzonej.
Jurysdykcja w zakresie TUE - art. 46 TUE
postanowienia zmieniające Traktaty,
art. 6 ust. 2 TUE (dotyczący praw podstawowych) w odniesieniu do działań instytucji, jeśli ETS ma jurysdykcję na mocy Traktatów lub TUE,
art. 46 do 53 - postanowienia końcowe TUE,
III filar - odmienne zasady (art. 35)
orzeczenia prejudycjalne
kontrola legalności
spory między państwami członkowskimi, państwami członkowskimi a Komisją
- w sprawach z zakresu wzmocnionej współpracy - art. 40 TUE ust. 4
postanowienia czysto proceduralne określone w art. 7, gdy ETS działa na wniosek zainteresowanego państwa czł.
instrumenty III filaru
wspólne stanowiska
decyzje ramowe
decyzje
konwencje
Jurysdykcja ETS w III filarze art. 35 TUE
1. Orzeczenia prejudycjalne - odmienne zasady
ważność i wykładnia decyzji ramowych i decyzji
wykładnia konwencji oraz ważność i wykładnia środków wykonawczych do tych konwencji.
[konieczne złożenie deklaracji uznającej jurysdykcję]
Trybunał Sprawiedliwości nie jest właściwy w sprawie oceny zgodności z prawem lub proporcjonalności działań policji bądź innych organów ścigania jednego z Państw Członkowskich ani wykonywania przez Państwa Członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego.
2. Kontrola legalności
decyzji ramowych i decyzji, jeżeli skargę wniosło Państwo Członkowskie lub Komisja
3. Spory między Państwami Członkowskimi dotyczące wykładni lub stosowania aktów przyjętych w III filarze, o ile spór ten nie został rozstrzygnięty przez Radę w ciągu sześciu miesięcy od daty jego wniesienia pod obrady przez jednego z jej członków.
Spory między Państwami Członkowskimi a Komisją dotyczące wykładni lub stosowania konwencji
Procedura skargowa
pisemna skarga do Sekretarza TS art. 21 Statutu
I procedura pisemna
cel- zdefiniowanie przedmiotu skargi i przedstawienie wszystkich zarzutów stron
Sekretarz:
1/ publikuje zawiadomienie o skardze i zarzutach (Dz.U. UE ser. C)
2/ zarządza tłumaczenie, jeśli nie jest w j. francuskim
3/ przekazuje skargę drugiej stronie (1 miesiąc) - odpowiedź na pozew (kolejne odpowiedzi)
4/ przekazanie wszelkich dokumentów państwom członkowskim i instytucjom (art. 20 Statutu) - mogą interweniować w celu wsparcia argumentów jednej ze stron
Prezydent - wyznacza Izbę ... i sędziego sprawozdawcę
Posiedzenie administracyjne TS (sędziowie, rzecznik generalny, sekretarz TS)
1/ wstępny raport sędziego sprawozdawcy (niepublikowany) -
zawiera zalecenia co do dalszego postępowania
2/ opinia co do zaleceń adwokata generalnego
3/ TS decyduje
Przewodniczący ustala datę posiedzenia
II. procedura ustna
1/ odczytanie raportu sędziego sprawozdawcy (synteza argumentów stron, interwenientów) - publikowany
2/ publiczne wystąpienia agentów, doradców, adwokatów świadków, ekspertów, rzecznika generalnego
3/ Opinia rzecznika generalnego - specjalne posiedzenie TS
4/ obrady TS - niejawne (art. 53 Statutu) - wyrok (większość głosów, bez zdań odrębnych)
Procedura dotycząca pytań prejudycjalnych
Procedura pisemna
decyzja sądu krajowego
Sekretarz:
1/ tłumaczenie na wszystkie języki WE
2/ przekazuje stronom głównego postępowania, państwom członkowskim i instytucjom
3/ ogłasza obwieszczenie w Dz.U. UE
pisemne uwagi stron, państw czł., instytucji - w ciągu 2 miesięcy
1