Osetia Południowa - 3,9 tys. km2 w pn. części Gruzji, liczba ludności to ok. 100 tys. osób z czego 67,5% to Osetyjczycy a 28% to Gruzini. Stolicą jest Cchinwali. Na początku lat 90. doszło do wojny, w wyniku której osetyjscy separatyści oraz „siły pokojowe” WNP (armia rosyjska) przejęły kontrolę nad większością tego obszaru. W 1991 r. lokalne władze utworzyły Republikę Południowej Osetii i ogłosiły niepodległość, którą uznały jedynie Rosja, Nikaragua, Wenezuela, Autonomia Palestyńska, Abchazja i Naddniestrze.
Abchazja - samozwańcza republika w pn-zach części Gruzji, o powierzchni 8,6 tys. km2, liczba ludności to ok. 250 tys., stolica Suchumi. W 1931 Józef Stalin podarował Abchazję Gruzińskiej SRR, włączono ją do jej terytoriów jako Autonomiczną Abchaską SRR. W związku z decyzją ówczesnego prezydenta Gruzji Zwiada Gamsachurdii o odebraniu Abchazji autonomii, proklamowała niepodległość w 1992 r. Doprowadziło to do wojny z Gruzją. Do 2008 r. Gruzja kontrolowała na teryt. Abchazji wąwóz Kodori.
Oba te regiony łączą z Rosją ścisłe stosunki: 90% ich mieszkańców posługuje się rosyjskimi paszportami, Rosjanie szkolą i zbroją miejscowe armie, wypłacają emerytury, zasiłki i renty, dostarczają ropę i gaz, skupują uprawiane w Abchazji mandarynki i orzechy, z Osetii wprowadzają drewno i wodę mineralną. Rosjanie wykupują w Abchazji domy, hotele, pensjonaty na wybrzeżu.
Stosunki gruzińsko-rosyjskie w latach 1991-2008
3.12.1993 r. - Gruzja w WNP (kryzys wewnętrzny w Gruzji związany z buntem zwolenników byłego prezydenta Zwiada Gamsachurdii. W związku z tym Eduard Szewardnadze zaproponował Rosji przystąpienie Gruzji o WNP, w zamian uzyskał pomoc wojskową)
3.02.1994 r. - Tbilisi Traktat o przyjaźni, współpracy i dobrosąsiedzkich stosunkach
15.09.1995 r. - porozumienie o ustanowieniu w Gruzji na 25 lat 4 rosyjskich baz wojskowych. Były to: Akhalkalaki, Batumi, Waziani oraz Gudauta. W następnych latach Gruzja objęła kierunek prozachodni i stosunki zaczęły się ochładzać. W 1999 r. Gruzja wynegocjowała opuszczenie przez wojska rosyjskie 2 baz
X 1999 wojna w Czeczeni. Dalsze ochłodzenie stos., wąwóz Pankisi, to część Gruzji zamieszkiwana przez gruzińskich Czeczenów. Rosja oskarżała Gruzję o przemyt broni i udzielanie schronienia bojownikom czeczeńskim, do eskalacji konfliktu o wąwóz doszło we IX 2002 r., gdy doszło do naruszenia gruzińskiej przestrzeni powietrznej i nalotów calem likwidacji „separatyzmu czeczeńskiego”.
XI 2003 - Rewolucja róż - nowy prezydent Michaił Saakaszwili, zapowiedział przywrócenie integralności państwu. Odzyskanie kontroli nad Adżarią w 2004 r. stało się powodem dalszego pogorszenia relacji
I 2006 r. - wybuch gazociągu w Osetii Pd. i odcięcie dostaw gazu ziemnego i elektryczności
IX 2006 r. Gruzini zatrzymali 4 rosyjskich oficerów wywiadu wojskowego oskarżając ich o szpiegostwo ( jako odpowiedź Rosjanie zerwali wszelką łączność z Gruzją, wycofała swój personel dyplomatyczny z Gruzji oraz deportowała kilka tysięcy Gruzinów, uznanych za nielegalnych imigrantów)
IV 2008 r. zestrzelenie nad Abchazją gruzińskiego bezzałogowego samolotu rozpoznawczego przez rosyjski myśliwiec
Bardzo ważnym wydarzeniem dla rozpoczęcia tego konfliktu stało się uznanie niepodległości Kosowa. Już dzień później 18 II obie izby rosyjskiego parlamentu przyjęły wspólne oświadczenie, w którym stwierdziły, iż w zaistniałej sytuacji Rosja ma prawo zmiany polityki wobec separatystycznych republik Osetii Pd. i Abchazji. Tego samego dnia obie zbuntowane prowincje ogłosiły zamiar zwrócenia się do Rosji, WNP i ONZ o uznanie swojej niepodległości.
W VII 2008 r. doszło do dwustronnych manewrów wojskowych. Gruzja przeprowadziła w ramach natowskiego programu Partnerstwo dla Pokoju dwutygodniowe manewry Immediate Response, w odpowiedzi Rosja przeprowadziła przy granicy z Gruzją manewry Kaukaz 2008.
Jeszcze przed wybuchem wojny dochodziło do przypadków wymiany ognia na granicy gruzińsko-osetyjskiej, wybuchały samochody pułapki, nad granicą pojawiały się rosyjskie samoloty wojskowe. 1 VIII wybuchł gruziński samochód policyjny, ostrzelane zostały również posterunki graniczne. W odpowiedzi Gruzini ostrzelali przedmieścia Cchinwali i okoliczne wioski. Obie strony oskarżyły się o prowokację i twierdziły, że ich działania są jedynie odpowiedzią na ataki drugiej strony.
Rosji zależało na wywołaniu konfliktu zbrojnego celem osłabienia prozachodniego kierunku w polit. zagranicznej Gruzji, destabilizacji polit, zniszczenia gospodarki oraz zmiany władz na prorosyjskie.
Raport specjalnej komisji UE o wojnie w Gruzji z 30 IX 2009 r. utrzymuje, że „zbrojną fazę konfliktu” rozpoczęło bombardowanie Cchinwali w Osetii Pd w nocy z 7 na 8 sierpnia. Jednak pierwsze strzały poprzedziła seria prowokacji i incydentów. Działania wojenne Gruzji nie były odpowiedzią na inwazję wojsk rosyjskich.
Przebieg konfliktu
8 sierpnia - atak gruzińskich wojsk na stolicę Osetii Pd. Cchinwali. Władze Osetii zwróciły się z prośbą o pomoc. Reakcja była bardzo szybka, w stan gotowości postawione zostały „siły pokojowe” WNP, stacjonujące na spornym terytorium od 1992 r. Ponadto granice Osetii przekroczyły rosyjskie czołgi, a samoloty zaczęły bombardować miejscowości w Gruzji leżące poza sferą konfliktu m. in. port Poti, miasto Gori
8-10 sierpnia - bitwa o Cchinwalii, która zakończyła się przejęciem miasta przez siły rosyjsko osetyjskie
9-12 sierpnia - walki w wąwozie Kodori - 9 sierpnia do konfliktu przyłączyła się Abchazja. Przy rosyjskim wsparciu zaatakowali oni i przejęli kontrolowany przez Gruzinów wąwóz Kodori.
10 sierpnia Rosjanie rozpoczęli bombardowanie Tbilisi
12 sierpnia - ogłoszono zawieszenie bronii - Dmitrij Miedwiediew określił dwa warunki ewentualnego pokoju: Wycofanie wojsk gruzińskich na pozycje wyjściowe oraz ich częściowa demilitaryzacja a także podpisanie porozumienia o niestosowaniu siły. Mimo podpisania rozejmu wojska rosyjskie nadal przemieszczały się w głąb Gruzji. 16 sierpnia Miedwiediew podpisał 6 punktowy plan uregulowania konfliktu gruzińsko-południowoosetyjskiego. Ostatecznie wojska zostały wycofane 7-8 października.
Skutki wojny:
- wg. Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców ok. 158 tys. osób zostało zmuszonych do opuszczenia swych domów
- 26 sierpnia Rosja uznała niepodległość Abchazji i Osetii Pd.
- oddaliła się wizja przystąpienia Gruzji do NATO
- odpływ inwestycji zagranicznych oraz osłabienie wizerunku Gruzji jako terytorium tranzytowego dla transportu surowców z Azji Środkowej i Azerbejdżanu
- 29 sierpnia zerwanie stos. dyplomatycznych z Rosją
- wojna pokazała, że osiągnięcia militarne Rosji nie są aż tak spektakularne
- ogromne osłabienie rosyjskiej gospodarki (największe od 1998 r.), odpływ inwestorów, spadek cen ropy, kurs rosyjskiej waluty spadał kilka razy w ciągu dnia, spadły kursy największych rosyjskich spółek.
Stosunek USA do wojny
USA pozostawały w bardzo dobrych stosunkach z Gruzją, o czym może świadczyć poparcie, jakiego udzieliły USA Gruzji w dążeniu do NATO. Ówczesny Prezydent George W. Bush w rozmowie z Putinem potępił działania Rosji i zaapelował o wycofanie jej wojsk. Z kolei wiceprezydent Dick Cheney w rozmowie z Saakaszwilim podkreślił, że USA solidaryzują się z Gruzją a zachowanie Rosji zostanie ukarane. USA wykluczyły możliwość interwencji zbrojnej, nie wykluczyły też Rosji z G-8 czy nie zablokowały wejścia Rosji do WTO.
Stosunek Polski do wojny
Stosunki między prezydentem Saakaszwilim a świętej pamięci prezydentem Kaczyńskim od początku układały się bardzo dobrze, Polska popiera wstąpienie Gruzji do NATO, ponadto Gruzja jest ważna ze względu na możliwość realizacji budowy rurociągu Nabucco. W czasie konfliktu Polska wyraźnie opowiedziała się za Gruzją we wspólnej deklaracji prezydentów Polski, Estonii, Litwy, Łotwy, w której potępiły działania rosyjskie. Polska udzieliła Gruzji pomocy w związku z zablokowaniem wszystkich gruzińskich domen, udostępniając władzom gruzińskim dla komunikacji część strony president.pl. Ponadto nie można nie wspomnieć o podróży prezydenta Polski, Ukrainy, Estonii, Łotwy i Litwy do Tbilisi.
Stanowisko UE
1 IX 2008 r. odbył się nadzwyczajny szczyt UE, podczas którego potępiono zachowanie Rosji w rejonie Kaukazu m.in. uznanie niepodległości Abchazji i Osetii Pd. Odroczono również spotkania, na których miała być negocjowana umowa o ściślejszym partnerstwie z Rosją.