Transport
Każdy z nich wymaga odpowiedniego zaplecza technicznego aby mógł się prawidłowo rozwijać. W Polsce warunki geopolityczne sprzyjają rozwojowi transportu; chodzi tutaj przede wszystkim o ukształtowanie powierzchni — przewaga terenów nizinnych, dostęp do Morza Bałtyckiego, sieć hydrograficzna Polski oraz położenie w centrum Europy. Wymienione czynniki decydują w znacznej mierze o rozwoju gałęzi transportu ale już niekoniecznie o rozwoju środków transportu. W tym przypadku dużo zależy od działań podjętych przez władze państwa, celem poprawy bazy technicznej i zaplecza transportowego wybranego środka lokomocji.
W przewozach na obszarze Polski dominuje transport samochodowy, zarówno uwzględniając ilość przewiezionych towarów i osób, a także licząc wpływy ze sprzedaży usług transportowych. zalety: przede wszystkim możliwość transportowania towarów „od drzwi do drzwi”, o różnym gabarycie, w miarę szybko; wady należy wymienić dużą wypadkowość na polskich drogach, wysokie koszty transportu i stosunkowo niewielką masę załadunkową. Budowa dróg wymaga ogromnych nakładów finansowych z budżetu państwa i samorządów, a także wielu procedur mających na celu wyznaczenie nowych dróg. Bardzo ważna z punktu widzenia państwa i tranzytu międzynarodowego jest budowa autostrad według standardów europejskich. Niestety ten typ dróg jest wyjątkowo drogi, stąd w Polsce wciąż mało autostrad; w roku 1990 posiadaliśmy 257 km autostrad, w roku 1999 było ich 268 km, w roku 2000 nie wybudowano ani kilometra, w roku 2001 — 399 km autostrad, w roku 2003 już 500 km autostrad, rok 2004 to 554 km autostrad. Autostrady w Polsce są zlokalizowane tak, by łączyć duże aglomeracje miejskie z zachodu na wschód lub z północy na południe: autostrada A4-na trasie Kraków- Katowice- Wrocław, autostrada A6-rejon Szczecina, autostrada A2 na trasie Konin- Łódź, autostrada A1- Piotrków- Tuszyn. Średnia gęstość dróg publicznych w Polsce wynosi 79,6 km na 100 km2, przy czym długość dróg na rok 2006 to 377 tysięcy kilometrów. najgęstsza sieć dróg kołowych jest w województwie śląskim i wynosi 162,4 km na 100 km2, co ma związek z rozwojem przemysłu i aglomeracji śląskiej, a co z tym idzie dużego skupiska ludzi, którzy korzystają ze środków transportu kołowego; kolejne województwo z gęstą siecią dróg to: województwo małopolskie — 124,1 km na 100 km2, województwo świętokrzyskie — 100,1 km na 100 km2. Średnie zagęszczenie sieci dróg kołowych jest w województwach środkowej Polski, czyli w łódzkiem, mazowieckiem, wielkopolskiem, kujawsko-pomorskiem, lubelskiem, podkarpackiem. Ma na to wpływ rozwój gałęzi przemysłowych i plany zagospodarowania przestrzeni wprowadzane przez władze samorządowe. Z kolei najmniej dróg jest na terenie województwa warmińsko- mazurskiego (zaledwie 50,5 km na 100 km2), także województwa podlaskiego (to 53 km na 100 km2), oraz województwa lubuskiego (to 56 km na 100 km2). Takie rozmieszczenie sieci dróg to efekt postępu gospodarczego, rozwoju przemysłu i zróżnicowania ukształtowania powierzchni, także występowania terenów rolniczych.
Transport kolejowy jest jednym z najstarszych środków transportu zalety należy wymienić możliwość przewozu towarów o dużej masie, zaś jako wadę — małą prędkość (powolny środek transportu).
Pierwsze linie kolejowe na obecnym obszarze Polski zbudowane zostały na trasach:
a) Wrocław - Oława (1841 r.);
b) Warszawa - Rogów z odgałęzieniem ze Skierniewic do Łowicza (1846 r.);
c) Szczecin - Krzyż (1846 r.);
d) Mysłowice - Kraków (1847 r.).
Również obecnie problemy polskich kolei związane są brakiem opłacalności przewozów towarów i osób. Dzięki prywatyzacji Polskich Kolei można było ograniczyć bądź też przesunąć w czasie upadek tego środka lokomocji.
Najgęstsza sieć kolejowa jest na obszarze województw południowo-zachodniej Polski (czyli województwo śląskie — 15 km na 100 km2, województwo dolnośląskie i województwo opolskie — wartości zbliżone), ma to związek z rozwojem przemysłu i historyczną sytuacją na ziemiach polskich) zabory. Z kolei najsłabiej sieć kolejowa jest rozwinięta na obszarze województwa lubuskiego i województwa podlaskiego — około 4 km na 100 km2. Całkowita długość sieci kolejowej jest szacowana na około 20 tysięcy kilometrów, z czego blisko 60% jest zelektryfikowana.
Skierniewice - Łuków (160 km), zbudowana dla towarowego ruchu tranzytowego wschód-zachód
Centralna Magistrala Kolejowa (CMK), na trasie Zawiercie - Grodzisk Mazowiecki (244 km)
Hutniczo - Siarkowa linia (LHS), ok. 400 km.
Najważniejsze linie kolejowe w Polsce to:
-tzw. magistrala węglowa — linia kolejowa łącząca Górny Śląsk z Trójmiastem (Górnośląskie Zagłębie Węglowe z portem w Gdyni; założona aby transportować wydobyty węgiel kamienny na Śląsku do Gdyni i dalej statkami przez Morze Bałtyckie na północ)
-linia kolejowa łącząca Warszawę z aglomeracją krakowską oraz z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym)
-linia kolejowa na trasie Terespol-Kunowice, obsługująca ruch tranzytowy przez Polskę z zachodu na wschód (sprawny przewóz towarów)
-linia kolejowa zwana LHS (Linia Hutniczo-Siarkowa), łącząca GOP z Ukrainą (na linii Dąbrowa Górnicza-Tarnobrzeg-Hrubieszów), co ją wyróżniało to rozstaw szyn — szerszy niż normalnie, bo wynoszący 1524 mm podobnie jak na ziemiach byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich; wybudowana do transportu siarki.
główne przyczyny likwidacji linii kolejowych w Polsce należy wymienić:
-konkurencyjność innych środków transportu, przede wszystkim tanich linii lotniczych i samochodów
-stary tabor kolejowy
-mała rentowność kolei na trasach lokalnych
-brak służb mundurowych, które mogłyby zagwarantować poziom bezpieczeństwa pasażerom
-stosunkowo drogie bilety kolejowe
-załamanie przemysłu wydobywczego, co ograniczyło zapotrzebowanie na korzystanie z taboru kolejowego.
Najważniejsze ośrodki przemysłu lotniczego w Polsce to przede wszystkim:
Rzeszów (województwo podkarpackie) — produkcja silników odrzutowych,
Kalisz (województwo wielkopolskie) — produkcja podzespołów lotniczych,
Krosno (województwo podkarpackie) — produkcja podzespołów lotniczych,
Mielec (województwo podkarpackie) — produkcja samolotów szkoleniowych, samolotów transportowych typu Skytruck czy śmigłowców)ZaA ,
Świdnik — produkcja śmigłowców i szybowców,
Warszawa (województwo mazowieckie — produkcja podzespołów rolniczych, samolotów sportowych).
Warunkiem rozwoju polskiego przemysłu lotniczego jest wysoko wykwalifikowana kadra pracownicza, co umożliwia zatrudnianie specjalistów w danej branży.
Pozytywne aspekty transportu lotniczego to przede wszystkim możliwość szybkiego przedostania się z jednego kontynentu na drugi, komfort podróży, bezpieczeństwo.
W Polsce, podobnie jak na świecie, w przewozach wewnątrz kraju odgrywa raczej mała rolę, gdyż ceny biletów lotniczych na trasach krajowych są relatywnie drogie.
Wzrost przewozów pasażerskich jest skutkiem:
- modernizacji lotnisk
- wymiany taboru latającego
- wejścia na rynek tanich linii lotniczych po „ otwarciu nieba” w Europie
- wzrostu zamożności społeczeństwa
- przystąpienia Polski do Unii , otwarcia granic i wzrostu emigracji
Żegluga
zalety żeglugi śródlądowej to niska energochłonność, znikomy koszt przewozu towarów czy wreszcie możliwość przewozów ładunków masowych, niestety przegrały z postępem technicznym.
Przyczyny spadku: częstym wahaniu poziomu rzek uzależnionym od dużych opadów bądź stanów długotrwałej suszy, zmianach klimatycznych powodujących zakłócenia w długości zlodzenia rzek co wstrzymuje rozwój żeglugi.
Do rozwoju żeglugi śródlądowej potrzeba wielu nakładów finansowych, przeznaczonych chociażby na regulację biegu rzek (czyli budowaniu tam i wałów, które zabezpieczają przed skutkami powodzi i ułatwiają skuteczne wprowadzenie ujęć wody) czy pogłębianie koryta rzecznego.
Polska uwzględniając cechy przyrodnicze środowiska posiada dobre warunki do rozwoju żeglugi śródlądowe: system rzeczny tworzą duże rzeki i kanały łączące rzeki, zlodzenie rzek trwa krótko, dużo miast jest zlokalizowanych nad rzekami. Minusem są niskie stany wód.
Najważniejsze drogi śródlądowe w Polsce tworzą Odra i Wisła, które są wykorzystywane jako wodne drogi transportowe zwłaszcza na odcinkach w rejonie okręgów przemysłowych, czy dużych aglomeracji miejskich, takich jak: Opole, Warszawa, Kraków, Wrocław, Kostrzyn nad Odrą, Gliwice, Płock. Obecnie znaczne wykorzystanie uregulowanych szlaków wodnych na Wiśle jest na odcinku Kraków — Oświęcim oraz Warszawa — Gdańsk, zaś na Odrze to odcinki od górnego do dolnego biegu rzeki. Drogami śródlądowymi w Polsce są przewożone zwłaszcza surowce mineralne (przede wszystkim węgiel kamienny i rudy metali) i materiały budowlane (piasek, żwir) oraz w niewielkim stopniu dotyczy to przewozów turystów (głównie Kanał Augustowski, Kanał Elbląski i Wielkie Jeziora Mazurskie, ale tylko w sezonie letnim). Z kolei ruch turystyczny — pasażerski morski odbywający się przy linii brzegowej, głównie na Zatoce Gdańskiej, gdzie funkcjonują regularne połączenia pasażerskie z Helem, Zalewem Wiślanym, Krynicą Morską oraz Kaliningradem. Na Zalewie Szczecińskim linie promowe kursują między portami niemieckimi praktycznie przez cały rok.
Polskie porty morsko-śródlądowych to: Gdańsk, Elbląg, Szczecin i Świnoujście.
Rozwój transportu morskiego jest możliwy przy obecności specjalistycznej bazy morskiej, tj. portów morskich i zaplecza statków. Do największych portów morskich w Polsce zaliczamy: Gdańsk, Gdynia (wybudowane u ujścia Wisły), Szczecin i Świnoujście (wybudowane u ujścia Odry), zaś te mniejsze porty morskie o niewielkim znaczeniu to Darłowo, Kołobrzeg, Ustka, Police, Władysławowo, Elbląg.
Przyczyn spadku należy upatrywać w rosnącej konkurencyjności pozostałych środków transportu, spadku zamówień od zagranicznych kontrahentów, braku środków finansowych na unowocześnienie polskiej floty handlowej. niedostosowania struktury naszych portów do przyjmowania wyspecjalizowanych statków( np. kontenerowców, chłodniowców), przestarzałej floty handlowej.
Transport rurociągowy i transport przesyłu energii elektrycznej
Energia elektryczna wyprodukowana w elektrowni jest przesyłana do zakładów przemysłowych i odbiorców indywidualnych. Sieć energetyczna w Polsce jest tak zorganizowana, że zaspokaja potrzeby naszego kraju.. Ponadto Polska przystąpiła do systemu energetycznego Europy, co umożliwia wymianę energii z naszymi sąsiadami.
Dla przemysłu i rozwoju gospodarki strategiczne znaczenie ma budowa gazociągów i ropociągów, zwłaszcza, że Polska ma znikome złoża tych surowców i musi importować ropę i gaz ziemny za granicą. Te surowce są magazynowane w specjalnie wybudowanych zbiornikach podziemnych (między innymi w Mogilnie, Husowie, Wierzchowicach, Strachocinie). Polska importuje gaz ziemny i ropę naftową przede wszystkim z Ukrainy, Rosji. Sprowadzanie dużych ilości ropy naftowej spowodowało konieczność budowy rafinerii, które powstały w Płocku czy Gdańsku.
HANADEL
Handel zagraniczny stwarza możliwość korzystania z wielu rożnych usług, kupowania towarów po konkurencyjnych cenach przy szerokiej skali świadczonych dóbr dla konsumentów. Na rozwój handlu zagranicznego w Polsce wpływają różne czynniki — przede wszystkim prowadzona polityka władz państwowych, które wyznaczają kierunek wymiany handlowej, popyt na określone dobra czy usługi oferowane na rynkach, zapotrzebowanie polskiej gospodarki na towary wymagane do rozwoju poszczególnych sektorów. To od władz państwa zależy w jakim kierunku będzie zmierzać handel zagraniczny, gdyż jeszcze do niedawna wszystkie towary podlegające wymianie handlowej — eksportowi, były obarczone cłem, czyli specjalną opłatą pobieraną na granicy, co stanowiło dodatkowe źródło wpływów do budżetu państwa.
Cechy charakterystyczne handlu przed 1989 rokiem:
-Niskie obroty w handlu międzynarodowym spowodowane ograniczeniem rynku głównie do bloku państw socjalistycznych
-Niska jakość oferowanych produktów , związana z brakiem dostępu do nowoczesnych technologii zachodnich;
-Niedobór towarów konsumpcyjnych będący konsekwencją silnie rozwiniętego przemysłu ciężkiego;
-Centralnie sterowana gospodarka , w której o wielkości produkcji nie decydował popyt ale odgórne decyzje władzy
Gdy saldo bilansu handlowego jest dodatnie wówczas państwo ma zwyżkę eksportową, co jest bardzo korzystne z punktu widzenia gospodarki — duża produkcja dóbr na które znajdują się odbiorcy zagraniczni, pozwala to utrzymywać miejsca pracy i wpływać korzystnie na poziom rozwoju krajowej gospodarki; gdy saldo bilansu handlowego jest ujemne wówczas sytuacja jest niekorzystna, spowodowana brakiem zapotrzebowania na produkowane towary, które są albo zbyt drogie albo złej jakości i nie znajdują odbiorców zagranicznych.
Współcześnie głównymi partnerami handlowymi dla Polski są przede wszystkim państwa europejskie — to blisko 90% całej wymiany handlowej, reszta to USA, Australia, Chiny, RPA, Japonia, Kanada, Indie, Brazylia. Zasadą handlu jest to, iż sprowadzamy towary deficytowe, zaś eksportujemy krajowe nadwyżki, tak też jest w przypadku Polski. Biorąc pod uwagę procentowy udział partnerów handlowych naszego kraju nasuwa się prawidłowość iż zarówno w eksporcie jak i imporcie dominują Niemcy oraz inne kraje Unii Europejskiej; kolejne miejsca zajmują Chiny i Rosja.
Podstawowy zespół przyczyn narastania nierównowagi w handlu niemal do końca lat 90-tych stanowiły:
-niska konkurencyjność rodzimej produkcji i wynikająca stąd konieczność jej szybkiego unowocześnienia poprzez wzmożony import inwestycyjny i zaopatrzeniowy
-niezdolność krajowego przemysłu do zaspokojenia wzmożonego popytu konsumpcyjnego, co przy ograniczanej protekcji rynku generowało popyt konsumpcyjny na towary zagraniczne
-stopniowe umacnianie złotego w stosunku do koszyka głównych walut.
Pojęcie turystyka wiąże się z wyjazdami w celach poza pracowniczych na okres dłuższy niż 24 godziny, czyli opuszczeniem stałego miejsca pobytu. Z kolei pojęcie rekreacja to wypoczynek połączony z aktywnym spędzaniem wolnego czasu, bądź na łonie natury, bądź polegający na poznawaniu nowych miejsc.
W Polsce rozwój turystyki na masową skalę przypada na lata 90. XX stulecia, gdy nastąpił wzrost przyjazdów zagranicznych turystów. Wiązało się to z upadkiem żelaznej kurtyny, otwarciem Polaków na zagranicznych gości, poprawą standardów świadczonych usług i rozwojem branży reklamowej.
Rozwój turystyki i rekreacji w Polsce jest uwarunkowany kilkoma czynnikami:
-odpowiednia infrastruktura (drogi, hotele, restauracje),
-obecność zabytków architektonicznych i miejsc związanych z życiem kulturalnym
-występowanie miejsc o walorach przyrodniczych, krajobrazowych
-położenie w centrum Europy na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych,
-połączenia lotnicze (w ostatnich latach nastąpił rozwój tanich linii lotniczych, co zdecydowanie wpłynęło na wzrost osób odwiedzających Polskę).
- Zróżnicowanie terenu - na terenie polski występują prawie wszystkie tereny przyciągające turystów (morze, góry, jeziora, lasy)
- Członkostwo w UE - po przystąpieniu Polski do UE i otwarciu granic komunikacja z innymi krajami Europy uległa znacznej poprawie
Z kolei wśród czynników, które mogą blokować napływ turystów do Polski należy wymienić:
-słaba infrastruktura turystyczna,
-za mała promocja regionów turystycznych Polski i mało różnorodna oferta dla turystów.
- Stan polskich dróg - stan nawierzchni i mała ilość autostrad sprawia że turyści nie lubią podróżować po Polskich drogach.
- Brak stabilności w Polskim rządzie - brak stabilności i kolejne afery odstraszają turystów od Polski
- Stosunkowo słabo rozwinięte usługi turystyczne - w Polsce w dalszym ciągu brakuje hoteli i usług towarzyszących.
SZANSE:
- Coraz większe zainteresowanie Polską - Polska jest coraz chętniej odwiedzana przez turystów
- Szybki rozwój Polskiej gospodarki - szybki rozwój polskiej gospodarki pozwala na rozwój turystyki
- Rozwijająca się kampania reklamowa - w innych krajach rozwija się kampania promująca Polskę
- Poprawa wizerunku Polski w Europie - w ostatnich czasach poprawił się wizerunek Polski i Polaków w Europie i na świecie
- Wysoka jakość świadczonych usług - w Polsce brakuje usług turystycznych ale te świadczone są na wysokim poziomie
- Dotacje z UE - możemy pozyskać dodatkowe dotacje z środków UE na rozwój turystyki w Polsce
ZAGROŻENIA:
- słaba pozycja PKS i PKP - niepewna pozycja i zadłużenia głównych Polskich przewoźników
- konkurencja - silnie rozwijająca się turystyka w innych krajach
- baza lotniskowa - brak w Polsce większego, głównego lotniska mogącego konkurować z innymi europejskimi lotniskami
Turyści najczęściej odwiedzający Polskę to przede wszystkim: Niemcy, Rosjanie, Białorusini, Ukraińcy, dalej państwa członkowskie Unii Europejskiej. Dominują przyjazdy 1-dniowe, zazwyczaj w miesiącach letnich bądź zimą w celach uprawiania turystyki górskiej — śnieżnej; najwięcej turystów odwiedza województwa małopolskie — turystyka krajoznawcza, województwo mazowieckie — turystyka krajoznawcza i biznesowa oraz województwo wielkopolskie — turystyka krajoznawcza i biznesowa.