Patofizjologia wstrząsu.
Wstrząs - stan obniżonej perfuzji komórek i tkanek spowodowany:
Spadkiem objętosci krwi krążącej
Spadkiem rzutu serca
Redystrybucją krwi skutkującą spadkiem objętości krwi krążącej
Objawy ogólne:
Zimna i blada skóra skurcz naczyń skórnych i centralizacja krążenia
Zaburzenia świadomości spadek ilości O2 i Glc dostarczanych do mózgu
Obniżenie temperatury ciała procesy metaboliczne ulegają ograniczeniu z powodu ograniczenia podaży tlenu i glukozy
Wzrost temperatury we wstrząsie septycznym endotoksyny bakteryjne powodują wydzielanie pirogenów w organizmie zakażonym albo same mają takie właściwości.
Oddech szybki i głęboki stopniowo spłycający się spadek perfuzji oznacza również wzrost stężenia CO2 i nasilenie glikolizy beztlenowej w tkankach. Narstająca kwasica pobudza ośrodek oddechowy a jedncześnie obniża siełę skurczu mięśni oddechowych
Patomechanizm zaburzeń:
Pocenie się pobudzony układ współczulny pobudza sekrecję potu
Oliguria nawet do anurii wzrost stężenia ADH, obniżenie przepływu krwi przez nerki (RR), przedłużające się niedokrwienie prowadzi do martwicy nerek.
Puls szybki i słaby pobudzenie baroreceptorów; siła skurczu niedotlenionego serca maleje
Ciśnienie tętnicze: początkowo może być w normie (pobudzony układ współczulny powoduje skurcz naczyń, uwolnienie rezerw krwi z wątroby i śledziony, aktywację układu RAA (renina - angiotensyna - aldosteron))
obniżenie ciśnienia (przekroczenie możliwosci kompensacyjnych lub zanik kompensacji (kwasica znacznego stopnia))
Zaburzenia w mikrokrążeniu:
Mikrokrążenie
Fazy wstrząsu:
wczesny, skompensowany: uogólniona odpowiedź układu współczulnego, wyrównująca utratę płynów przez wzrost akcji serca i rzutu serca; krew jest oszczędzana dla organów istotnych dla podtrzymania życia
pośrednia:
postępujący spadek perfuzji tkanek
mechaniżmy kompensujące nie zapewniają prawodłowego stężenia CO zaburzenie funkcji komórek metabolizm beztlenowy spadek [ATP] kwasica uogólniony rozkurc zwieraczy naczyń spadek [CO], który stymuluje ponowny skurcz naczyń zwiększenie niedotlenienia komórek
3. późny, nieodwracalny:
zatrzymanie pompy Na-K, uwolnienie enzymów i mediatorów
krańcowa niewydolność krążenia
niewydolność wielonarządowa
niewydolność serca, DIC, kwasica metaboliczna i oddechowa praca serca staje się coraz mniej skuteczna...
ZGON!
Następstwa wstrząsu:
MSOF - niewydolność wielonarządowa spowodowana spadkiem przepływu krwi i niedotlenieniem tkanek.
ARDS - uszkodzenia bariery krew-powietrze spowodowane przez długotrwała hipoksję
DIC - spowodowane przez zaburzenia mikrokrążenia oraz substancjami uwalnianymi z uszkodzonych komórek
Pomiary i monitorowanie:
OCŻ - ośrodkowe ciśnienie żylne
OCŻ jest miarą wolemii
Na całkowity wynik wpływają: powrót żylny, obkurczenie żyły, wydolność prawej komory
Pomiar dokonywany za pomocą cewnika do żyły głównej górnej lub dolnej
Prawidłowe wartości to 7-10 cmH2O
Cewnikowania żgg można dokonać nakłuwając (przezskórnie?) lub dokonując wenesekcji żyły promieniowej lub podobojczykowej
Prawidłowe położenie cewnika powinno się ustalić przez RTG
Za przewodnienie uznajemy OCŻ > 15cmH2O
W monitorowaniu leczenia powinno być 7-10 cmH2O
Pomiar ciśnienia zaklinowania w tętnicy płucnej
Podstawowy pomiar w różnicowaniu wstrząsu kardiogennego
Prawidłowa wartość to 5-12 mmHg (odpowiada ciśnieniu późnorozkurczowemu w lewej komorze)
Cewnik Swana-Ganza może służyć też do pomiaru ciśnienia w prawym przedsionku, prawej komorze, tętincy płucnej, oceny CO, pobierania krwi
Cewnik wprowadza się przez żyłę podobojczykową do jednego z odgałęzień tętnicy płucnej
Pozostałe pomiary
Gazometria
Diureza godzinowa (we wstrząsie <30ml/h)
Poziom kwasu mlekowego
Pomiar przepływu krwi przez nerki (RR)
Zapis EKG
ECHO
Morfologia krwi
Elektrolity
Poziom kreatyniny
Parametry krzepnięcia
Oraz: Glc, CPK, LDH, ASPAT, ALAT, troponina T
Klasyfikacja wg wykładu:
hipowolemiczny, kardiogenny, obstructive, distributive
KLASYFIKACJA:
Hipowolemiczny
Kardiogenny
Wazogenny
Przy rozpoznawaniu wstrząsu zapamiętaj:
Inne kryteria u chorych na nadciśnienie, a inne dla osoby z hipotonią
Krew może się wynaczyniać do zamkniętych przestrzeni
Prawidłowa morfologia krwi i zaburzenia rytmu serca nie przesądzają o kardiogennej przyczynie wstrząsu
Po pierwsze należy sobie zapewnić dostęp do żyły, dokładnie zbadać, ocenić czystość i miarowość akcji serca, ocenić głośność pracy serca (tamponada osierdzia), zbadać per rectum (krwawienie do przewodu pokarmowego)
Zastanowić się jakiemu ewentualnemu działaniu lekarskiemu mógł być pacjent wcześniej poddany
Ad. 1. Wstrząs hipowolemiczny - utrata pełnej krwi albo innych płynów do środowiska, albo sekwestracja do jam ciała.
Przyczyny:
Pęknięcie żylaków przełyku
Ostry (wznów stenozy?)
Ostre zapalenie trzustki
Perforacja przewodu pokarmowego
Uszkodzenie dużych obszarów skóry (np.: ostra martwica naskórka)
Nie przyjmowanie płynów (np.: zespoły otępienne, osoby długo nieprzytomne)
Śpiączka cukrzycowa
Poliuria
Rozpoznanie:
Ogólne zaburzenia świadomości
Zimna blada skóra
Tachypnoe, tachykardia
Ciśnienie skurczowe <90mmHg
Próba ortostatyczna; spadek RR < 10mmHg sugeruje utratę 20% krwi krążącej (uwaga - podobny wynik będzie u 10-30% zdrowych ludzi)
OCŻ <5cmH2O
Ciśnienie zaklinowania obniżone
Hct obniżony lub/i poziom Hb (uwaga - w nagłym krwotoku, morfologia może być prawidłowa)
Hct i Hb podwyższone jeżeli tracone są inne płyny niż krew pełna
Ad. 2. Wstrząs kardiogenny - obniżenie objętości minutowej serca poniżej zachowania prawidłowej perfuzji tkanek
Przyczyny:
Spadek kurczliwości serca (np.: ostra martwica myocardium [zawał])
Zaburzenia rytmu serca (np.: bradykardia, migotanie)
Uszkodzenie mechaniczne myocardium (np.: pęknięcie blizny zawałowej w przegrodzie międzykomorowej)
Blok przepływu krwi (np.: zator t. płucnej, odma wentylowa opłucnej, tamponada serca, tętniak aorty)
Rozpoznanie:
Ogólne zaburzenia świadomości
Zimna blada skóra
(wzrost ciśnienia zaklinowania?)
(wzrost zakwaszenia?)
ciśnienie skurczowe <90mmHg
wzrost OCŻ
EKG zaburzenia rytmu, zawał
RTG czy nie ma odmy
ECHO serca obraz roztrzeni lewej i (prawej?) komory, dysfunkcja zastawek
Ad. 3. Wstrząs wazogenny - prawidłowa objętość krwi z patologicznym rozszerzeniem łożyska naczyniowego.
Przyczyny:
Uwolnienie mediatorów naczyniorozszerzających (np.: histamina)
Endotoksyny bakteryjne
Działanie toksyn i leków
Anatomiczne lub czynnościowe upośledzenie regulacji newowej napięcia ścian naczyń
Postacie:
Anafilaktyczny
Septyczny
Neurogenny
Wstrząs anafilaktyczny - reakcja nadwrażliwości typu I, uwolnienie dużych ilości substancji rozszerzających naczynia
Objawy szczegółowe:
Świszczący oddech, kaszel
Katar (obrzęk ślinianek)
Zaczerwienienie skóry
(pantezje?)
świąd
pokrzywka
obrzęk naczynioruchowy
Należy odrzucić tu reakcje anafilaktoidalne klinicznie podobne, występujące już po pierwszym podaniu niektórych leków np.: pentanidyna, opiaty
Wstrząs septyczny - wikłający wcześniejszą infekcję, która charakteryzuje się obecnością bakteriemii i posocznicy zakażenie naczyń; głównymi sprawcami są bakterie G-, ale mogą go wywołać wszystkie.
Objawy szczegółowe:
napady dreszczy
nadmierne ucieplenie i zaczerwienienie skóry
szybki wzrost temperatury ciała
wahania ciśnienia tętniczego
Stany predysponujące:
uprzednio istniejące ognisko zakażenia
stosowanie immunosupresji (np.: drogi moczowe - urosepsa)
choroba nowotworowa
Specyfika:
Wstrząs neurogenny - anatomiczny lub czynnościowyodczyn upośledzenia regulacji naczyń
Objawy ogólne i neurologiczne
Przyczyny:
obrażenia czaszki
obrażenia kręgosłupa
nadmierne emocje
urazy narządów tzw. „wstrząsorodnych” (jądra, krtań)
Praktyczne, podstawowe leczenie wstrząsu:
(system VIP?)
dostęp do żyły (najlepiej centralnej)
leki obkurczające naczynia, poprawiające czynność serca (adrenalina, dobutamina, dopamina)
poszukiwanie przyczyny
podawanie płynów najlepiej pod kontrolą OCŻ (dextran, HAES, sól fizjologiczna)
6
1
Przedłużająca się kwasica
Skurcz zwieraczy naczyń przed i zawłosowatych
Wzrost ilości adhezyn na powierzchni śródbłonka
Wzrost wydzielania tromboplastyny tkankowej
Rozkurcz tętniczek przedwłosowatych
Wzrost lepkości krwi
Wzrost lepkości śródbłonka
Gromadzenie krwi w naczyniach włosowatych
DIC
Wzrost ciśnienia w naczyniach włosowatych
Przechodzenie płynów i krwi do przestrzeni zewnątrznaczyniowej
Zwiększenie utraty płynów
Wstrząs septyczny
Uszkodzenie mięśnia serca
Porażenie zwieraczy naczyń
Uszkodzenie śródbłonka
Wstrząs kardiogenny
Wstrząs wazogenny
Wstrząs hipowolemiczny
Zaburzenia krzepnięcia
DIC
Utrata krwi