GAŁĘZIE PRAWA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W systemie prawa polskiego wyróżnia się zazwyczaj następujące ga­łęzie prawa:

a) prawo konstytucyjne,

b) prawo administracyjne,

c) prawo finansowe,

d) prawo cywilne (materialne i procesowe)

e) prawo rodzinne i opiekuńcze,

f) prawo pracy,

g) prawo karne (materialne i procesowe).

Warto zwrócić uwagę, że wymienione gałęzie prawa należą do tzw. gałęzi podstawowych. Oprócz nich wyróżnia się czasem w systemie prawa także tzw. gałęzie kompleksowe, wyszczególniając je na pod­stawie jednego kryterium - przedmiotu regulacji prawnej (np. prawo gospodarcze, prawo transportowe). Normy zaliczane do gałęzi kom­pleksowych prawa mogą należeć do różnych gałęzi podstawowych.

Prawo konstytucyjne to zespół norm regulujących podstawowe urządzenia ustroju państwa.

W prawie konstytucyjnym unormowane są w szczególności główne zasady ustrojowe, struktura i kompetencje aparatu państwowego oraz najważniejszych organów państwowych, podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli oraz zasady wyboru do organów przedstawicielskich.

Prawo konstytucyjne jest podstawową gałęzią prawa i obejmuje swoim działaniem całokształt stosunków w państwie, ale robi to w sposób bardzo ogólny. Dlatego przepisy prawa konstytucyjnego w wielu przypadkach nie mogą być stosowane bezpośrednio, lecz wymagają skonkretyzowania w bardziej szczegółowej postaci.

Z tego względu jednym z ważniejszych zadań prawa konstytucyjnego jest wytaczanie głównych kierunków rozwoju pozostałym gałęziom prawa.

Prawo administracyjne to zespół norm regulujących strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku wykonawczo-zarządzającej działalności tych organów.

Do prawa administracyjnego zalicza się wszystkie przepisy odnoszące się do działalności organów administracji państwowej.

Stosunki regulowane przez prawo administracyjne odznaczają się następującymi cechami:

1. stosunki powstają najczęściej wskutek wydania aktu administracyjnego (decyzji) przez organ administracji państwowej.

2. Jedną ze stron stosunku jest zawsze organ administracyjny wyposażony w tzw. Imperium, czyli uprawnienia władcze (drugą stroną jest obywatel, przedsiębiorstwo.

3. Przedmiotem stosunku administracyjnego są jedynie sprawy należące do kompetencji organów administracji państwowej.

Prawo administracyjne nie jest skodyfikowane, jego źródłem są liczne akty normatywne różnej rangi.

Prawo finansowe to zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie, a także określających tryb działania organów i instytucji finansowych.

Prawo finansowe jest ściśle związane z prawem administracyjnym. Prawu finansowemu podlega tylko ta sfera organów i instytucji finansowych, w której występują one w charakterze jednostek nadrzędnych.

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi-w danej sprawie- podmiotami prawa.

Prawo cywilne ma charakter majątkowy, ogromna większość regulowanych przez nie stosunków to stosunki majątkowe. Prawo cywilne reguluje stosunki prawne między wszelkimi podmiotami prawa, a więc między obywatelami, między osobami prawnymi oraz między obywatelami a osobami prawnymi.

Prawo rodzinne i opiekuńcze wyodrębniło się z prawa cywilnego w XIX wieku, głównie z uwagi na odmienną treść stosunków prawnych kształtowanych na gruncie obu gałęzi prawa. Prawo rodzinne i opie­kuńcze obejmuje normy regulujące m.in. stan cywilny, zawarcie i unie­ważnienie małżeństwa, wzajemne prawa i obowiązki małżonków, mał­żeński ustrój majątkowy, rozwód, władzę rodzicielską, przysposobie­nie, opiekę i kuratelę. Podstawowym źródłem tej gałęzi prawa jest usta­wa z dn. 25. 02. 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Prawo pracy to zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą a pracownikiem na tle świadczonej pracy.

Prawo karne materialne obejmuje normy zakazujące pod groźbą kary czynów społecznie niebezpiecznych. Czynami takimi są przestępstwa lub wykroczenia. Cechę wyróżniającą prawo karne od innych gałęzi prawa sta­nowi to, że jest ono zespołem norm powinnościowych - zakazów i naka­zów, których przekroczenie zagrożone jest sankcją karną. Z uwagi na sto­sowane środki represyjne wkraczające głęboko w interesy jednostki, źró­dłami prawa karnego mogą być wyłącznie ustawy. Podstawowymi źródła­mi prawa karnego materialnego są: Kodeks karny i Kodeks wykroczeń (ta ostatnia wielokrotnie nowelizowana).

Prawo karne procesowe obejmuje zespół norm regulujących postę­powanie przed organami orzekającymi (aktualnie przed sądami i kolegia­mi d/s wykroczeń; te ostatnie zaprzestaną działalności najpóźniej do 16. 10. 2001 r.) w sprawach o przestępstwa i wykroczenia, zmierzając do re­alizacji prawa karnego materialnego. Do prawa tego można zaliczyć też przepisy regulujące wykonywanie orzeczeń w sprawach o przestępstwa i wykroczenia. Podstawowymi źródłami prawa karnego procesowego są:

Kodeks postępowania karnego, Kodeks karny wykonawczy i Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (ta ostatnia wielokrotnie nowe­lizowana).

---