CZŁOWIEK I RELIGIA- WIERZENIA PRYTMITYWNE
„Człowiek kompletny”- to określenie człowieka będącego twórcą dolnego i górnego paleolitu,
człowieka, który posiadał wierzenia, praktykował szereg rytuałów,
miał jakąś religię lecz trudno jest określić jej treść.
Znalezione szczątki, czaszki ludzkie, kamienne narzędzia, barwniki (czerwona ochra i hematyt), w późnym paleolicie rysunki, naskalne malowidła, barwione płaskorzeźby, kamienne i ko sciane figurki poza wartością użytkową zawierały pewien ładunek sakralności i inspirowały wiele epizodów mitologicznych (jak można przypuszczać).
RELIGIJNY ŚWIAT MYŚLIWYCH GÓRNEGO PALEOLITU
istniał ok. 3000 lat p.n.e. (stamtąd pochodzą pierwsze świadectwa)
myśliwi byli przekonani o podobieństwie zwierząt i ludzi
wierzyli w nadprzyrodzone istoty :
duchy różnych gatunków zwierzęcych
duchy opiekuńcze
duchy buszu
w Pana Dzikiego Zwierza (opiekował się zwierzyną łowna i myśliwymi)
Niewiele jednak wierzeń znajduje potwierdzenie w dokumentach archeologicznych, ponieważ zarówno wierzenia jak i idee nie dają się odkopywać
POGRZEBY
O pogrzebach możemy mówić od czasów kultury mustierskiej (70-50 000 lat p.n.e.)
Wiara w życie po śmierci od najdawniejszych czasów mogła być wyrażana poprzez użycie CZERWONEJ OCHRY- symbolu życia, która posypywano zwłoki
W górnym paleolicie
grzebano ciała w grobach wraz z wieloma przedmiotami ozdobnymi, osobistym dobytkiem ( mógł świadczyć o wierze w kontynuowanie określonych czynności w innym świecie)
obok grobów znajduje się często kości i czaszki zwierząt ( może przedmioty rytualnej uczty)
zazwyczaj zwłoki grzebane były głową na wschód-los duszy połączony z biegiem słońca (element nadziei, symbol odrodzenia)
RELIGIA
PRYMITYWNA RELIGIA -to zagadnienie od zawsze przyciągało uwagę archeologów. Barwny, widowiskowy charakter wielu plemiennych uroczystości religijnych, atmosfera tajemniczości i nieśmiałości zachęcały swą niezwykłością do ich poznawania.
PIERWSZA MINIMALISTYCZNA DF RELIGII
Wg EdwardaB. Tylor'a “RELIGIA to wiara w istoty duchowe, a (...) ANIMIZM to jej najpierwotniejsza forma”
ANIMIZM- to wierzenie przypisujące nadnaturalne agencje duchowe całej przyrodzie ożywionej i nieożywionej, a więc zwierzętom, roślinom, nawet przedmiotom martwym.
Jedna ze współczesnych definicji religii:
RELIGIA - to system symboli, które wytwarzają silne, głębokie i trwałe nastawienia uczuciowe i motywacje u ludzi przez sformułowanie ogólnej koncepcji porządku istnienia i zamknięcia tej koncepcji porządku istnienia i zamknięcia tej koncepcji w takiej oprawie faktów, które tym nastawieniom i motywacjom nadają charakter unikalnie realistyczny.
Ważne jest tu pojecie nadnaturalizmu.
NADNATURALIZM-
Wokół tego pojęcia koncentrowała się koncepcja religii, jak i wszystkie wcześniejsze koncepcje religii pierwotnej
Był koncepcja naukową i świecką przeciwstawna naturalizmowi
Zgodnie z nadnaturalizmem RELIGIA TO zespół idei i zachowań związanych z wierzeniami w siły nadprzyrodzone, tajemnicze i niewytłumaczalne zjawiska, które sprawują kontrolę nad universum i wpływają na bieg ludzkich spraw.
Najbardziej rozpowszechnione typy wierzeń, to te które odnoszą się do „życia duszy ludzkiej po śmierci”, czyli tzw. KULT ZMARŁYCH:
Oparty jest na powszechnej wierze w kontakt miedzy duchami zmarłych a żyjącymi
Wierzy się, że dusze zmarłych mogą mieć dalekosiężny wpływ na codzienne sprawy tych, którzy pozostali przy życiu
Kult zmarłych staje się źródłem różnych rytuałów odprawianych przez zorganizowane grupy, w których wyraża się cześć dla zmarłych ludzi
Powszechnie spotyka się wiarę w nieśmiertelność połączoną często z wiarą w reinkarnację
Sprawy cielesnego i duchowego życia znajdują wyraźne odzwierciedlenie w wierzeniach, ludy pierwotne często miały wyobrażenie o pośmiertnym życiu duszy
Czasami dusze zmarłych podnoszone są do rangi bóstw i kult zmarłych przekształca się w kult przodków
Niektóre ludy odczuwały wyraźny lęk przed zmarłymi, opuszczały dom, w którym zmarł członek rodziny, nie wymawiały przez długi czas jego imienia
Niekiedy kult przodków określał i charakteryzował życie społeczne i religijne. Kult przodków, zapewniając człowiekowi opiekę zmarłego członka rodziny, zsyła na niego pomyślność i bogactwo. Dlatego dobra materialne w rzeczywistości należą do zmarłych, którzy mieszkają i żyją nadal z nimi.
W religii pierwotnej nie ma miejsca na swobodę, każde ludzkie działanie, uczucie określają tu ustalone, sztywne, niewzruszone reguły.
MAGIA:
Jedna z pierwotnych form kultu religijnego, rozumiana jest jako zespół praktyk czarodziejskich
Człowiek pierwotny poprzez magiczne praktyki i czynności chciał pozyskać władzę nad różnorodnymi zjawiskami w otaczającym go świecie, jednak był względem nich bezsilny
Wg Barbary Olszewskiej-Dyoniziak magia oparta jest na wierzeniu w możliwości sprawowania przez człowieka kontroli nad światem nadprzyrodzonym i wywierania na niego wpływu w celu wywołania oczekiwanych przez dana jednostkę, czy społeczność rezultatów
Wyróżniamy magię:
DOBRĄ (BIAŁĄ) -to rzeczy, które wzbudzają przyjemne uczucia, przedmioty obdarzane cechami dobroci albo identyfikujące się z bóstwami
ZŁĄ (CZARNĄ)- to przeciwieństwo białej, zaliczamy do niej rzeczy wzbudzające lęk, ból czy odrazę, bywają obdarzane znaczeniem diabolicznym
Czynności magiczne składają się z 3 podstawowych elementów:
Przedmiotów służących do spełniania czynności magicznych
Sposobów wykonywania tychże czynności
Formuł słownych stosowanych podczas ich trwania
Podstawowe rodzaje magii (Wg Jarosława Pełki za Jamesem Frazerem):
Homeopatyczna (naśladowcza) - wynikała z prawa podobieństwa, nakazującego podobne zjawiska ujmować analogicznie
Kontaktowa - była skutkiem prawa styczności, według którego przedmioty znajdujące się kiedykolwiek we wzajemnym kontakcie posiadają moc wzajemnego oddziaływania na siebie.
CZARODZIEJSTWO
To zespół pierwotnych wierzeń animistycznych oraz praktyk i czynności magicznych, skoncentrowanych wokół osób zwanych czarownikami.
CZAROWNIK-przypisywano mu nadprzyrodzoną moc ochraniania ludzi przed czynnikami złych sił oraz pośredniczenia pomiędzy światem duchów a człowiekiem
Cechą charakterystyczną były ceremonie związane z czcią duchów przodków, przyrody, z zajęciami rolniczymi, pasterskimi i myśliwskimi, z uroczystościami rodzinnymi i stałymi obrzędami
SZAMANIZM
to szczególny rodzaj czarodziejstwa,
termin ten odnosi się do pewnej formy wierzeń i praktyk religijnych
SZAMAN
jest często przedstawicielem całej społeczności, zmierza do nawiązania kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, ale jednak zawsze jego celem jest osiągnięcie praktycznych korzyści dla grupy czy jednostek.
Wyróżnia się z otoczenia takimi specjalnymi cechami osobowości jak:
-umiejętność leczenia
-umiejętność wykonywania praktyk magicznych
u podstaw szamanizmu leży teza o trwaniu wiecznej walki pomiędzy duchami ciemności, mocy i złą a duchami światła, dnia, dobra
TOTEMIZM
dotyczy związków między światem przyrody a człowiekiem, polegających na oznaczaniu klanów nazwami lub emblematami zwierząt i roślin oraz wykorzystujących wiarę, iż dany klan pochodzi od danego zwierzęcia lub rośliny
przeświadczenie o wspólnym przodku zobowiązywało do utrzymywania wewnątrz klanu braterskich stosunków, stosowania szeroko pojętej solidarności, udzielania pomocy każdemu członkowi klanu
w każdym klanie obowiązywały ustalone nakazy, stanowiące wewnętrzny kodeks postępowania
zjawiskiem powszechnym był zakaz zawierania małżeństw między członkami klanu (endogamia), a zjawiskiem tabu było zabijanie zwierząt totemicznych, czy wymawianie ich nazw.
To wszystko jest dowodem, że wiara, iż światem rządzą siły nadprzyrodzone przyjmujące różne postacie towarzyszy człowiekowi już od tysięcy lat...
KONIEC