"Język pozarozumowy" futurystów rosyjskich
W Rosji działała grupa artystyczna "Hilea", założona w roku 1911 (W.Majakowski, W.Chlebnikow, D.Burluk). Głównym założeniem tej grupy była konieczność przebudowy języka poetyckiego, stworzenie "języka pozarozumowego". Literaturę
rozumieli jako autnomiczną sztukę słowa. Futuryści wyznawali planowy system antyestetyzmu - wiersze prowokacyjne drukowano np. na papierze pakowym.
Język pozarozumowy:
Wrogość (nienawiść) wobec tradycyjnej poezji i jej zasadom, które doprowadziły do skostnienia słów (jedno znaczenie raz na zawsze) , i które ograniczają poetę (artystę);
Nowe treści = >nowe słowa + nowe skojarzenia słów;
Futuryści rosyjscy (od założeń kubizmu ) - podstawa rewolucji język poetyckiego;
Poezja powinna dążyć do ograniczenia dominacji materiału na rzecz obnażania struktur i form;
Nie akcja lub fabuła, a jakość formy to kryterium oceny;
„Mistyczne siły” zdolne wyrazić najcięższe treści (niemożliwe do wyrażenia przez umowny, konwencjonalny sposób) są ukryte u podstaw języka (m in. w sylabach, głoskach);
„Należy uwolnić słowa, udręczone i storturowane tyranią myśli, należy stworzyć uniwersalny język pozarozumowy, w którym nie myśl rządziłaby słowami lecz słowo, dźwięk objawiały nieznaną i rewelacyjną treść.”;
Język pozarozumowy = władza nad ludzką wyobraźnią.
Sposób kreowania rzeczywistości i opisu krajobrazu w poezji J. Przybosia i B. Leśmiana.
Julian Przyboś |
Bolesław Leśmian |
· Młodzieńcze wiersze = fascynacja pracą, techniką (słownictwo specjalistyczne), rozwojem cywilizacji (miasto - cechy antropomorfizacji - powstaje, rodzi się, tak jak człowiek w bólu i trudzie); · Dojrzała poezja = liryka pejzażowa i refleksyjna. Sposób kreowania = dyscyplina słowa i obrazu poetyckiego + nie naśladowywanie lecz konstruowanie rzeczywistości + metaforyczne szeroko-znaczeniowe wizje + środki artystyczne (oksymorony, elipsy); · Opis krajobrazu (np. w wierszu „Z Tatr”) = brak ujęcia chwili, opisu fauny i flory, opisu zjawisk, odpowiedni nastrój; |
· Kreowanie rzeczywistości = symbole (ze względu na zmieniający się, metafizyczny charakter świata) potrzebne do pozaintelektualnego poznania + niezwykłość· i fantastyka (wszystko jest możliwe) + środki artystyczne (neologizmy, oksymorony); · Opis krajobrazu (np. w wierszu „Ballada bezludna”) - świat ,w którym nie ma człowieka, przyroda (zwierzęta) posiada cechy ludzkie. Przyroda to byt - człowiek to nie byt; |
Różne techniki opisu krajobrazu górskiego w poezji polskiej (Słowacki, impresjoniści, Przyboś).
Juliusz Słowacki (monolog Kordiana na Mont Blanc; wiersz „Rozłączenie”) |
Opis krajobrazu jest dynamiczny. Krajobraz górski ( w wierszu) przedstawiony jest w różnych porach dnia (dzień, noc) i podczas różnych zjawisk (np. w czasie deszczu). Jest on dość ogólnikowy. W monologu Kordiana pokazana jest potęga gór. Do opisu |
Impresjoniści (poezja Tetmajera i Kasprowicza) |
Opis krajobrazu miał za zadanie uchwycić ulotny moment (zmierz, wschód słońca itd.). Przedstawiane było konkretne miejsce (np. Czarny Staw). By lepiej oddać panujący nastrój poeta opisywał dźwięki, kolory (pastelowe i stonowane), zapachy. Ważną rolę odgrywało też światło i cień. Kontury skał były rozmyte. |
Julian Przyboś (wiersz pt. „Z Tatr”) |
Opis krajobrazu nie przedstawiał konkretnego momentu. Brakuje dokładnego opisu przyrody, która jest tylko niemym świadkiem. Nie ma też opisu zjawisk ani ich nastrojów. Wszystko to wprowadza pewien nastrój tajemniczości i grozy. |