Rozdział III
Królestwo w początkach wojny.
1. Społeczeństwo polskie wobec wojny.
Niespodziewane nastroje Polaków w momencie wybuchu wojny. Większość opowiedziała się nie po stronie antyrosyjskiej, ale antyniemieckiej.
Ziemiaństwo i burżuazja - tendencje prorosyjskie
Postępowe odłamy inteligencji - bardzo antyrosyjskie, w stronę Austrii
Robotnicy po wpływem PPS - tendencje antyrosyjskie
Robotnicy pod wpływem, PPS-Lewicy i SDKPiL - przeciw wszelkim orientacjom, nadzieje na rewolucje, a nie zwycięstwo któregoś z bloków.
Dlaczego prorosyjskie?
- burżuazja związana z rynkami rosyjskimi,
- ziemiaństwo, bo było niezadowolone z pruskiej ustawy wywłaszczeniowej,
- zwycięstwo Rosji w wojnie zapowiadało zjednoczenie ziem polskich pod berłem cara, ale zjednoczone.
- sprzymierzeńcem Rosji była Francja, a w Polsce był kult Francji jako siły moralnej, kulturalnej i potęgi politycznej; polskie przekonanie o francuskiej przyjaźni i ewentualnej pomocy.
Stosunek do Austro-Węgier (AW):
- po 1867 powszechna sympatia
- po kryzysie bałkańskim 1912/1913 i zwycięstwie Rosji obniżenie autorytetu AW,
- przeświadczenie Polaków, że w koalicji AW z Prusami, to Prusy sa silniejsze, więc niebezpieczne dla Polski.
2. Komitet Narodowy w Warszawie i Legion Puławski
8 sierpnia 1914 - deklaracje Aleksandra Meysztowicza (członek z wyboru Rady Państwa) i Wiktora Jarońskiego ( poseł kielecki do Dumy, narodowy demokrata) - solidarność narodu polskiego z Rosja walczącą z germanizmem.
Listopad 1914 - Komitet Narodowy Polski (zwany Komitetem Narodowym pierwszym, Komitet Narodowy drugi to Lozanna 15.08.1917). Skład: 14 narodowych demokratów, 6 realistów, 7 bezpartyjnych (m.in. Stanisław Wojciechowski).
- 25.11.1914 odezwa Komitetu do narodu - główny cel narodu polskiego to rozbić potęgę niemiecka i zjednoczyć się pod berłem rosyjskim.
- nie odegrał większej roli, nie był przedstawicielem narodu, bo reprezentował tylko Narodową Demokracje i część tylko Stronnictwa Polityki Realnej.
- najważniejsze cele: utworzenie wojska polskiego do walki z Niemcami -> inicjatywa utworzenia formacji polskiej u boku armii rosyjskiej w październiku 1914 ze strony Witolda Gorczyńskiego, później zajęła się tym sekcja wojskowa Zygmunta Balickiego. Dowództwo rosyjskie zgodziło się na utworzenie odrębnej jednostki polskiej ze wszystkimi rodzajami broni pod polska komendą. Władze cywilne nie chciały osobnej jednostki. Powstał więc legion będący zwykłą drużyną pomocniczą. Nowo powstały Legion Puławski w lutym 1915 został przeorganizowany na drużyny nowoaleksandryjską i lubelską oraz dwie sotnie konne pospolitego ruszenia. 15.10.1915 utworzono polska brygadę strzelecką, do której włączono dawne oddziały Legionu Puławskiego.
3. Praca społeczna w Królestwie, Komitety Obywatelskie.
1.08.1914 narada przedstawicieli organizacji społecznych nt. braku żywności w Warszawie zorganizowane przez prezesa Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego ks. Włodzimierza Czetwertyńskiego. Doprowadziło to do zawiązania 3.08.1914 roku Komitetu Obywatelskiego miasta Warszawy, którego prezesem został ks. Zdzisław Lubomirski.
Zaczęły powstawać komitety lokalne. Centralne Towarzystwo Rolnicze zaproponowało utworzenie Centralnego Komitetu Obywatelskiego, co stało się 10.09.1914. głównie byli tam działacze ziemiańscy z Centralnego Towarzystwa Rolniczego oraz niektórzy społecznicy jak dyrektor Związku Stowarzyszeń Społecznych Stanisława Wojciechowski. Prezesem został Seweryn Czetwertyński, a wiceprezesem Władysława Grabski.
Zadania: organizacja pomocy żywnościowej i sanitarnej dla całego Królestwa, kierowanie praca Komitetów lokalnych.
Komitet starał się rozszerzać swoja działalność. Uważał się za organizacje polską, starał się przejmować niektóre funkcje nie istniejącego państwa polskiego, a działacze przygotowywali się do objęcia władzy w Polsce, która miałaby powstać. Działali tam oprócz Stanisława Wojciechowskiego, Władysława Grabskiego, Antoni Ponikowski i Józef Mikułowski-Pomorski.
4. Kwestia samodzielności gospodarczej ziem polskich.
Powolny spadek nastrojów prorosyjskich. Spowodowane to było trudnościami gospodarczymi, wywołanymi przez wojnę, ale i przez działania władz rosyjskich. Spadek produkcji przemysłowej, bezrobocie, wysokie ceny, wywożenie w głąb Rosji maszyn i materiałów, które mogłyby mieć znaczenie dla przemysłu wojskowego, a później i całych fabryk, przymusowa ewakuacja pracowników fabryk oraz Polaków - poddanych austriackich i niemieckich - powodowało nastroje coraz bardziej antyrosyjskie.
1907 broszura ekonomistki Zofii Daszyńskiej-Golińskiej Utopia najbliższej przyszłości. Samodzielność ekonomiczna ziem polskich. Co zawierała:
- badała ziemie Królestwa Kongresowego, Galicji, śląska Cieszyńskiego i Śląska Opolskiego, Wielkie Księstwo Poznańskie, Prusy Zachodnie.
- postulat wprowadzenia w życie samodzielnej polityki ekonomiczno-narodowej, która byłaby czynnikiem współdziałającym przy okrzepnięciu narodowego organizmu,
- trzeba podnieść produkcje rolną i przemysłową, wyznaczyć nowe drogi handlowe dla polskiej wymiany handlowej między trzema zaborami,
- większych trudności ziemiom polskim przysparzały Austria i Prusy a nie Rosja,
- pokazywała Polskę zjednoczona i niepodległa, choć Rosjanie widzieli to inaczej,
1915 rok - ankieta przeprowadzona przez tygodnik Świat wśród przedstawicieli życia gospodarczego. Opowiedzieli się oni za rozerwaniem rynku polskiego i rosyjskiego. Chodziło o wyodrębnienie gospodarcze. Informacje te nie były jednak czytelnikom podawane wprost, gdyż inaczej cenzura nie pozwoliłaby na wydrukowanie ich. Ankieta wskazywała na odchodzenie od orientacji prorosyjskiej.