Komisja jest niezależna od rządów krajowych. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów całej Unii Europejskiej. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego, które następnie przedkłada do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie.
Jest również organem wykonawczym Unii - a więc odpowiada za wprowadzanie w życie decyzji Parlamentu i Rady. Oznacza to zarządzanie bieżącymi sprawami Unii Europejskiej, wdrażanie jej polityk, prowadzenie jej programów i dysponowanie jej środkami finansowymi.
Podobnie jak Parlament Europejski i Radę, Komisję powołały do życia traktaty założycielskie UE w latach pięćdziesiątych XX w.
Komisja - co to takiego?
Komisja składa się z 27 członków - po jednym z każdego Państwa Członkowskiego.
Terminu „Komisja” używa się w dwóch znaczeniach. Po pierwsze termin ten oznacza zespół 25 osób - po jednej osobie z każdego kraju - powołanych do kierowania tą instytucją i podejmowania decyzji. W drugim znaczeniu "Komisja" to sama instytucja i cały jej personel.
Nieformalnie członków Komisji nazywa się po prostu „komisarzami”. Wszyscy oni zajmowali wcześniej w krajach, z których pochodzą, stanowiska polityczne, wielu było ministrami. Jednak jako członkowie Komisji zobowiązani są do działania w interesie całej Unii, bez przyjmowania instrukcji od rządów krajowych.
Nowa Komisja jest powoływana co pięć lat, w ciągu sześciu miesięcy od daty wyborów do Parlamentu Europejskiego. Przy jej powoływaniu stosuje się następującą procedurę:
José Manuel Barroso szef władzy wykonawczej UE - Przewodniczący Komisji Europejskiej.
Rządy państw członkowskich uzgadniają między sobą, kogo nominować na nowego przewodniczącego Komisji.
Kandydatura nominowanego na przewodniczącego Komisji jest następnie zatwierdzana przez Parlament.
Nominowany na przewodniczącego Komisji, w porozumieniu z rządami państw członkowskich, wybiera pozostałych członków Komisji.
Rada przyjmuje listę nominowanych osób kwalifikowaną większością głosów i przedkłada ją do zatwierdzenia Parlamentowi Europejskiemu.
Parlament przesłuchuje każdą z nominowanych osób i wydaje opinię dotyczącą całego proponowanego składu Komisji.
Po zatwierdzeniu przez Parlament Europejski przewodniczący i pozostali członkowie nowej Komisji zostają formalnie mianowani przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną głosów.
Kadencja obecnej Komisji trwa do 31 października 2009 r. Jej przewodniczącym jest Portugalczyk, José Manuel Barroso.
Komisja ponosi odpowiedzialność polityczną przed Parlamentem, który ma prawo odwołania całej Komisji poprzez przyjęcie wotum nieufności. Poszczególni członkowie Komisji muszą natomiast złożyć rezygnację na wniosek jej przewodniczącego, o ile pozostali komisarze wyrażają zgodę.
Komisja uczestniczy we wszystkich sesjach Parlamentu, gdzie jej zadaniem jest wyjaśnianie i uzasadnianie swoich działań. Komisja odpowiada również regularnie na ustne i pisemne pytania poselskie.
Bieżącymi sprawami Komisji zajmują się urzędnicy merytoryczni, eksperci, tłumacze pisemni i konferencyjni oraz personel sekretarski. Europejska służba cywilna liczy około 23 000 osób. Choć liczba ta może wydawać się wysoka, tak naprawdę nie dorównuje liczbie pracowników administracji typowego europejskiego miasta przeciętnej wielkości.
Siedziba Komisji
Oficjalną siedzibą Komisji jest Bruksela (w Belgii), posiada ona swoje biura także w Luksemburgu, ma reprezentacje (de, en, fr) we wszystkich krajach UE oraz przedstawicielstwa (en) w licznych stolicach na całym świecie.
Zadania Komisji
Komisja Europejska pełni cztery podstawowe funkcje:
przedkłada Parlamentowi i Radzie do zatwierdzenia wnioski legislacyjne,
zarządza i wdraża unijne polityki oraz budżet UE,
egzekwuje stosowanie prawa europejskiego - wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości,
reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, na przykład negocjując umowy między UE a innymi krajami
1. Przedkładane wniosków legislacyjnych
Komisja posiada prawo „inicjatywy ustawodawczej”. Oznacza to, że jedynie Komisja odpowiada za opracowywanie wniosków nowych aktów prawa europejskiego, przedkładanych do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie. Wnioski te muszą mieć na celu ochronę interesów Unii i jej obywateli - a nie interesów konkretnych krajów czy też gałęzi przemysłu.
Zanim Komisja przedłoży jednak jakikolwiek wniosek, musi zdobyć rozeznanie w nowych sytuacjach i problemach powstających w Europie i rozważyć czy przyjęcie aktu prawa europejskiego jest najlepszym sposobem radzenia sobie z nimi. Dlatego też Komisja jest w ciągłym kontakcie z całym szeregiem grup interesów oraz z dwoma organami doradczymi: Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów. Komisja zasięga również opinii parlamentów i rządów krajów członkowskich.
Komisja wnioskuje o podjęcie działań na szczeblu unijnym jedynie jeśli uważa, że danego problemu nie można rozwiązać skuteczniej za pomocą działań na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Tę zasadę rozwiązywania problemów na możliwie najniższym szczeblu nazywa się „zasadą pomocniczości”.
Jeśli jednak Komisja uzna, że konieczne są kroki legislacyjne, wówczas opracowuje wniosek, który jej zdaniem skutecznie rozwiąże problem oraz zaspokoi możliwie najszersze grono zainteresowanych. W celu zapewnienia poprawności wszelkich szczegółów technicznych wniosku, Komisja konsultuje się z ekspertami za pośrednictwem rozmaitych komitetów i grup.
2. Realizacja polityki oraz budżetu UE
Jako organ wykonawczy Unii Europejskiej, Komisja odpowiada za zarządzanie budżetem UE i jego wykonanie. Większość wydatków dokonują w rzeczywistości władze krajowe lub lokalne, jednak Komisja odpowiada za ich nadzorowanie - pod czujnym okiem Trybunału Obrachunkowego. Zadaniem obu tych instytucji jest zapewnienie należytego zarządzania finansami UE. Parlament Europejski udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu pod warunkiem, że roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego wypadnie satysfakcjonująco.
Komisja ma również za zadanie wdrażanie środków przyjętych przez Parlament i Radę, na przykład w ramach wspólnej polityki rolnej. Innym przykładem jest polityka w zakresie konkurencji, w ramach której Komisja uprawniona jest do wydawania zezwoleń lub zakazów dotyczących łączenia przedsiębiorstw. Komisja musi również sprawdzać, czy kraje UE nie subsydiują różnych gałęzi swego przemysłu w sposób mogący prowadzić do zakłócenia swobody konkurencji.
Programy unijne, którymi zarządza Komisja, obejmują szeroki wachlarz: od programów „Interreg” i „URBAN” (budowanie partnerstwa transgranicznego między regionami oraz pomoc w odnowie upadających obszarów miejskich) po program „Erasmus” dotyczący wymiany studentów w całej Europie.
3. Rządy prawa
Komisja jest strażnikiem traktatów. Oznacza to, że - wraz z Trybunałem Sprawiedliwości - jest odpowiedzialna za zapewnienie właściwego stosowania prawa UE we wszystkich państwach członkowskich.
Jeśli Komisja uzna, że dany kraj UE nie stosuje się do przepisów prawa europejskiego - przez co nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań prawnych - podejmuje środki w celu naprawy tej sytuacji.
Działania te rozpoczynają się od tak zwanej procedury w sprawie naruszenia. Polega ona na przekazaniu oficjalnego pisma do rządu tego kraju, w którym Komisja wyjaśnia dlaczego jej zdaniem kraj ten narusza prawo europejskie oraz wyznacza termin, w którym powinna otrzymać szczegółowe wyjaśnienia w tej sprawie.
Jeśli procedura ta nie przyniesie pożądanego skutku i nie naprawi zaistniałej sytuacji, Komisja musi skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, który jest uprawniony do nakładania kar grzywny. Wyroki Trybunału są w pełni wiążące dla krajów członkowskich oraz instytucji UE.
4. Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej
Komisja Europejska jest znaczącym rzecznikiem Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej. Dzięki niej państwa członkowskie mówią „jednym głosem” na forach międzynarodowych, takich jak Międzynarodowa Organizacja Handlu (WTO).
Komisja odpowiada również za negocjowanie w imieniu Unii umów międzynarodowych. Przykładem jest tu Umowa z Cotonou, w której zawarto warunki ważnego partnerstwa pomocy i handlu między UE i rozwijającymi się krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku.
Organizacja prac Komisji
Do przewodniczącego Komisji należy decyzja o przydziale obszarów polityki odpowiedniemu komisarzowi oraz o ewentualnych zmianach w tym przydziale w trakcie kadencji Komisji.
Komisja spotyka się raz w tygodniu, zwykle w środę, w Brukseli. Każdy punkt porządku obrad prezentowany jest przez komisarza odpowiedzialnego za dany obszar polityki, zaś decyzja w danej sprawie podejmowana jest wspólnie przez cały zespół.
Urzędnicy Komisji pracują w departamentach zwanych „dyrekcjami generalnymi” (DG) oraz „służbami”. Każda z DG odpowiada za konkretny obszar polityki i jest kierowana przez dyrektora generalnego, który odpowiada przed jednym z Komisarzy. Koordynację prac poszczególnych departamentów zapewnia Sekretariat Generalny, który zajmuje się również obsługą cotygodniowych posiedzeń Komisji. Sekretariatem kieruje sekretarz generalny, odpowiedzialny bezpośrednio przed przewodniczącym Komisji.
Wprawdzie przygotowywanie wniosków legislacyjnych odbywa się w poszczególnych DG, jednak zyskują one oficjalny status dopiero, kiedy przyjmie je na swoim posiedzeniu Komisja. Procedura ta - w przybliżeniu - przebiega następująco:
Załóżmy na przykład, że Komisja dostrzega potrzebę wprowadzenia uregulowań unijnych w celu ograniczenia zanieczyszczenia rzek w Europie. Dyrekcja Generalna ds. Środowiska opracowuje odpowiedni wniosek na podstawie szerokich konsultacji z europejskim przemysłem i rolnikami, ministerstwami środowiska w państwach członkowskich oraz z organizacjami ekologicznymi. Wniosek poddany jest także dyskusji z innymi departamentami Komisji oraz zweryfikowany przez Służbę Prawną i Sekretariat Generalny.
Kiedy wniosek jest w pełni gotowy, trafia on do porządku dziennego najbliższego posiedzenia Komisji. Jeśli co najmniej 14 z 27 komisarzy opowie się za wnioskiem, Komisja go przyjmuje. Oznacza to, że wniosek zyskał bezwarunkowe poparcie całego kolegium komisarzy. Dokument jest następnie przekazywany do Rady i Parlamentu Europejskiego pod obrady.
Ograniczenie liczebności Komisji
Komisja składająca się ze zbyt dużej liczby członków nie może funkcjonować prawidłowo. Obecnie w Komisji zasiada po jednym komisarzu z każdego państwa UE. Wraz z przystąpieniem Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej liczba komisarzy wzrosła do 27.Liczba ta została przyjęta jednogłośną decyzją Rady. Jednak postanowiono, że po przystąpieniu do UE 27. państwa członkowskiego liczba komisarzy ma zostać ograniczona. Stanie się tak w przypadku następnej Komisji, której kadencja rozpocznie się w listopadzie 2009 r. Ostateczną decyzję w sprawie liczby komisarzy podejmie jednomyślnie Rada. Członkowie Komisji będą mianowani na zasadzie sprawiedliwej względem wszystkich państw rotacji. System ten ma odzwierciedlać różnorodność demograficzną i geograficzną wszystkich państw członkowskich.