PYTANIA ZALICZENIOWE - EGZAMIN USTNY - ANDRAGOGIKA

1. Geneza i treść pojęcia andragogika.

Pojęcia andragogika powstało przez odcięcie edukacji dorosłych od pedagogiki. Andragogika to wiedza o wspomaganiu procesów rozwoju i autokreacji (samowychowanie i samokształcenie) ludzi dorosłych. Po raz pierwszy pojęcia użył A.Kapp. Wyodrębniła się w połowie XX wieku jako „teoria kształcenia i wychowania dorosłych”. Obecnie jest nauką praktyczną o celowościowym toku postępowania.

2. Andragogika a pedagogika dorosłych.

Pedagogika dorosłych konkuruje z Andragogiką. Z semantycznego punktu widzenia jest sprzecznym logicznie terminem, gdyż sama „pedagogika” odnosi się do wychowania dzieci i młodzieży.

3. Cele i zadania edukacji dorosłych we współczesnym świecie.

Muszą mieć związek z przemianami społecznymi. Edukacja dorosłych przekazuje społecznie akceptowane wartości. Jeżeli jest skuteczna, to prowadzi do intelektualnego, celowościowego, emocjonalnego przygotowania człowieka do modernizacji życia na miarę wszechstronnie rozwiniętej osobowości.

4. Przedmiot zadań adnragogiki.

Przedmiotem badań andragogiki są skomplikowane zjawiska związane z kształceniem dorosłych. Przedmiotem zainteresowania tej nauki jest trójstopniowy:
- zajmuje się możliwościami rozwoju ludzi dorosłych, ich edukacją,
- procesami, które składają się na edukację. W obrębie tych procesów jeszcze bardziej szczegółowymi procesami,
- odpowiednie instytucie w których ten proces zachodzi, np. szkoła, przychodnia lekarska, biblioteka, czytelnia, zakłady pracy.

5. Poglądy M.Knowles'a na edukację dorosłych.

Rozwój edukacji dorosłych warunkuje nadążanie za zmianami kulturowymi, obyczajowymi, technologicznymi.

M.K twierdzi, że należało opracować nową metodykę kształtowania człowieka dorosłego, ponieważ pozwoli to ukształtować niezależność i samodzielność człowieka dorosłego, co odróżnia go od dziecka.

W kształceniu ludzi dorosłych eliminuje się; tresurę, komendę, nadmierną kontrolę, schematyzm, autonomiczność.

6. Dorosłość jako kategoria psychologiczna.

Dorosłość jako kategoria psychologiczna związana jest z koncepcją wychowania rozumianą jako „intencjonalny proces kształtowania osobowości”. Można tu wnioskować, że wychowanie jest świadomie wykorzystywanym instrumentem osobowości w określonym kierunku.

Przedmiot badania:

- rozwój jest naturalna tendencja osobowości człowieka

- celem rozwoju osobowości ludzkiej jest dorosłość

Przedmiot poznania:

- wychowanie powinno być intencjonalnym kształtowaniem osobowości stymulującym i przyśpieszającym proces osiągania przez człowieka coraz wyższych stadiów dorosłości

7. Dorosłość jako kategoria socjologiczna.

Wychowanie dorosłych jest procesem naturalnego uczestnictwa człowieka w życiu społecznym a jego efekty są wypadkowa oddziaływań i wpływów płynących ze strony.

Przedmiot badania:

- rozwój osobowościowy jest rezultatem interakcji człowieka ze światem

- dorosłość jest wynikiem osobowościowego rozwoju człowieka

Przedmiot poznania

- należy tworzyć takie warunki istnienia człowieka w świecie społecznym aby stymulowały one rozwój jego osobowości, przyczyniając się do osiągnięcia coraz wyższych stadiów dorosłości

Proces ten ma charakter naturalny, gdyż odbywa się w stosunkach społecznych i jest trudny do wyodrębnienia. Proces przybiera znaczenie socjalizacji-obejmuje całość wpływów osobowościowo - twórczych.

Dwa rodzaje socjalizacji:

1) pierwotna- proces zaznajamiania człowieka poprzez znaczące osoby z naszego otoczenia z koncepcją świata, która obowiązuje w tym środowisku Człowiek uzyskuje określona wizje świata

2) wtórna- kontynuowanie socjalizacji pierwotnej oraz nabywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do pełnienia innych ról społecznych.

Oba rodzaje socjalizacji są warunkiem koniecznym w uczestniczeniu człowieka w systemie społeczno-kulturowym. Zakończenie pomyślnie wtórnej socjalizacji jest początkiem dorosłości.

8. Dorosłość jako kategoria pedagogiczna.

Dorosłość jako kategoria pedagogiczna związana jest z koncepcją wychowania rozumianą jako „proces wspomagania indywidualnego”. Zwolennicy tej teorii uważają, wychowanie powinno być procesem pedagogicznej mediacji w związku człowieka ze światem, w której wyniku rozwojowi osobowościowemu ludzi osiągających coraz wyższe stadia dorosłości towarzyszyć będą progresywne zmiany społecznych warunków ich egzystencji.

Proces rozwoju ludzi dorosłych w tej kategorii ma charakter naturalny, rozwija się w takim stopniu, w jakim człowiek jest aktywny, poznaje świat, dokonuje selekcji a nie przyjmuje wszystkiego. Proces ten nie może być ujęty w instytucjonalnych formach rozwoju, bo wychowawca nie ma prawa narzucać swojej wizji świata, nie ma prawa do ustalania życiowych celów. Wychowawca musi przyjąć na siebie role mediatora, między światem rzeczywistym a dorosłym, ma być pośrednikiem.

CZŁOWIEK = WYCHOWANIE=SPOŁECZEŃSTWO

Dorosłość rozpatrywana tu w kategorii pedagogicznej związana jest również z samowychowaniem, czyli samodzielnym kształtowaniem przez człowieka własnego intelektu, zdolności poznawczych i zdobywania wiedzy. Rozróżniamy 2 procesy rozwoju osobowości t.j. kształcenie (dotyczy sfery poznawczej i intelektualnej) i wychowanie (sfera emocjonalno - wolicjonalna) oraz samokształcenie, które polega na samodzielnym stawianiu i rozwiązywaniu przez człowieka zadań w celu osiągnięcia w różnym stopniu świadomego wzoru osobowości. To kształcenie intelektu, zdolności poznawczych i wiedzy operatywnej (wykorzystywanej w różnych sytuacjach życiowych).

9. Możliwości edukacyjne ludzi dorosłych.

W.James uważał, że jeśli człowiek ok. 21 r.ż. osiągnie dojrzałość biologiczną, to kończą się jego możliwości kształcenia.

Edward Thorndike twierdzi że nikt kto nie przekroczył 45 lat nie powinien bać się uczyć.

W.Szewczuk uważa, ze ludzie dorośli mogą uczyć się w różnych okresach życiowych nawet 70 i 80 latkowie jeśli nie chorują na ciężką chorobę, oraz uważa , że ważną rzeczą jest też aktywność społeczna i fizyczna.

10. Dwa stanowiska w poglądach na możliwość uczenia się człowieka przez całe życie.

I stanowisko: R.B. Lovel stwierdza , że w wieku ok. 40 lat następuje wyraźny wpływ procesu starzenia się na na łatwość uczenia się.

Welford Broomley doszedł do tego , że w miarę upływu lat opadają wszystkie sprawności i następuje regres.

II stanowisko- A.B Huberman twierdzi, że inteligencja emocjonalna pozostaje niezmienna do 60 lat, a inteligencja skrystalizowana jest rezultatem bogatego doświadczenia życiowego i wzrasta aż do 70 r.ż.

11. Co to znaczy stawać się człowiekiem dorosłym?

Celem rozwoju osobowości ludzkiej jest dorosłość. Jest ona wynikiem rozwoju osobowościowego. O człowieku jako dorosłym możemy mówić wtedy, gdy kwalifikuje się do 3 podstawowych kryteriów:

I. Kryterium wiekowe (lub biologiczne) - osoba dorosła to ta, która ukończyła 18 r. ż. Od tego momentu człowiek jest pełnoprawnym obywatelem.

II. Kryterium psychologiczne - cechuje go odpowiedzialność, adekwatne reakcje do bodźców, krytycyzm myślenia.

III. Kryterium społeczne - dojrzałość psychiczna, przekłada się na społeczną. Wypełnia się wówczas odpowiednie role np. mąż - żona, rola zawodowa, itp.

12. Rozumienie dorosłości jako stanu społecznego człowieka.

Tyszkowa - dorosłość to zakończeni procesu wzrastania i biologicznego rozwoju do pełnienia funkcji życiowych (początek 18-22 r.ż.).

Verner - człowieka dorosłego charakteryzuje niezależność ekonomiczna, odpowiedzialność, wypełnianie obowiązków rodzinnych i aktywne uczestnictwo w życiu kraju.

Johnstone i Rivera identyfikują osobę dorosłą jako posiadającą min. 21 lat mieszkającą samodzielnie.

13. Rozumienie dorosłości jako procesu rozwoju psychicznego człowieka.

1. od zależności do autonomii ( zdobywanie przez życie doświadczenia uczą zmierzania do autonomii. Doświadczenia albo wzmacniają autonomię albo nie .

2. od bierności do aktywności ( od dzieciństwa człowiek rozwija aktywność skierowaną na rzeczywistość zew. Im człowiek jest starszy zastępuje szeroką , nieskoordynowaną aktywność na wyznaczone cele.

3. od subiektywizmu do obiektywizmu 9 świat dziecka jest egocentryczny , wszystko jest mu podporządkowane, dziecko jest w centrum zainteresowania. Najtrudniejsze jest wyjście z egocentryzmu.

4. od ignorancji do erudycji ( istnieniu człowieka towarzyszy gromadzenie wiadomości, a ponieważ zakres współczesnej wiedzy jest szeroki szybko się rozwija. Od jednostki wymaga się specjalistycznej i wiedzy i umiejętności wykonywania tej wiedzy w praktyce.

5. od niskiej sprawności do wysokiej sprawności. ( człowieka cechuje swoista ekonomika działania. Opanowania najprostszych czynności najmniejszym kosztem aby nie zmęczyć się.

6. od wąskiego zakresu odpowiedzialności do szerokiego zakresu odpowiedzialności ( warunkiem uzyskania dorosłości jest pozostawienie dzieciom prawa do odpowiedzialności przy wczesnym przygotowaniu).

7. od wąskich zainteresowań do szerokich zainteresowań ( człowieka dorosłego cechują szerokie zainteresowania , dotyczą one dziedziny zawodowej i nie tylko. Zakres i treść zainteresowań odpowiada różnym aktywnością życiowym.)

8. od egoizmu do altruizmu ( proces dojrzewania do dorosłości polega na wykształceniu u dziecka zmian altruistycznych).

9. od braku samoakceptacji do samoakceptacji ( akceptacja cech fizycznych , psychicznych i zew.. Akceptujemy nie tylko pozytywne cechy, ale staramy się dostrzegać negatywne i godzić się z nimi.)

10. od autonomicznej tożsamości do zintegrowanej tożsamości . ( w tym chodzi o tożsamość bezkształtną).

11. od koncentracji na szczegółach do koncentracji na zasadach ( dziecko każdą rzecz traktuje jak przedmiot pojedynczy, jako coś odrębnego pozostającego ze sobą w związku . Dorosły człowiek widzi mechanizmy, którymi kieruje się świat.

12. od powierzchownych związków do głębokich związków ( świat dziecka to świat przeżywany aktualnie. To co się zdarza jest albo przyjemne albo przykre. Wraz z rozwojem człowiek nabywa skłonności spostrzegania związków między teraźniejszością, przeszłością a przyszłością. Widzi te związki w odniesieniu do losów indywidualnych, ale tę dotyczą innych ludzi.

13. od twórczości do oryginalności ( dorośli jak dzieci też naśladują, zachowują się zgodnie z regułami to doprowadza do konformizmu a to nie jest kreatywne. Oryginalność jest uważana za wyróżniki osobowości.

14. od potrzeby pewności do tolerancji nieokreśloności ( w zależności do zaspokojenia tych pierwszych 3 lat stabilności będziemy bardzo tolerancyjni na niepewność.

15. od afektywności do racjonalności ( zachowania afektywne u dziecka są nagradzane lub karane. W konsekwencji wykształcają się zachowania irracjonalne np. bunt, agresja, fantazje życiu dorosłych ważna jest samokontrola i nagradzanie zachowań pożądanych.

14. Dorosłość jako proces społeczno - kulturowy.

Koncepcja P. Cross - dorosłym nie jest się , ale się staje, - proces dynamiczny, całożyciowy; proces rozwoju społecznego, psychicznego i biologicznego,- nasze życie składa się z pewnych sekwencji oto one : biologiczna 9 niemowlęctwo, , dzieciństwo, wiek młodzieńczy), społeczna ( uczeń - zadania, jeżeli jednostka realizuje zadania zgodne z tym co chce społeczeństwo, to ono zapewnia mu trwanie), psychiczna 9 cykl życia jest określany kulturowo, czas, następstwo ról; jest to wynik pewnej społecznej umowy; dorosłość to efekt zmagania się z rolami.

15. Wpływ edukacji na dorosłość.

16. Wpływ postmodernizmu na edukację dorosłych i andragogikę.

Termin "postmodernizm" (in. ponowoczesność) wprowadzony został do nauki już w latach czterdziestych XX wieku i charakteryzuje się ogólnym brakiem wiary w rozum, w stosowane metody naukowe oraz jako taki postęp. Postmodernizm jest efektem kryzysu kultury zachodniej po II wojnie światowej. W Polsce oznaczał przejście z totalitaryzmu do ustroju liberalnego. Wiedzę utożsamia się tu z władzą. Zdobywamy wiedzę, by móc zrozumieć rzeczywistość. Lyotard mówi, że to niedowierzanie, będące stałą postawą postmodernizmu powoduje, iż nauka nie narzuca swoich poglądów. Zmieniła się wielość źródeł informacji. Nastąpiła inflacja norm, wartości, poglądów, kierunków i gustów. Edukacja postmodernizmu interesuje się katastrofami, to „nauka na pograniczu” (np.paranauka). Edukacja postmodernizmu uznaje, że każdy ma prawo maksymalnie się samorealizować. Występuje tu wieloznaczność form kształcenia.

17. Główne problemy postmodernistycznego świata.

Problem postmodernistycznego świata jest ograniczanie komunikacji wzajemnego porozumiewania się miedzy różnorodnymi kulturami. Zmianie ulega pozycja intelektualizmu (ludzi rozumnych). Powstaje rynek z nowymi mediami. Świat postmodernizmu jest bez metod i gwarancji. Postmodernistyczny świat nie deprecjonuje (nie ściąga w dół) wiedzy i metodologii, ale wzbogaca je o nową perspektywę badawczą. Dlatego teraz jest mocny nacisk na badania jakościowe, staramy się przyjrzeć pojedynczym biografiom osób.

18. Idea kształcenia ustawicznego (geneza i przedstawienie).

Podstawowym założeniem jest potrzeba ciągłego uczenia się i samokształcenia.

- lata 70 XX wieku - konferencja na temat kształcenia ustawicznego

Prace: Paul Lengrand, F.Jessup („dżesup”), G.Parkyn, R.H.Dave (“dejv”).

Przedmiotem kształcenia powinno być dotykanie obszarów bliskich ludziom dorosłym, t.j. obszary kulturalne, techniczne, polityczne. Kształcenie ustawiczne jest całokształtem działań i zadań zmierzających do skonstruowania nowego systemu edukacyjnego. Podstawową zasadą kształcenia ustawicznego powinno być zachowanie ciągłości i systematyczności w procesie uczenia się, co z jednej strony zapewnia stały rozwój, a z drugiej zapobiega dezaktualizacji wiedzy. Ma to być taki kierunek rozwoju, by w sposób optymalny umożliwiał kształceniu się zajęcie właściwego miejsca w stale zmieniającej się rzeczywistości. Proces ten dla człowieka nigdy się nie kończy.

19. Kiedy dorośli sami staną się źródłem i ośrodkiem emancypacji?

Takie pytanie zadał Kuppfer. Pod kategoria dorosłych są: rodzice, sąsiedzi, rówieśnicy i my sami otrzymujemy dużą grupę ludzi, ogromnie zróżnicowanych (wiek, środowisko). Dorośli różnią się od siebie, dlatego otrzymujemy ogromna mozaikę dorosłości. Bardzo trudno jest znaleźć sposób i źródło by wyemancypować tych, co rozumieją dzieci i młodzież. Dlatego to pytanie jest pytaniem o istotę świata, bo ten świat budują ludzie dorośli. Od kondycji psychokulturowej zależy świat, jego kształt, jego budowa. Jeżeli ludzie chcą coś robić, to od razu widać rezultaty, np. ludzie w społeczności lokalnej dbają o swoje otoczenie, itp.

Emancypacja jest warunkiem koniecznym pełnej humanizacji, stosunków ludzkich. Od ich zrozumienia świata zależy stosunek do innych ludzi.

20. Jakie skutki ma edukacja postmodernistyczna wg pedagogiki Kuppfea?

Trzy konsekwencje wg Kupffera:

1. Zanika logika przyczynowości; andragog nie wyczuwa już obszarów wychowawczych i nie może już więcej liczyć na to, że określone działania, decyzje i style wychowania doprowadzą do pożądanych zmian.

2. Wszystko jest improwizowane. W żadnym momencie andragog nie staje na pewnym gruncie, bo nie wie „co jest prawdziwe”, gdyż zarówno emocjonalne jak i rzeczowe stosunki, więzi dają się wytworzyć poprzez media i nowe techniki komunikacyjne.

3. Nie istnieje niezawodna rzeczywistość - wszystko, co dzisiaj robimy, jutro może być już przestarzałe. Nie ma żadnego historycznego prawa przyszłości.

21. Jakie cele stoją przed andragogiką postmodernizmu?

Andragogika postmodernizmu powinna badać:

- jak są przyswajane oficjalnie oferowane treści kształcenia?

- które z mechanizmów i motywów uczenia się w edukacji dorosłych są najefektowniejsze?

- które informacje budzą zainteresowanie?

- jak kształtują się nasze spostrzeżenia

22. Co sądzisz o poglądach postmodernistycznych z pkt. widzenia edukacji dorosłych?

23. Podstawowe założenia idei edukacji ustawicznej w świetle poglądów Legranda.

Kształcenie ustawiczne jest całokształtem działań i zadań nowego systemu edukacyjnego.

- przygotowanie jednostki do pracy i do dalszego kształcenia,

- to czego powinno się dokonywać po skończeniu nauki jest słabo rozpoznane,

- okres nauki szkolnej powinien wyposażyć uczniów w umiejętności dalszego uczenia się,

- szkoła elementarna powinna pogłębiać zainteresowania uczniów w umiejętności dalszego uczenia się,

- podstawową zasadą kształcenia ustawicznego powinna być ciągłość i systematyczność procesu ucznia się.

24. Koncepcja kształcenia ustawicznego E.Faure'a.

Raport pod red. E. Faure'a z 1975 roku stwierdza, że edukacja, która powinna trwać przez całe życie, jest zarówno celem, jak i środkiem rozwoju ponieważ człowiek ze swojej natury jest przeznaczony do stałego wychowania. Zwrócono uwagę na działania i wartości intelektualne, uczuciowe, estetyczne, społeczne i polityczne związane z kształceniem ustawicznym. Każdemu człowiekowi należy zapewnić taką formę kształcenia i wychowania, która mu najbardziej odpowiada uwzględniając jego zdolności, potrzeby i możliwości poprzez zwiększenie liczby instytucji, zróżnicowanie form i środków oświatowych i wychowawczych wraz z zapewnieniem ich dostępności. Konsekwencją powyższych rozważań jest pojęcie społeczeństwo wychowujące, zapewniające każdemu człowiekowi środki i programy samokształcenia i samowychowania umożliwiając swobodny ich wybór.

25. Edukacja dorosłych wobec narastającego zagrożenia ekologicznego.

Jednostce ludzkiej jest niezbędny kontakt z przyrodą, która nadaje sens naszemu istnieniu.

J.Dorst mówi że na obecną sytuację składa się :

- zawrotny stan ludzkości, który można porównywać do eksplozji,

- udoskonalenie środków technicznych i gwałtowny wzrost ilości energii, jaką mamy do dyspozycji, sprawia to że człowiek korzystając z energii oddziałuje na środowisko naturalne na tak dużą szkodę , której nie można porównać do czasów przeszłości.

- zwiększenie się potrzeb każdego z nas. W krajach uprzemysłowionych prowadzi do wzrostu poziomu życia ludzkości, za sprawą czerpania zasobów z przyrody.

Podniesienie świadomości ekologicznej to przedstawienie skutków zanieczyszczenia środowiska. To pokazanie, że zagrożenie życia i zdrowia tkwi w rozwoju cywilizacji konsumpcyjnej. To pokazanie negatywnych skutków gospodarki, rolnictwa. Wrażliwość na otaczający nas świat jest większa im lepiej znamy świat i zjawisko w nim zachodzące.

26. Cele kształcenia dorosłych w ujęciu historycznym (czytanie, pisanie).

Cele kształcenia wynikały z potrzeb społecznych i z interesów warstw społecznych.

Na początku XVIII wieku w Anglii w szkółkach niedzielnych dorośli uczyli się tylko czytania. W Polsce uczono dodatkowo pisania. W miarę docierania edukacji do coraz szerszych kręgów potrzeby edukacyjne rosły. W XX wieku nauczanie podzielono na dwa szczeble edukacyjne - podstawowe i średnie. Cel edukacji związany był celami społecznymi i tak np. w XIX wieku z emancypacją chłopców.

27. Treści kształcenia edukacji dorosłych.

Półturzycki wymienia tutaj 5 zakresów:

1. Kształcenie wyrównawcze - obejmuje programy od elementarnej szkoły poprzez średnie aż do studiów podyplomowych.

2. Doskonalenie zawodowe i specjalistyczne - uzyskanie nowych kwalifikacji lub biegłości zawodowej.

3. Działalność na rzecz zdrowia opieki społecznej i życie w rodzinie.

4. Wychowanie obywatelskie, społeczne i polityczne

5. Rozwijanie osobowości poprzez treści humanistyczne i sztukę oraz aktywność i twórczość amatorską.

Edukacja ta powinna obejmować zmiany ustrojowe, pogłębiać świadomość człowieka. Pamiętajmy, iż treści kształcenia zmieniają się wraz z różnicą zainteresowań i potrzeb. Edukacja dorosłych powinna być rozszerzana przez mass media.

28. Potrzeby ludzi dorosłych wg J.Lorge'a (Lorda).

Podzielił pragnienia ludzi dorosłych na 4 kryteria:

1. co ludzie pragną zyskać

- zdrowie, czas, pieniądze, popularność, lepszy wygląd, bezpieczeństwo na stare lata, pochwałę innych ludzi, wygody i komfort, wolny czas,

2. czym chcą być ludzie,

- dobrymi rodzicami, towarzyscy i gościnni, nowocześni, twórczy, dumni z tego co posiadają, ludzmi wpływowymi, wydajnymi w pracy.

3. Co chcą robić,

- przejawiać swą osobowość, przeciwstawiać się dominacji innych, zaspokajać swą ciekawość, współzawodniczyć z podziwianymi ludzmi, znać sięna pięknie, nabywać rzeczy, zyskiwać uczucie, doskonalić się.

4. Co lub czego pragną sobie oszczędzić

- czas, pieniądze, prace, przykrości, kłopotów, wątpliwości, ryzyka, kłopotliwych sytuacji.

29. Motywy kształcenia uczących się dorosłych. Zainteresowania dorosłych.

Ludzi do edukacji pociąga chęć wypełnienia braków wiedzy. Półturzycki określił 3 rodzaje motywów:

1. m.natury praktycznej - kształtowane przez pracę zawodową i zarobkową. Maslow - p.natury fizjologicznej i bezpieczeństwa.

2. m.natury społecznej - powstają z chęci lepszego przystosowania się do środowiska społecznego. Maslow - p.uznania, miłości.

3. m.natury intelektualnej - Maslow - afirmacja siebie poprzez twórcze wyrażanie się.

Zainteresowania dorosłych: Polityka, praca, obowiązki obywatelskie, zagadnienia demokracji i samorządności, odpowiedzialność i współodpowiedzialność za dom rodzinny, odpowiedzialność za zakład pracy, odpowiedzialność za środowisko lokalne, geografia, sztuka i przyroda , obce języki , kultura obcych krajów.

---