1. Metodologia zajmuje się metodami czyli sposobami postępowania stosowanymi
w poznawaniu świata, a przede wszystkim, sposobami uzasadniania zdań czyli wykazywaniu prawdziwości wypowiadanych twierdzeń.
2. Metodologia pochodzi z zakresu logiki. Logika uświadamia nam, że trzeba jasno formułować myśli czyli słowa. Trzeba jasno formułować: problem badawczy, hipotezy, tezy, zmienne i wskaźniki.
3. Metodologia pozwala określać związki zdań i wynikanie jednych zdań z drugich - wynikanie logiczne. Należy umieć wykorzystać poznane wiadomości, ale najpierw trzeba poznać zasady.
4. Metodologia zajmuje się także różnymi czynnościami myślowymi, które mają
na celu porządkowanie wiadomości w swoisty zbiór zdań tworzących dorobek danej nauki.
Każde twierdzenie musi być uzasadnione i uporządkowane (dążenie do teorii czyli całościowego obrazu rzeczywistości).
Metodologia pełni 2 funkcje:
uzasadnienia porządkowania
Uzasadnienie zdań jest testem, któremu metodologia poddaje nauki społeczne, gdyż
od każdej żąda aby zdała sprawę ze sposobu uzasadniania twierdzeń do zbioru których doszła.
uznawanie zdań - to pojęcie psychologiczne
uzasadnianie zdań dokonuje się poprzez badanie metodologiczne
Metodologię można uprawiać w sposób:
Opisowy - opis rejestrowania odpowiednich faktów
1. opisuje sposoby uzasadniania twierdzeń które współcześnie lub wcześniej były uważana za wystarczające do uzasadnienia i uznania jakiegoś twierdzenia
za prawdziwe
2. opisuje jakie schematy wnioskowań oraz reguły inferencyjne (wynikanie jednych zdań z drugich) były lub są stosowane
Normatywny - stwierdza się iż tak a tak trzeba
1. postuluje, że tak a tak należy uzasadnić twierdzenia.
2. postuluje że takie a takie schematy wnioskowań i reguł inferencyjnych
są właściwe.
3. postuluje, że taka a tak należy prowadzić obserwację, eksperyment, definiować, tłumaczyć, wyprowadzać wnioski.
Podział metodologii
a) ogólna metodologia nauk- analiza metod stosowanych w nauce
b) metodologiami szczegółowymi poszczególnych dyscyplin naukowych-analiza metod stosowanych przez poszczególne dyscypliny na danym etapie rozwoju historycznego.
Metoda- to określony, powtarzalny i wyuczony sposób - schemat lub wzór postępowania, świadomie skierowany na realizację pewnego celu poprzez dobór środków odpowiednich do realizacji tego celu.
Metody badawcze to procedury specyficzne dla danej dyscypliny naukowej, jakimi posługują się przedstawiciele określonej nauki prowadząc prace badawcze.
Metodologia szczegółowa:
1. ustala przedmiot danej nauki oraz jej problematykę badawczą.
2. ustala aparaturę pojęciową.
3. ustala dopuszczalne metody uzasadniania twierdzeń.
4. ustala wstępne założenia jakie przyjmuje się w danej nauce.
Czynności wiedzotwórcze
Uzasadnianie zdań: bezpośrednie i pośrednie
Bezpośrednie przez:
- doświadczenie (spostrzeżenie, obserwacja, pomiar, eksperyment) konwencję terminologiczną, intuicje intelektualną
Pośrednie przez:
rozumowanie proste
- wnioskowanie dedukcyjne
- redukcyjne
- dobór zdań
rozumowanie złożone
- wyprowadzanie konsekwencji
- dowodzenie
- wyjaśnianie
- sprawdzenie
Każde twierdzenie musi być uzasadnione i uporządkowane (dążenie do teorii czyli całościowego obrazu rzeczywistości). Metodologia pełni 2 funkcje: uzasadnienia
i porządkowania
Uzasadnienie zdań jest testem, któremu metodologia poddaje nauki społeczne, gdyż
od każdej żąda aby zdała sprawę ze sposobu uzasadniania twierdzeń do zbioru których doszła.
uznawanie zdań - to pojęcie psychologiczne
uzasadnianie zdań dokonuje się poprzez badanie metodologiczne
Bezpośrednie uzasadnienie zdań:
Spostrzeżenia:
wewnętrzne (na mocy introspekcji)
zewnętrzne (zmysły)
sądy spostrzeżeniowe - element interpretacji tego co jest spostrzegane (gdy bodźce
są stłumione lub źle funkcjonują receptory to - sądy są fałszywe)
Obserwacja:
To planowe spostrzeganie zjawisk bez wpływu na ich powstawanie i przebieg. Przy obserwacji stawiamy pytania na które chcemy uzyskać odpowiedź. Obserwacja może być: bezpośrednie, pośrednia, pośrednicząca, uczestnicząca. Analizę obserwacji dokonuje się w kategoriach ilościowych i jakościowych.
Pomiar
To rodzaj obserwacji w której obserwowanemu przedmiotowi przyporządkowujemy pewne liczby i to w ten sposób, że ze stosunku między liczbami możemy wywnioskować
o stosunkach miedzy mierzonymi przedmiotami.
Błędy pomiaru jak zmniejszyć?
- usunąć błędy systemowe (treściowe, metodyczne)
- doskonalić narzędzia badań
- jak największa liczba pomiarów
- różne sposoby mierzenia tej samej wielkości
Eksperyment
To wytworzenia określonego procesu, zjawiska, przedmiotu w celu jego obserwacji.
Rodzaje eksperymentu:
Pozytywny - weryfikujący i potwierdzający istniejącą już wiedzę
Negatywny - dążący do obalenia, podważenia dotychczas głoszonych tez, falsyfikowanie - wykazywanie wątpliwości (bardziej wartościowy)
Konwencja terminologiczna - na postawie tych samych danych nie możemy teorii wartościować odwołując się do empatii. Konwencja terminologiczna spełnia dodatkowe kryteria: wartości estetyczne, ekonomii, wygodna, prosta, zawiera w sobie umowę, normę społeczną.
Każdy fakt jest faktem zinterpretowanym. Nasz język ma odpowiednie schematy. Nie można zebranych danych traktować jako rzecz obiektywną. To nasz interpretacja.
Intuicja intelektualna - z całą oczywistością narzuca się myśli. wcześniej trzeba wykorzystać określoną metodę, analiza, interpretacja.
W praca często piszemy z tego wynika logicznie - nie prawda bo wynikań mamy wiele:
- potoczne
- logiczne
- inferencyjne z formuł wg zasad logiki
- semantyczne
- implikacyjne
Wynikanie logiczne stanowi regułę, pewien przepis poprawnego postępowania, który przeprowadza są tak a nie inaczej. Aby stwierdzić czy jakieś zdanie ß wynika logicznie
z zdania λ czy też nie wynika należy utworzyć okres warunkowy o poprzedniku λ
i następniku ß. Następnie zbadać czy ten okres warunkowy jest prawdą logiczną czy nie.
Jeżeli jakiś okres warunkowy posiada schemat w postaci tautologii logicznej to jest prawem logiki, a w konsekwencji z poprzednika wynika jego następnik.
3 metody wnioskowania: -dedukcja(od ogółu do szczegółu) - redukcja(uzasadnienie ogółu na podst. szczegółu) -indukcja(od szczegółu do ogółu)
Analiza statystyczna
Zwracamy uwagę na zbiorowość i cechy statystyczne
Cechy
czasowe przestrzenne
rzeczowe
mierzalne niemierzalne
(analiza jakościowa)
skokowe ciągłe
Badanie analizy statystycznej
Trzeba wyznaczyć: Cel, czas, miejsce badania (wyznaczyć środ. badawcze), koszty związane z badaniem.
Metody analizy statystycznej służą badaniom prawidłowości jakie pojawiają się w zjawiskach masowych.
Musi być dobre opracowanie procesu statystycznego. Musi być kontrola ilościowa
i jakościowa.
Kontrola ilościowa - tyle ile ankiet rozdany tyle ma wrócić, czy sa odpowiedzi na wszystkie pytania.
Kontrola jakościowa - muszą być porównywane zbiorowości i ta sama metodologia.
Do charakterystyki liczbowej zbiorów statystycznych należy stosowanie:
1. wartości przeciętnych
2. miar zmienności
3. miar skośności
Wartości przeciętne wyróżniamy jako średnie klasyczne:
- średnia arytmetyczna
- średnia harmoniczna
- średnia geometryczna
- wartość pozycyjna
wartość najczęstsza
wartość środkowa
TECHNIKI BADAŃ
Są to czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów (Kamiński:1970).
NARZĘDZIA BADAWCZEGO
Narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań.
Metody badawcze:
Eksperyment pedagogiczny
Monografia pedagogiczna
Metoda indywidualnych przypadków
Metoda sondażu diagnostycznego
MONOGRAFIA PEDAGOGICZNA
W naukach społecznych monografią nazywa się opis instytucji, zjawisk i procesów społecznych, odznaczających się swoistą jednorodnością tematyczną, terytorialną lub instytucjonalną.
METODA INDYWIDUALNEGO PRZPADKU
Metoda ta sprowadza się do biografii ludzkich.
.
METODA SONDAŻU DIAGNOSTYCZNEGO
Badania sondażowe obejmują wszelkiego typu zjawiska społeczne o znaczeniu istotnym dla wychowania, stany świadomości społecznej, opinii i poglądów określonych zbiorowości, narastania badanych zjawisk, ich tendencji i nasilenia.
Techniki badawcze w badaniach pedagogicznych:
obserwacja
wywiad
ankieta
badanie dokumentów
analiza treści
techniki projekcyjne
OBSERWACJA
a)obserwacja swobodna (stosuje ją w praktyce każdy wychowawca)
b) obserwacja systematyczna bezpośrednia lub pośrednia, obserwacja uczestnicząca.
WYWIAD
Wywiad jest rozmową badającego z respondentem lub respondentami wg opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz.
Służy on przede wszystkim do poznania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości.
Główne typy wywiadów:
skategoryzowany
nie skategoryzowany (swobodny)
jawny
ukryty
jawny nieformalny
indywidualne
zbiorowe
formalny
nieformalny
ustny
pisemny
ANKIETA
BADANIE DOKUMENTÓW
Badanie dokumentów i materiałów jest techniką badawczą służącą do gromadzenia wstępnych, opisowych, także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym.
TECHNIKI PROJEKCYJNE
Projekcyjna metoda badania osobowości polega na przedstawieniu badanemu sytuacji bodźcowej, nie mającej dlań znaczenia arbitralnie ustalonego przez eksperymentatora, ale zarazem takiej, która będzie mogła nabrać znaczenia przez to, iż osobowość badanego narzuci jej swoje indywidualne znaczenie i organizację (Nowak:1965).
Typy narzędzi:
KWESTIONARIUSZ WYWIADU
KWESTIONARIUSZ ANKIETY
NARZĘDZIA SOCJOMETRII
NARZEDZIA OBSERWACJI
Dzienniki obserwacji,
Karty obserwacji,
SKALE
Skala, jest narzędziem pomiaru, która odzwierciedla naturalne kontinuum, na którym rozłożone są wartości opisujące stopień występowania cechy czy zjawiska (zmiennej).
Typy skal.
- skale numeryczne
- skale graficzne
- skale czasownikowe
- skale opisowe lub próbek zachowań
- skale interwałowe;
- skale ilorazowe
2. Kwestionariusz można określić jako narzędzie badawcze wykorzystywane w wywiadzie lub badaniach ankietowych, czasem w obserwacji( arkusz obserwacyjny
ANKIETA
Ankieta jest to szczególny przypadek wywiadu.
Od wywiadu właściwego odróżniają ankietę 3 cechy:
a) stopień standaryzacji pytań;
b) zakres i ?głębokość? problematyki;
c) zasady jej przeprowadzenia i związane z tym różnice dystansu społecznego między badanym a badającym.
Ankieta jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.
6. Technika socjometrii i dyferencjał semantyczny
Podstawową techniką jest test zwany Klasyczną techniką Moreno.
TESTY PEDAGOGICZNE
Są one jedną z bardziej znanych technik pomiaru w pedagogice. Najczęściej stosowane są testy osiągnięć szkolnych, a w ograniczonym stopniu także inne. Np. badania socjometryczne opierają się właśnie na zadaniach testowych.
Wg Pilcha i Baumana
Test jest to jakieś zadanie lub próba wystandaryzowania o maksymalnym stopniu obiektywności, której wyniki ujmowane są ilościowo i ów rezultat ilościowy jest podstawą wnioskowania o pewnych właściwościach psychicznych osoby lub osób badanych.